Kürt İstiklâl Komitesi
| Kürt İstiklâl Komitesi | |
|---|---|
| Kuruluş | 1923 |
| Lider(ler) | Cibranlı Halit ? |
| Amaç | Kürdistan |
| Etkin bölgeler | Türkiye |
| İdeoloji | Kürt milliyetçiliği |
Kürt İstiklâl Komitesi (Ekrem Cemilpaşa'ya göre, "Azadi", İhsan Nuri Paşa'ya göre, "Kürdistan Bağımsızlık Komitesi", Nuri Dersimi'ye göre, "Kürt İstiklâl Cemiyeti"), Kürt aşiret ve nüfuz sahiplerinin kurmuş olduğu, hedef olarak bağımsız bir Kürdistan seçilen Kürt gizli örgütü.
Bu örgüt hakkında fazla bilgi yoktur. Dönemin siyasal koşulları nedeniyle üyeleri de gizli tutulmuştur. Cemiyete en büyük destek aşiret liderleri tarafından yapılmıştır bu yüzden cemiyetin önderlik kadrosu aşiret ileri gelenlerinden oluşmaktadır.[kaynak belirtilmeli]
Cemiyetin Bazı Bilinen yöneticileri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Cibranlı Halit, Kurucu / başkan
- Yusuf Ziya Bey, yönetici / üye
- Ali Rıza Bey yönetici / üye
- Faik Bey, yönetici / üye
- Mela Abdurrahman, yönetici / üye
- Seyyid Abdülkadir, üye
İdamlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Cibranlı Halit 20 Aralık 1924'te Erzurum'da tutuklandı ve Süvari Tümen Komutan Vekili Albay Ferit Bey başkanlığında kurulan Bitlis Harp Divanı'nda yargılandı. Hıyanet-i Vataniye Kanunu gereğince verilen karar sonucu 14 Nisan 1925 saat 5.30'da Bitlis'te Yusuf Ziya Bey, Yusuf Ziya'nın kardeşi Teğmen Ali Rıza Bey, Yusuf Ziya'nın damadı Faik Bey ile Mela Abdurrahman ile birlikte kurşuna dizildi.[1] Bitlis Harp Divanı tutanakları günümüze değin açıklanmamıştır.[2]
Şeyh Said İsyanı
[değiştir | kaynağı değiştir]Şeyh Said'in damadı olan Cibranlı Halit'in ölümünden sonra Şeyh Said aynı amaçlar doğrultusunda bir örgüt yapılanması kurmuştur. Azadi Cemiyeti üyelerinin desteklediği ayaklanma, ordu tarafından bastırılmış ve ayaklanmanın sorumluları idam edilmiştir.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Oğuz Aytepe, "Kürt İstiklal Komitesi", Tarih ve Toplum, 173, s. 45-49.
- Nuri Dersimi:Kürdistan Tarihinde Dersim, Halep, 1952, (Komkar Yayınları, Köln, 1988)
- Hıdır Göktaş: Kürtler, İsyan-Tenkil, İstanbul, 1991
- Faik Bulut: Dersim Raporları, İstanbul, 2005, ISBN 975-6106-02-6
- Uğur Mumcu, Kürt - İslam Ayaklanması 1919-1925, Tekin Yayınları, İstanbul, 1991, s.33-40. ISBN 975-478-088-9
- Kadim Laçin, 'Koçgiri'siz Cumhuriyet', Mayıs 2009, www.kadimlacin.com, ISBN 9789562599
- Ebubekir Hazim Tepeyran, Hatıralar, Pera Turizm ve Ticaret A.Ş.,1998
- ^ "Cibran Aşireti". semskiasireti.com. 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2012..(Türkçe)
- ^ Tahsin Sever, 1925 Hareketi Azadî Cemiyeti, Nûbihar, İstanbul 2022, (genişletilmiş ikinci baskı) s. 272