Hrisotriklinos
Hrisotriklinos (Yunanca: Χρυσοτρίκλινος Chrysotríklinos, "Altın Kabul Odası", cf. triclinium, Latince: Chrysotriclinus ya da Chrysotriclinium), Konstantinopolis'te bulunan Büyük Saray'ın yapıldığı geç 6. yüzyıldan 10. yüzyıla kadar ana kabul ve tören salonudur. Görünümü hakkındaki tüm bilgiler, başta özellikle 10. yüzyıla ait De Ceremoniis isimli Bizans protokol kitabı olmak üzere yazılı kaynaklardan gelenlerdir. İmparatorluk gücünün ana sembolü olarak Şarlman'ın Aachen bulunan Palatine Şapel'in inşasına ilham vermiştir.
Tarih ve fonksiyonları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Salonun inşaatına, genellikle II. Justinus (h. 565-578) tarafından başlanılıp, ardılı II. Tiberius (h. 578-582) tarafından bitirilip ve dekorasyonun taşındığı düşünülür.[1] Ancak, Bizans kaynaklarında bu konuda ihtilaf vardır. "Suda" (ya da Souda (Yunanca: Σοῦδα)) olarak adlandırılan 10. yüzyıl Antik Akdeniz'in Bizans Ansiklopedisi'nde bina I. Justinus (h. 518-527), Konstantinopolisli Patria adlı eserde ise Marcianus (h. 450-457) tarafından yapıldığı belirtilir. Adı geçen ikinci eser genellikle güvenilir olamadığı için kabul görmez. Tarihçi İoannis Zonaras, II. Justinus'un daha önce I. Justinianus (h. 527-565) tarafından yaptırılan Heptaconch salonunu yeniden inşa ettiğini kaydeder.[2] ikonoklazmından sonra III. Mihail (h. 842-867) ve I. Basileios (h. 866-886) tarafından tekrar süslenmiştir. Daha önce yapılan Büyük Saray'ın Daphne kanadı gibi tek mamaca hizmet eden bir bina değildir, tac odası olması yanında ziyafet salonu olarak da kullanılmaktaydı.[2][3] Sonra yapılan imparatorluk odaları ona eklensede, salon günlük salon özellikle 9. ve 10. yüzyılda saray törenlerinde merkezi bir yerdeydi, VII. Konstantinos Porfirogennetos (h. 945-959) salonu kısaca "saray" olarak adlandırırdı.[4] De Ceremoniis kitabına göre, Hrisotriklinos yabancı elçilerin kabulü, unvanların verilmesi törenleri, dini bayramlarda kabul yeri ve paskalya gibi özel günlerde ziyafet salonu olarak hizmet vermekteydi.[5]
Hrisotriklinos, böylece II. Nikiforos (h. 963-969) tarafından güneyde Büyük Saray'ın deniz tarafında duvara bitişik yaptırılan yeni Bukoleon Sarayı'nın merkezi parçası olmuştur. Fakat 11. yüzyılda Bizans İmparatorları şehrin kuzeybatı köşesinde yer alan Blakernai Sarayını mesken olarak tercih etmeye başlamışlardır.[2] Latin İmparatorluğu (1204–1261) ağırlıklı olarak Blakernai'yi kullandılar. 1261 yılında VIII. Mihail (h. 1259-1282), şehri geri aldığında Blakernai'yi restore ederek kullanmaya devam etti. Sonuçta Büyük Saray, çok seyrek kullanılmaya, çürümeye bırakıldı. Bizans İmparatorluğunun sonuna kadar sarayın etkileyici kalıntıları yerinde kalmasına rağmen, Hrisotriklinos'tan en son 1308 yılında bahsedilmiştir.[2]
Tanım
[değiştir | kaynağı değiştir]Bizans metinlerinde ünlü ve adı sık geçmesine rağmen, tam tanımı verilmemiştir.[1] Parçalı lütaratür bilgilerinde yer alan kanıtlara göre, salon Konstantinopolis'te Hacı Petros ve Hacı Paulos Bazilikası ve Ravenna'da San Vitale Bazilikası gibi diğer 6. yüzyıl binalarına paralel altıgen şekilli bir kubbedir.[4] Çatı, kamarai (yarım kubbe ya da Niş) şeklinde 16 pencereli 8 kemerle desteklenmiştir.[6] Şekli ve genel özellikleri, yetki alanında bulunan Ravenna'da San Vitale Bazilikası hemen bir mimari model vermesine rağmen, Şarlman, Aachen sarayı içerisinde bulunan bulunan Palatine Şapeli'nde Hrisotriklinos'u taklit etmiştir.[7]
Hrisotriklinos'un içinde, imparatorluk tacı, doğu yarım kubbede (bēma) bronz parmaklıkların arkasında bulunmaktaydı. Kuzeydoğu yarım kubbesi, "Hacı Theodore Oratoryası" olarak bilinir. İmparatorun tacı ile bazı kutsal emanetleri bulunur ve aynı zamanda imparatorun giyinme odası olarak hizmet verirdi.[1] Güney yarım kubbede, İmparator VII. Konstantinos tarafından koyulan gümüş bir kapının ardında imparatorun yatak odası (koitōn) bulunurdu.[4] Kuzey yarım kubbesi, "Pantheon" olarak bilinir, yetkililerin bekleme odasıydı. Kuzeybatı yarım kubbesi, Diaitarikion hizmetlilerin odası olarak hizmet veriyordu. Odada ayrıca papias isimli saray görevlisinin makamının sembolü olarak elinde bulundurduğu saray anahtarları her sabah salonun törensel açılıştan sonra saklanıyordu.[2] Hrisotriklinos'un ana salonu birçok eklenti ve salonla çevrelenmişti:[2][8]
- Tripeton isimli dairesel giriş salonu (vestibule)
- Muhtemelen Güneş saati bulunduğu için Horologion isimli salon
- Kainourgion salonu (Yeni salon)
- Lausiakos ve Justinianos salonları. Her ikisi de II. Justinianos (685–695 ile 705–711 yılları arasında hükümdar) tarafından yaptırılmıştır.
