Tepedüzü, Ardanuç
| Tepedüzü | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Tepedüzü Tepedüzü'nün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1572 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 189 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Tepedüzü, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tepedüzü köyünün eski adı Mukeri'dir. Mukeri (მუქერი) Gürcüce bir kelime olup erzak anlamına gelir.[4] Bu ad, eskiden köyde yiyecek saklamada kullanılan Mukeri Daranı'yla ilişkili olabilir. Mukeri Türkçeye Muker veya Müker şeklinde girmiştir. Nitekim 1574 tarihli Osmanlı mufassal defteri ile 1835 tarihli Osmanlı nüfus defterinde Muker (موكیر) olarak geçer.[5][6]
Mukeri köyü, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Bugünkü köyün sınırları içinde bulunan Mukeri Kilisesi ve Mukeri Daranı bu dönemden kalmış olmalıdır.[7]
Mukeri köyü, 1574 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı mufassal defterine göre, Ardanuç livasına bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi. Bu tarihte köyün nüfusu, tamamı Hristiyan olan 28 haneden oluşuyordu. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine göre ise, köyün nüfusu 31 haneye ulaşmıştı. Bu nüfus içinde 8 hane Müslüman olmuş, 23 hane Hristiyan olarak kalmıştı.[8]
Mukeri köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus tespitinde Çıldır Eyaleti'ne bağlı Ardanuç livasının köylerinden biriydi. Bu tarihte köyde 53 hane ve 135 erkek kaydedilmişti. Erkek sayısı kadar kadın eklenince köyün toplam nüfusunun yaklaşık 270 kişiden oluştuğu söylenebilir.[9]
Mukeri köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. 1886 nüfus tespitinde Rus idaresinin Muker (Мукеръ) şeklinde kaydettiği köy, Artvin sancağının Ardanuç kazasına bağlı Unishevi nahiyesinin yedi köyünden biriydi. Köyün nüfusu, 143'ü erkek ve 122'si kadın olmak üzere, 50 hanede yaşayan 265 kişiden oluşuyordu. Daha sonra ayrı bir köy haline de getirilen Anaklia (Анакліа), bu sırada 11 haneden oluşan bir mahalleydi. Köyün ve bu mahallenin nüfusun tamamı Türk olarak kaydedilmiştir.[10] Bununla birlikte köyde günümüzde de kullanılan Verhevi (ვერხვი), Ahalta (ახალეთი), Tzertilhevi (წერთიხევი), Mereketi (მერექეთი) gibi yer adları Gürcücedir.[11]
Mukeri köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya Artvin sancağını Gürcistan’ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921’de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla Mukeri köyünün de içinde yer aldığı Artvin bölgesi Türkiye’ye bırakıldı.[12][13]
Mukeri köyü, Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında merkez kazaya bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu 13 hanede yaşayan 50 kişi oluşuyordu.[14] Mukeri veya Muker Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Tepedüzü olarak değiştirilmiştir.[15] 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetine bağlı Artvin kazasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 195 kişiden oluşuyordu.[16] 1965 genel nüfus sayımında Tepedüzü köyünün nüfusu 431 kişiye çıkmıştı ve bu nüfus içinde 204 kişi okuma yazma biliyordu.[17]
Tepedüzü'nde önemli tarihsel yapılar bulunmaktadır. Bunlardan biri, Osmanlı dönemi öncesinden kalan Mukeri Kilisesi'dir. Kilise neredeyse tamamen yıkılmıştır. Köyde ayrıca ondan daran vardır. Önemli kısmı günümüze ulaşmış olan Mukeri Daranı, bir Gürcü araştırma grubu tarafından 2015 yılında tespit edilmiştir.[18]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Tepedüzü köyü, Artvin il merkezine 50 km, Ardanuç ilçe merkezine 8 km uzaklıktadır.[19]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 189[2] |
| 2020 | 199[2] |
| 2019 | 170[2] |
| 2018 | 167[2] |
| 2017 | 168[2] |
| 2016 | 162[2] |
| 2015 | 154[2] |
| 2014 | 169[2] |
| 2013 | 157[2] |
| 2012 | 138[2] |
| 2011 | 148[2] |
| 2010 | 157[2] |
| 2009 | 159[2] |
| 2008 | 166[2] |
| 2007 | 169[2] |
| 2000 | 250[19] |
| 1990 | 181[19] |
| 1985 | 307[19] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Tepeduzu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Tepedüzü Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ Sulhan-Saba Orbeliani, Gürcüce Sözlük (ლექსიკონი ქართული), Tiflis, 1991, 2 cilt.
- ^ Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 224, ISBN 978-605-288-814-8
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s 149-150. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Klarceti (Gürcüce), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35. 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 74-78, ISBN 978-605-288-814-8
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - Sıra no: 1415". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s 188. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 115. 29 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 86.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s 149-150. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ a b c d "Tepedüzü Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.