Zhou Hanedanı
Zhou Hanedanı 周 | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| MÖ 1046-MÖ 256 | |||||||||
 MÖ 1050 - MÖ 771 arasında Çin'de Batı Chou Hanedanı devleti sınırları ve keşif nüfus alanları | |||||||||
| Başkent | Fenghao (MÖ 1046-771) Wangcheng (MÖ 771-510; MÖ 314-256) Luoyang (MÖ 510-314) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Eski Çince | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Kral | |||||||||
| |||||||||
| Şansölye | |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| Nüfus | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu | Çin | ||||||||
| Çin tarihi | |||
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
| |||
Zhou Hanedanı (Çince: 周朝; pinyin: Zhōu Cháo; Çince telaffuz: Cou Çav);[1] Çin tarihinde MÖ 1122'den MÖ 256 yılına kadar hüküm süren kraliyet hanedanı. Çin tarihindeki Zhou Hanedanı, diğer tüm hanedanlardan daha uzun süre hüküm sürmüştür. Bu hanedandan önce Çin'in yönetici hanedanı; Shang Hanedanı idi ve Çin Hanedanı'nı bu hanedan takip etmiştir.
Zhou Hanedanı'nın Çin'i siyasî ve askerî kontrolü; önce MÖ 1046'dan MÖ 771'e kadar Ji (Çince: 姬; pinyin: Jī) soyadı ile anılan hükümdarlar tarafından yönetilen Batı Çu hanedanı döneminde sağlanmıştır. Zhou Hanedanı liderleri, göstermelik yönetici olan kral (vang) olarak hüküm sürmekte iken merkezî, politik ve siyasî kontrol; İlkbahar ve Sonbahar Dönemi adı ile anılan MÖ 722-MÖ 481 arası dönemde kaybolması süreci devam etmiştir. Savaşan Devletler Çağı adıyla anılan bu dönemde Çin 170 küçük devlete bölünmüş; bu küçük devletler arasında meydana gelen savaş ve istilâlar yaşanmıştır. Bu "Savaşan Devletler Çağı" döneminde bile, MÖ 771'den MÖ 256'ya kadar Zhou Hanedanına bağlı Ji (Çince: 姬; pinyin: Jī) soyadlı hükümdarlar tarafından yönetilen Doğu Çu devletini 500 yıl daha yönetmişlerdir. "Savaşan Devletler Çağı"; bu küçük devletlerden, ilk Çin İmparatoru kabul edilen Çin Şi Huang'nin yönettiği Çin Devleti'nin gücünü artırıp diğer savaşan devletleri kendi idaresi altına alarak MÖ 221'de Çin Hanedanı hakimiyeti altında Çin İmparatorluğu'nu kurması ile son bulmuştur. Fakat bu tarihten 31 yıl önce Çiu Hanedanı'nın zaten ismen Zhou Hanedanı kralı olan "Kral Nan"'ın hükmetme gücünün resmen son bulduğu kabul edilmektedir.
Alman dil bilimcisi ve ırk bilimcisi olan Wolfram Eberhard'a göre, Chou hanedanı Türk kökenlidir.[2][3][4][5]
Çu hanedani döneminde Çin'de demirin kullanımı başlamış,[6] ayrıca birçoklarına göre Çin tunç eşya yapımı bu dönemde doruk noktasına ulaşmıştır. Hanedanı aynı zamanda yazının; antik hâlinden -ki bunun örnekleri Batı Çu tunç kitabelerinde bulunabilir- çağdaş yazım şeklinin başlangıcına, geç Muharip Devletler Dönemi'ndeki arkaik klerik yazı formuna doğru değişim geçirdiği dönemi de kapsamaktadır.