- Faroslu Theotokos isimli güney ve güneydoğu tarafına yaslanmış, salonun ana şapeli.
Salonun 6. yüzyıl orijinal dekarasyonu hakkında hiçbir bilgi yoktur. İkonoklazm döneminde insan formlarının yasaklanmasından sonra, 856 ile 866 yılları arasında bir zaman, abidesel mozaiklerle yeniden dekore edilmiştir.[3][9] Geç 10. yüzyıl elçisi Liutprando di Cremona, "sarayın en güzel odası" demekten çekinmez.[1] İmparatorluk tacının üzerinde İsa'nın tac giymiş resmi bulunurdu, yanında İmparator III. Mihail ve Konstantinopolis Patriği I. Fotios olan Bakire Meryem resmi girişin üstünde dururdu. Diğer taraflar melekler, papazlar ve şehitlerle cennetsel bir saray olarak tasvir edilmişti. Tüm dekorasyon, İsa'nın göklerdeki sarayı ile Bizans'ın yeryüzündeki sarayı arasında benzerlik üzerine kurulmuştu.[3]
Salon, İmparator Theofilos (h. 829-842) tarafından konulan içerisinde paha biçilemez vazolar, taclar ve diğer nesneler olan yemek büfesi Pentapyrgion ("Beş Kule") gibi çok değerli mobilyalar ihtiva etmekteydi.[10] İmparatorluk ziyafetleri sırasında, 30 yüksek unvan sahibi için ana masa, sayıları iki ile dört arasında değişen her biri 18 kililik ek masalar süslenirdi. İmparator, diğerlerinden ayrı kendi masası olurdu.[6] Çok özel törenlerde, törenin ihtişamı ayrıca artırılırdı, örneğin De Ceremoniis protokol kitabına göre, Arap delegeler için verilen yemeklerde büyük kandiller ile ek ışıklandırma, imparatorluk resmi tören kostümleri, kutsal emanetler ve farklı kiliselerden getirilmiş ve yarım kubbelerde sergilenen değerli parçalar kullanılırdı. Yemeğe, Aya Sofya ve Havariyyun Kilisesi'nden gelen koro ile verandaya koyulan 2 gümüş ve 2 altın org tarafından çalınan müzik eşlik ederdi.[11]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d Cormack (2007), p. 304
- ^ a b c d e f Kostenec (2008)
- ^ a b c Cormack (2007), p. 305
- ^ a b c Cormack (2007), pp. 304–305
- ^ Cormack (2007), pp. 305–306
- ^ a b Kajdan (1991), s. 455
- ^ Fichtenau (1978), p. 68
- ^ Kajdan (1991), pp. 455–456
- ^ Mango (1986), p. 184
- ^ Kajdan (1991), p. 455, 1625
- ^ Cormack (2007), p. 306
- Cormack, Robin (2007). "But is it Art?". Eva Rose F. Hoffman (Ed.). Late antique and medieval art of the Mediterranean world. Wiley-Blackwell. ss. 301-314. ISBN 978-1405120715.
- Fichtenau, Heinrich (1978). The Carolingian empire. University of Toronto Press. ISBN 978-0802063670.
- Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
- Kostenec, Jan (6 Nisan 2008). "Chrysotriklinos". Encyclopedia of the Hellenic World, Constantinople. Erişim tarihi: 20 Eylül 2009.[ölü/kırık bağlantı]
- Mango, Cyril A. (1986). The Art of the Byzantine Empire 312-1453: Sources and Documents. University of Toronto Press. ISBN 978-0802066275.