Kütahya Antlaşması
| Tür | Barış ve düzenleme antlaşması |
|---|---|
| İmzalanma | 14 Mayıs, 1833 |
| Yer | Kütahya, Osmanlı İmparatorluğu |
Kütahya Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu ile Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa arasında 14 Mayıs 1833 tarihinde imzalanan, Birinci Mısır-Osmanlı Savaşını sona erdirip Şam, Girit ve Adana vilayetlerinin yeni statüsünü belirleyen bir barış ve düzenleme antlaşmasıdır.[1]
Antlaşmanın sebepleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı İmparatorluğu Mora isyanını bastırmak için Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'dan yardım istemişti. Mehmet Ali Paşa Bu yardımına karşılık Mora’yı istedi. Fakat Yunanistan bağımsız olunca Mora da Yunanistan'a katıldı ve Mehmet Ali Paşa bu sefer Suriye valiliğini istedi. Osmanlılar Suriye’yi Mehmet Ali Paşa’ya vermek istemeyince Mehmet Ali Paşa saldırıya geçti ve önce Konya, sonra da Kütahya’ya kadar ilerledi. Meselenin iyice püsküllü bir hal alması Sultan II. Mahmud'u şaşırttığından, o sırada Rusya Devleti tarafından sunulan yardım teklifi kabul edildi ve Hünkar İskelesi Antlaşması imzalandı. İstanbul'a bir grup Rus askeri geldi. Osmanlı Hükûmeti'nin bu suretle Rusya'nın kucağına atılması İngiltere ve Avusturya'yı telaşa düşürdüğünden Mısır meselesi bir Avrupa meselesi halini aldı ve nihayet bazı vaziyetlerden sonra Mehmet Ali Paşa'nın barış sonucuna varması mecbur edildi.[2]
Antlaşmanın sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]Mustafa Reşit Paşa ve Fransa sefiri Mösyö Varen Kütahya'ya giderek Mehmet Ali Paşa'nın istediği veraset ve tazminat maddeleri geri kalmak şartıyla Beriyyetüşşam ile Adana ve Mısır valilikleri sorumluluğunda kalmak üzere anlaşma sağlandı ve Anadolu'da Mısırlılar'a yardım dolayısıyla itham edilen şahıslar hakkında af ilan edildi ve 1833 Mayısı'nda bir ferman ile Mehmet Ali Paşa hakkında padişah affı ilan edildi.[3]
Mehmet Ali Paşa hakkındaki padişah affını kendisine bildirmek üzere Tophane müşiri Halil Rıfat Paşa ile Âmetci Mustafa Reşit Bey evvela Mısır'a daha sonra Kütahya'ya giderek Mehmet Ali ve İbrahim Paşalara anlaşmayı tebliğ ettikleri gibi Adana Eyaleti'nin İbrahim Paşa yönetimine verilmesine dair olan ferman da mühimmatı harbiye nazırı Mehmet Emin Seyda Efendi ile Kütahya'ya gönderilmiştir.[4]
Kavalalı İbrahim Paşa, Kütahya'dan ileri geçmeyerek iki buçuk ay burada kaldıktan sonra 24 Mayıs 1833 günü Kütahya'dan Adana taraflarına çekilmiştir.[5]
II. Mahmut kendisini valisi karşısında küçük düşüren ve önemli toprak kaybına neden olan Kütahya Antlaşmasını kabullenememişti. İlk fırsatta Mehmet Ali Paşa’dan Suriye, Filistin ve hatta mümkünse Mısır’ı geri almayı istiyordu. Yani Kütahya Antlaşması aslında Sultan ile Mısır Valisi arasında sorunları çözen bir barış değil, her an sonlanabilecek bir mütarekeydi. Bu durumun farkında olan İngilizler muhtemel bir savaşı engellemek için çaba harcadılar.[6]
Mısırlıların Kütahya'ya gelmelerini Kütahyalılar "Arapların geldikleri zaman" diye zikrederler.
Antlaşmanın önemli maddeleri şunlardır:
- Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerinin yanı sıra Şam valiliği verilecekti.
- Oğlu İbrahim Paşa’ya Cidde valiliği ile Adana muhassıllığı (vergi toplama hakkı) verilecekti.
- Bu antlaşma her iki tarafı da memnun etmemiştir.
- Mısır sorunu geçici olarak Kütahya Antlaşması ile tamamen ise Londra Antlaşması ile çözüme kavuşmuştur.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Kutluoğlu, Muhammed Hanefi (1997). "1833 Kütahya Antlaşmasının Yeni Bir Değerlendirilmesi" (PDF). Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 17. Enderun Kitabevi. ss. 265-287. 11 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Nisan 2017.
- ^ Uzunçarşılı, İ. Hakkı, Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, sayfa, 102
- ^ Bu fermanda Mısır, Girit eyaletleri iltimas ve ricasına mebni Emirülhaclık ve Cerde başbuğluğu inzimamiyle Şam, Trablusşam, Sayda, Safet, Halep eyaletleri ve Nablüs sancağı Mehmet Ali Paşa uhdesine tevcih ve oğlu İbrahim Paşaya dahi Şeyhülharemlik, Mekke, Medine sancakları ve mukataat hazinesinde mazbut olan Adana eyaleti muhassılığı verilmiş olduğu yazılmıştır.
- ^ 1833 senesi takvimi vekayı No, 58
- ^ Takvim vakayi, no, 69
- ^ Gencer, Fatih (2015). Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın Osmanlı-İngiliz İlişkilerine Yansımaları (PDF). Bitlis Eren Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. ss. 648-649. 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Nisan 2017.