Zhou Hanedanı döneminde, MÖ 6. yüzyılda, Çin felsefesinin kökenleri ortaya çıkmıştır. Daha sonraki nesillere etki edecek önemli Çin filozoflarından Konfüçyüs (Kong Fuzi, Konfüçyüscülüğün kurucusu) ve Laozi (Taoculuğun kurucusu) bu dönemde yaşamıştır. Yine bu dönemde ortaya çıkan diğer filozoflar, kuramcılar ve düşünce ekolleri şunlardır: Mozi (Mohizmin kurucusu), Mengzi (tanınmış bir Konfüçyüscü), (Çin Hanedanı temel felsefesi olan) Çin legalizminin gelişimine öncülük eden Şang Yang ve Han Feizi ve döneminin en önemli entelektüeli, Çin entelektüel yaşamının kendi dönemindeki merkezi olduğu ve hatta Mengzi gibi ikonik entelektüel figürlerden daha çok önem ve ün kazanmış olduğu iddia edilen Xunzi.[7]
Zhou Hanedanı kralları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Şahsî ismi | Tahttaki ismi | Hükmettiği yıllar1 | En yaygın kullanılan ismi |
|---|---|---|---|
| Ji Fa 姬發 |
Wuwang 武王 |
MÖ 1046-MÖ 10431 | Çu Vuvang (Chou Kralı Vu) |
| Ji Song 姬誦 |
Chengwang 成王 |
MÖ 1042-MÖ 10211 | Chou Chengwang (Chou Kralı Çeng) |
| Ji Zhao 姬釗 |
Kangwang 康王 |
MÖ 1020-MÖ 9961 | Chou Kangwang (Chou Kralı Kang) |
| Ji Xia 姬瑕 |
Zhaowang 昭王 |
MÖ 995-MÖ 9771 | Chou Zhaowang (Chou Kralı Zhao) |
| Ji Man 姬滿 |
Muwang 穆王 |
MÖ 976-MÖ 9221 | Chou Muwang (Chou Kralı Mu) |
| Ji Yihu 姬繄扈 |
Gongwang 共王/龔王 |
MÖ 922-MÖ 9001 | Chou Gongwang (Chou Kralı Gong) |
| Ji Jian 姬囏 |
Yiwang 懿王 |
MÖ 899-MÖ 8921 | Chou Yiwang (Chou Kralı Yi) |
| Ji Pifang 姬辟方 |
Xiaowang 孝王 |
MÖ 891-MÖ 8861 | Chou Xiaowang (Chou Kralı Xiao) |
| Ji Xie 姬燮 |
Yiwang 夷王 |
MÖ 885-MÖ 8781 | Chou Yiwang (Chou Kralı Yi) |
| Ji Hu 姬胡 |
Liwang 厲王/剌王 |
MÖ 877-MÖ 8411 | Chou Liwang (Chou Kralı Li) |
| Gonghe (naiblik) 共和 |
MÖ 841-MÖ 828 | Gonghe | |
| Ji Jing 姬靜 |
Xuanwang 宣王 |
MÖ 827-MÖ 782 | Chou Xuanwang (Chou Kralı Xuan) |
| Ji Gongsheng 姬宮湦 |
Youwang 幽王 |
MÖ 781-MÖ 771 | Chou Youwang (Chou Kralı You) |
| Batı Chou'nun sonu / Doğu Chou'nun başlangıcı | |||
| Ji Yijiu 姬宜臼 |
Pingwang 平王 |
MÖ 770-MÖ 720 | Chou Pingwang (Chou Kralı Ping) |
| Ji Lin 姬林 |
Huanwang 桓王 |
MÖ 719-MÖ 697 | Chou Huanwang (Chou Kralı Huan) |
| Ji Tuo 姬佗 |
Zhuangwang 莊王 |
MÖ 696-MÖ 682 | Chou Zhuangwang (Chou Kralı Zhuang) |
| Ji Huqi 姬胡齊 |
Xiwang 釐王 |
MÖ 681-MÖ 677 | Chou Xiwang (Chou Kralı Xi) |
| Ji Lang 姬閬 |
Huiwang 惠王 |
MÖ 676-MÖ 652 | Chou Huiwang (Chou Kralı Hui) |
| Ji Zheng 姬鄭 |
Xiangwang 襄王 |
MÖ 651-MÖ 619 | Chou Xiangwang (Chou Kralı Xiang) |
| Ji Renchen 姬壬臣 |
Qingwang 頃王 |
MÖ 618-MÖ 613 | Chou Qingwang (Chou Kralı Qing) |
| Ji Ban 姬班 |
Kuangwang 匡王 |
MÖ 612-MÖ 607 | Chou Kuangwang (Chou Kralı Kuang) |
| Ji Yu 姬瑜 |
Dingwang 定王 |
MÖ 606-MÖ 586 | Chou Dingwang (Chou Kralı Ding) |
| Ji Yi 姬夷 |
Jianwang 簡王 |
MÖ 585-MÖ 572 | Chou Jianwang (Chou Kralı Jian) |
| Ji Xiexin 姬泄心 |
Lingwang 靈王 |
MÖ 571-MÖ 545 | Chou Lingwang (Chou Kralı Ling) |
| Ji Gui 姬貴 |
Jingwang 景王 |
MÖ 544-MÖ 521 | Chou Jingwang (Chou Kralı Jing) |
| Ji Meng 姬猛 |
Daowang 悼王 |
MÖ 520 | Chou Daowang (Chou Kralı Dao) |
| Ji Gai 姬丐 |
Jingwang 敬王 |
MÖ 519-MÖ 476 | Chou Jingwang (Chou Kralı Jing) |
| Ji Ren 姬仁 |
