İçeriğe atla

Meryem

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Meryem (İsa'nın annesi) sayfasından yönlendirildi)
Başlığın diğer anlamları için Meryem (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Meryem
מרים
Doğumy. MÖ 18 (geleneksel olarak M.Ö. 8 Eylül 18)[1]
Nasıra, Celile, Yahudiye
ÖlümMS 30 / 33
EvlilikYusuf
Çocuk(lar)İsa
Ebeveyn(ler)Yehoiakim • Hanne

Meryem (İbranice: מִרְיָם‎, romanize: Miriyam; Aramice: ܡܪܝܡ, romanize: Mariam; Grekçe: Μαρία, romanize: María; y. MÖ 18 – MS 30/33), Yusuf'un karısı ve İsa'nın annesi olan Yahudi bir kadındır.[2] Hristiyanlığın önemli bir figürü olan Meryem, bakire ya da kraliçe gibi çeşitli unvanlarla anılır; bunların birçoğu Loreto Litanyası'nda geçmektedir. Doğu Ortodoks ve Oryantal Ortodoks, Katolik, Anglikan, Metodist ve Lutheran kiliseleri, Meryem'in İsa'nın annesi olarak Tanrı'nın Annesi olduğuna inanmaktadır. Doğu Kilisesi ise onu tarihsel olarak Hristotokos olarak kabul etti ve bu terim hâlâ Doğu Süryani Kilisesi ayinlerinde kullanılmaktadır.[3] Diğer Protestanların Meryem hakkındaki görüşleri farklılık göstermekte, bazıları onu daha düşük bir statüye sahip görmektedir. İslam'da tüm kadınlar arasında en yüksek konuma sahiptir ve Kur'an'da adının verildiği bir sure de dâhil olmak üzere birçok kez ondan bahsedilir. Ayrıca Baháí inancında ve Dürzi inancında da saygı görmektedir.[4]

Sinoptik İnciller, Meryem'i İsa'nın annesi olarak adlandırır. Matta ve Luka İncilleri ise Meryem'i Kutsal Ruh aracılığıyla İsa'ya gebe kalması için Tanrı tarafından seçilmiş bir bakire olarak tanımlar. İsa’yı Beytüllahim’de doğurduktan sonra, eşi Yusuf ile birlikte onu Celile’deki Nasıra şehrinde büyüttüler. Meryem, İsa’nın çarmıha gerilmesi sırasında Kudüs’te onun yanında bulundu ve yükselişinden sonra havarilerle birlikte kaldı. İncil, Meryem’in sonraki yaşamı hakkında ayrıntı vermemekle birlikte, Roma Katolik, Doğu Ortodoks ve bazı Protestan geleneklerine göre, Meryem’in yeryüzündeki yaşamının sonunda bedeniyle birlikte göğe alındığına inanılır. Bu olay, Batı Hristiyanlığında Meryem'in göğe yükselişi, Doğu Hristiyanlığında ise Tanrı’nın annesinin uykusu olarak adlandırılır.

Meryem, Hristiyanlığın ilk dönemlerinden beri saygı görmektedir ve genellikle en kutsal ve en yüce azize olarak kabul edilmektedir.[5][6] Büyük Hristiyan geleneklerinde Meryem’e yönelik öğretiler ve ibadet uygulamaları açısından belirli bir çeşitlilik bulunmaktadır. Katolik Kilisesi, Meryem’e özgü bazı dogmaları kabul eder; bunların başında Meryem'in günahsızlığı ve bedenen göğe alınışı gelmektedir. Buna karşın birçok Protestan, Meryem’in rolüne daha az yüceltilmiş bir bakış açısıyla yaklaşır ve genellikle onunla ilgili geleneksel Hristiyan dogmalarının çoğunun İncil’de yeterince desteklenmediği düşüncesine dayanır.[7]

Hristiyanlık'ta

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Ahit Meryem'in ailesi ve ilk yılları için çok az şey söyler. 2. yüzyıl Yakup İncili (apokrif) yazarı onun anne-babasını Yehoiakim ve Anne (Hanne) olarak tanımlar.[8]

Meryem annesi tarafından daha doğmadan erkek olacağı varsayımı ile Süleyman Mabedi'ne adanmıştı. Meryem'in bugünkü İsrail topraklarında yaşadığı, Beytüllahim'de babasız olarak İsa'yı dünyaya getirdiğine inanılır.[9][10][11]

Bazı Hristiyanların inanışına göre Meryem'in son yıllarını geçirdiği yerlerden olan Efes ve Meryem Ana Evi günümüzde Selçuk ilçesi sınırları içerisindedir.[12]

