Kapıköy, Ardanuç
| Kapıköy | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Kapıköy Kapıköy'ün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[4] İhtiyar heyeti[4] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 8,7 km² |
| Rakım | 1907 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 78 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Kapıköy, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kapıköy'ün eski adı Karsnia'dır. Gürcüce bir yer adı olan Karsnia (კარსნია), "kapı" anlamına gelen "kari" (კარი) kelimesinden türemiştir ve "Kapılar" anlamına gelir.[5] Türkçeye Karsniya (قارسینیا) biçiminde girmiş olan bu yer adı, nitekim 1925 yılında Kapı (Kapıköy) olarak değiştirilmiştir.[6]
Karsnia köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü, 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Karsnia'da günümüze kalıntıları ulaşan kale ve kilise bu dönemden kalmış olmalıdır.[7]
Karsnia köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlı köylerden biriydi. Bu tarihte Karsnia'da 34 hane yaşıyordu ve nüfusun tamamı Hristiyanlardan oluşuyordu. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterinde ise, köyde tamamı Hristiyan 30 hane bulunuyordu.[8]
Karsnia veya Karsnia, 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterine göre, Çıldır Eyaleti'ne bağlı Ardanuç sancağının köylerinden biriydi. Sadece erkek nüfusunun tespit edildiği bu tarihte köyde 29 hanede 93 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, Karsnia köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 186 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[9]
Karsnia köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Karsnia (Карсниа) şeklinde kaydedettiği köy, Artvin sancağının Ardanuç kazasına bağlı Karsnia nahiyesinin beş köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 117'si erkek ve 105'i kadın olmak üzere, 37 hanede yaşayan 222 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı Gürcülerden oluşuyordu. Karsnia nahiyesi ise, Goraşeti, Kontromi, Soliana, Ustameli ile Karsnia köylerini kapsıyordu. Nahiyenin nüfusu, 379'u erkek ve 374'ü kadın olmak üzere, 121 hanede yaşayan 753 kişiden meydana geliyordu. Karsnia nahiyesindeki yaşayan insanların tamamı Gürcü olarak yazılmıştı. Karsnia köyü, bu nahiyenin idari merkeziydi ve Goraşeti'den sonra nüfus açısından Karsnia nahiyesinin en büyük yerleşimiydi.[10]
Karsnia köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda Rusların bölgeden çekilmesinin ardından bir süre Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. Bu durum, Artvin ve Batum sancaklarını Gürcistan'ın parçası sayan 7 Mayıs 1920 tarihliMoskova Antlaşması'yla da Sovyet Rusya tarafından kabul edildi. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması uyarınca köy Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Karsnia köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde, bu livanın Ardanuç nahiyesine bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyü oluşturan 39 hanede, 122'si kadın ve 134'ü erkek olmak üzere 256 kişi yaşıyordu. Bu nüfus tespitinde köyün ahalisi Türk olarak kaydedilmiştir.[12] Bununla birlikte Balvana (ბალვანა), Tzitelkana (წითელყანა), Pantebi (პანტები), Nakordali (ნაკორდალი), Barevani (ბარევანი), Vake (ვაკე), Nakoravi (ნაყორავი), Goridziri (გორიძირი) gibi Gürcüce yer adları günümüzde de kullanılmaktadır.[13] Öte yandan Karsnia köyünün bulunduğu vadi günümüzde Gürcü Kolu olarak adlandırılmaktadır.[14]
Karsnia veya Karsniya Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında "Kapu Köyü" olarak değiştirilmiştir.[15] 1935 genel nüfus sayımında "Kapı" olarak geçen yerleşme, Rize ve Artvin vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Artvin kazasına bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi. Nüfusu 442 kişiden oluşuyordu.[16] Kapıköy'de 1965 genel nüfus sayımında 359 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 163 kişi okuma yazma biliyordu.[17]
Kapıköy'de varlığı tespit edilmiş iki tarihsel yapı Karsnia Kilisesi ve Karsnia Kalesi'dir. Bu yapılardan geriye sadece yıkıntılar kalmıştır. Kapıköy Camisi, Karsnia Kilisesi'nin taşları kullanılarak inşa edilmiştir.[7]
Karsnia, Ardanuç ilçesinde, Gürcü Kolu olarak adlandırılan bölgede Gürcü dilinin konuşulduğu son köylerden biri olarak bilinir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Kapıköy köyü, Artvin il merkezine 82 km, Ardanuç ilçe merkezine 40 km uzaklıktadır.[18]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 78[3] |
| 2020 | 80[3] |
| 2019 | 77[3] |
| 2018 | 68[3] |
| 2017 | 61[3] |
| 2016 | 55[3] |
| 2015 | 46[3] |
| 2014 | 60[3] |
| 2013 | 42[3] |
| 2012 | 42[3] |
| 2011 | 53[3] |
| 2010 | 48[3] |
| 2009 | 35[3] |
| 2008 | 40[3] |
| 2007 | 40[3] |
| 2000 | 88[18] |
| 1990 | 155[18] |
| 1985 | 263[18] |
| 1922 | 256[19] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Albayrak, Leman (2014). "Aşağıırmaklar Köyü'nün Coğrafi Etüdü (YL Tezi)". Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. tez.yok.gov.tr. s. 76.
- ^ "Kapikoy, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Kapıköy Köy Nüfusu". Nufusune.com. 15 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ ""Karsnia", Tao Klarceti - Tarih ve Kültür". 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 115". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 97. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2020.
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 117-120, ISBN 978-605-288-814-8
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1390-1394". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 187. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Karsniya köyü sitesi". 29 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2023.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 115. 29 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 202.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1965, s. 87.
- ^ a b c d "Kapıköy Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2022.
- ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.