Yuanwang 元王 |
MÖ 475-MÖ 469 | Chou Yuanwang (Chou Kralı Yuan) |
| Ji Jie 姬介 |
Zhendingwang 貞定王 |
MÖ 468-MÖ 442 | Chou Zhendingwang (Chou Kralı Zhending) |
| Ji Quji 姬去疾 |
Aiwang 哀王 |
MÖ 441 | Chou Aiwang (Chou Kralı Ai) |
| Ji Shu 姬叔 |
Siwang 思王 |
MÖ 441 | Chou Siwang (Chou Kralı Si) |
| Ji Wei 姬嵬 |
Kaowang 考王 |
MÖ 440-MÖ 426 | Chou Kaowang (Chou Kralı Kao) |
| Ji Wu 姬午 |
Weiliewang 威烈王 |
MÖ 425-MÖ 402 | Chou Weiliewang (Chou Kralı Weilie) |
| Ji Jiao 姬驕 |
Anwang 安王 |
MÖ 401-MÖ 376 | Chou Anwang (Chou Kralı An) |
| Ji Xi 姬喜 |
Liewang 烈王 |
MÖ 375-MÖ 369 | Chou Liewang (Chou Kralı Lie) |
| Ji Bian 姬扁 |
Xianwang 顯王 |
MÖ 368-MÖ 321 | Chou Xianwang (Chou Kralı Xian) |
| Ji Ding 姬定 |
Shenjingwang 慎靚王 |
MÖ 320-MÖ 315 | Chou Shenjingwang (Chou Kralı Shenjing) |
| Ji Yan 姬延 |
Nanwang 赧王 |
MÖ 314-MÖ 256 | Chou Nanwang (Chou Kralı Nan) |
| Huiwang 惠王 |
MÖ 255-MÖ 249 | Chou Huiwang² (Doğu Chou Kralı Hui) | |
| 2 Ji ailesinden asilzadeler, başkentleri Luoyang'ın Kin güçlerine düşüşünden sonra, Kral Hui'yi Kral Nan'ın varisi, yeni kral olarak açıklamışlardır. Bununla birlikte Chou direnişi kısa sürmüştür ve dolayısıyla genelde Chou Hanedanının son kralının Kral Nan olduğu kabul edilir. | |||
Chou Hanedanı döneminden örnek sanat eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Tunç ritüel kabı, Batı Chou Hanedanı -
Tunç ritüel kabı, Batı Chou Hanedanı -
You tunç ritüel kabı, Batı Chou Hanedanı -
Qizhong Hu tunç ritüel kabı, Batı Chou Hanedanı -
Av sahnesi betimlemeli Dou kabı, Doğu Chou Hanedanı -
Qin Dükünün bo kablarından biri, Doğu Chou Hanedanı -
Ejderha desenli pu kabı, Doğu Chou Hanedanı -
-
Doğu Chou Hanedanı'ndan tunç ding kabı -
Doğu Chou Hanedanı'ndan tunç çan -
Batı ve Doğu Chou Hanedanı tunç kapları -
Doğu Chou Hanedanı'ndan tunç ve gümüşten matara -
Doğu Chou Hanedanı'ndan tunç leğen -
Doğu Chou Hanedanından kuş şekilli, tunçtan şarap servis takımı -
Nakışla süslenmiş ipek gaze kumaşından örtü detayı; MÖ 4. yüzyıl tarihli, Hubei'deki Chou dönemi mezarlarından.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Zhou Dynasty ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "周朝 nasıl telaffuz edilir". forvo.com. 7 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2017.
- ^ W. Eberhard, "Çin Tarihi", Ankara 1947, s.33. Yrd. Doç. Dr. Hasan Bahar: "Türkistan'ın coğrafi konumu ve ilkçağ kaynaklarına göre tarihi", s. 240. 12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Şevket Koçsoy, "Türk Tarihi Kronojojisi", Türkler, C. I., Yeni Türkiye, Ankara, 2002, s. 73.
- ^ Özkan Ezgi, Orta Asya'nın En Eski Kültürleri ve Çin Medeniyeti ile İlişkileri, C. I., Yeni Türkiye, Ankara, 2002, ss. 467 - 469.
- ^ Emel Esin, İç Asya'da Milattan Önceki Bin Yılda Türklerin Atalarına Atfedilen Kültürler, C. I., Yeni Türkiye, Ankara, 2002, s. 498.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Temmuz 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2008.
- ^ Schirokauer & Brown 2006. "A Brief history of Chinese civilization: second edition" Wadsworth, a division of Thomson Learning, pp.25-47
