Kutlu, Ardanuç
| Kutlu | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Kutlu Kutlu'nun Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| İdare | |
| • Yönetici | Muhtar[3] İhtiyar heyeti[3] |
| Rakım | 1788 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 96 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Kutlu, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kutlu köyünün eski adı Goraşeti'dir.[4] Gürcüce bir yer adı olan Goraşeti (გორაშეთი), Goraşidze (გორაშიძე) ailesinden geldiği veya "tepeler diyarı" anlamındaki Goraeti'den (გორაეთი) değişime uğradığı tahmin edilmektedir.[5][6] Bu yer adı Türkçede Goraşet (كوراشیت), Koraşet (قورەشیت), Göreşet gibi biçimler almıştır.[7][8]
Goraşeti köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar u bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Goraşeti Kalesi ile varlığı bilinen iki kilise de bu dönemden kalmıştır.[9][10]
Goraşeti köyü, 1574 tarihli ve ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı. Köyde tamamı Hristiyan 17 hane yaşıyordu. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterine göre köyden 9 hane göç etmiş, geriye 2'si Müslüman 8 hane kalmıştı.[4] Goraşeti, 1709 (Hicri 1121) yılında Çıldır Eyaleti içinde Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlı bir köy olarak kaydedilmiştir.[11]
Goraşeti köyü, 1835 tarihli Osmanlı nüfus sayımında Çıldır Ey<leti'nin Ardanuç sancağına bağlıydı. Köyün bu defterdeki adı, defteri yayımlayanlar tarafından "Göreşit" şeklinde okunmuştur. Askere alma ve vergi belirleme amacıyla sadece erkek nüfusunun sayıldığı bu tarihte köyde 39 hanede 99 erkek kaydedilmiştir. Erkek sayısı kadar kadın nüfusu eklenince köyün toplam nüfusunun yaklaşık 198 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[12]
Goraşeti köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sona, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca, savaş tazminatının bir parçası olarak Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 tarihli nüfus sayımında Goroşet (Горошетгі.) şeklinde kaydettiği köy, Artvin sancağının Ardanuç kazasına bağlı Karsnia nahiyesinin beş köyünden biriydi. Nüfusu, 145'i erkek ve 150'si kadın olmak üzere, 51 hanede yaşayan 295 kişiden oluşuyordu. Köy halkının tamamı Gürcü olarak kaydedilmiştir.[13]
Goraşeti köyü, Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya Artvin sancağını Gürcistan’ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında, 16 Mart 1921’de, Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında imzalanan Moskova Antlaşması’yla Goraşeti köyünün de içinde yer aldığı Artvin bölgesi Türkiye’ye bırakıldı.[14][15]
Goraşeti köyü, Artvin livasında 1922 yılında yapılan nüfus tespiti sırasında merkez kazaya bağlı Ardanuç nahiyesinin köylerinden biriydi. Köyün nüfusu 62 hanede yaşayan 409 kişiden oluşuyordu.[16] Goraşeti veya Goraşet Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Kutlu olarak değiştirilmiştir.[17] Kutlu köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 511 kişiden oluşuyordu.[18] 1965 genel nüfus sayımında köyün nüfusu 652 kişiye çıkmıştı ve bu nüfus içinde 249 kişi okuma yazma biliyordu.[19]
Goraşeti'de günümüze ulaşmış veya varlığı bilinen en önemli tarihsel yapılar Goraşeti Kalesi ve iki kilisedir. Köyün kuzeyinde, Goraşeti Bağları (bugün Bağlar mahallesi) arasında alçak bir tepede yer alan Goraşeti Kalesi büyükçe bir kaledir. İki kiliseden ise günümüze bir şey kalmamıştır. Bununla birlikte 1904 yılında bu kiliselerden biri olup Goraşeti Kilisesi olarak anılan yapını büyük ölçüde tanımlamıştır.[20]
Goraşeti, Ardanuç ilçesinde, Gürcü Kolu olarak adlandırılan bölgede Gürcü dilinin konuşulduğu son köylerden biri olarak bilinir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Kutlu köyü, Artvin il merkezine 80 km, Ardanuç ilçe merkezine 38 km uzaklıktadır.[21]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 96[2] |
| 2020 | 105[2] |
| 2019 | 111[2] |
| 2018 | 118[2] |
| 2017 | 81[2] |
| 2016 | 80[2] |
| 2015 | 78[2] |
| 2014 | 100[2] |
| 2013 | 85[2] |
| 2012 | 73[2] |
| 2011 | 79[2] |
| 2010 | 84[2] |
| 2009 | 86[2] |
| 2008 | 86[2] |
| 2007 | 64[2] |
| 2000 | 198[21] |
| 1990 | 336[21] |
| 1985 | 478[21] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Kutlu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 7 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Kutlu Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024.
Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
- ^ a b "Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikidze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 35". 9 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2020.
- ^ "Roland Topçişvili- İnga Ğutidze, XIX. Yüzyıl ve XX. Yüzyıl Başlarındaki Rus Belgelerinde Şavşeti ve Klarceti Yer Adları (Gürcüce-Türkçe-İngilizce), Tiflis, 2019, s. 26, ISBN 978-9941- 485-24-4". 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2023.
- ^ Bondo Kupatadze, "Goraşeti Kalesi" (გორაშეთის ციხე), Tao-Klarceti Kaleleri (ტაო-კლარჯეთის ციხე-სიმაგრეები), Editörler: Giorgi Bagrationi, Bondo Kupatadze, Caba Samuşia, Tiflis, 2020, s. II. cilt, s. 93-104, ISBN 978-9941-9675-9-7
- ^ "Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (ჩილდირის ვილაიეთის ჯაბა დავთარი : 1694-1732 წწ.), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, s. 300". 30 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2024.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 115". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2020.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 95. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ ""(Kutlu Köyü) Petrik İsman Ahmet Kalesi" - Osman Aytekin'le Söyleşi". 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2023.
- ^ Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır 1694-1732 (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayıma hazırlayan) Tsisana Abuladze, Tiflis, 1979, 133, 300 sayfa.
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s. 86-89, ISBN 978-605-288-814-8
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Batum oblastı" - 1390". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2024.
- ^ ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
- ^ Gök, Nurşen (2008). "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler" (PDF). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 41. ankara.edu.tr. s. 89-104. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2020.
- ^ Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 115. 29 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 87.
- ^ "2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 83". 6 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2020.
- ^ a b c d "Kutlu Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.