Bakire Meryem'e İsa'nın Müjdelenişi, Leonardo Da Vinci

Hristiyan dünyasında Meryem'in kilise hayatındaki konumu mezhepsel olarak bazı bölünmelere yol açmıştır. Katolik Kilisesi, Meryem'in bekâretinin ölene kadar muhafaza edildiğine ve öldüğünde bedeniyle beraber cennete çekildiğine inanmaktadır, Protestanlar ise Günahsız Doğum'a inanmakla beraber, Meryem'in ebedi bekâretini ve göğe çıkışını incilsel bir dayanağı bulunmadığı gerekçesi ile reddederler.[13] 1854'te IX. Pius, Bakire Meryem'in pak doğumu öğretisini ortaya attı.[14]

Yeni Ahit'in muhtelif bölümlerinde İsa'nın 4 adet erkek kardeşinin isimlerinden açıkça bahsedilmesine karşın bu ayetlerde geçen kardeş sözcüğünün bugünkü anlamda kardeş olarak değil, o zamanlardaki kuzen sözcüğünün eksikliğinden dolayı, kuzen gibi yakın akrabaları tanımladığı yorumları yapılmaktadır.[15] Yeni Ahit'te Meryem hakkında en çok bilgi verilen bölüm, Luka İncili'dir.[16]

Hristiyanlar tarafından Meryem "Kutsal Anne" olarak görülür.[17]

Meryem'e dair teolojik çalışmalar bütününe Marioloji denir.

İslam'da

[değiştir | kaynağı değiştir]
Meryem, taze hurma için hurma ağacını silkeliyor, Sözde-Matta İncilinde anlatılan efsane[18] Kur'an'da da tekrarlanır.
Meryem
İslam kaligrafisinde Meryem'in adı
DoğumMÖ 18
Nasıra, Celile, Yahudiye
ÖlümMS 30 / 33
Çocuk(lar)İsa
Ebeveyn(ler)İmran • Hanne

Meryem konusunun Kur'an'da birçok kez bahsi geçmesinin ötesinde Kur'an'da adı doğrudan telaffuz edilen tek kadın Meryem'dir. 19. surenin adı Meryem Suresi olarak adlandırılır ve Meryem'in babası olarak anılan İmran, bir başka surenin (Al-i İmran) isim kaynağıdır. Kur'an'da Meryem'den bahseden ayetler şunlardır: Al-i İmran Suresi 3:35-37, 42-47, 59, Nisa Suresi 4: 156-158, Maide Suresi 5:75, Meryem Suresi 19: 16-34, Mü'minun Suresi 23:50, Tahrim Suresi 66:12, Enbiya Suresi 21:91

Kur'an'a göre, Meryem, İmran'ın kızı (Al-i İmran 33-42) ve Harun'un kız kardeşidir (Meryem Suresi:28).[19]

Meryem'in İslam'da çok önemli bir konumu olduğunu belirten pek çok ayet bulunmaktadır:

Meryem Suresi'nde de anlatılan "Bakire Meryem"in çocuk doğurması hikayesi. Apokrif metinlerden Yakup İncili'nde yazıldığına göre ebe İsa'nın doğumu sonrasında Meryem'in bekaretini kontrol edip onaylıyor.

Kur'an 19:21'de İsa için kullanılan ve mucize, işaret anlamlarına gelen Ayet terimi[20] Kur'an 23:50'de Meryem için de yinelenmiş İsa ve Meryem Allah'ın rahmetinin bir simgesi olarak sunulmuştur. Ayrıca "berrak çeşmeler" veya "akarsular" anlamındaki sözcükle cennet, huzur kavramlarıyla bağlantılı olarak manevî arınmışlık simgelenmektedir.[21]

Meryem ve İsa'yı betimleyen eski bir İran minyatürü.

Meryem'e babasız bir çocuk olan İsa'yı doğuracağı Cebrail tarafından müjdelenmiştir.[22] Doğum insanlardan uzakta, bir hurma ağacının altında gerçekleşir.[23][24] İsa'nın bir babası olmadığından Meryem utanç içindedir. Ancak ilahi bir ses, kendisine üzülmemesini, doğacak çocuğun şerefli kılındığını söyler. Meryem, bebekle birlikte topluluğun arasına döndüğünde, iffetsizlikle suçlanır. Meryem, iffetli olduğuna kanıt olarak bebeği gösterir. Bebek İsa konuşarak Allah'ın kendisini peygamber yaptığını, annesine iyi davranmayı öğütlediğini söyler. (Meryem Suresi, 19:16-34)[25] Bu bilgiler, İsa'nın konuşması dışında, Allah'ın meleğinin Yusuf'a bu konuda konuştuğu Luka İncili ile benzerlik göstermektedir.[26]

Al-i İmran suresinde ayrıca Meryem'in, Yahya'nın babası olan Zekeriya peygamberin gözetiminde büyüdüğü anlatılır.

Kimlik tartışmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Meryem ve çocuk İsa

Meryem'in aile yapısı konusunda İslam ve Hristiyan kaynakları arasında açıkça bir çelişki bulunmaktadır. Iraklı alim ve Kur'an tercümanı N.J.Dawood Âl-i İmrân Suresinde İmran-Meryem ilişkisini Yahudi-Hristiyan teolojisinin karmaşık bir aktarımı (zaman ve kişilerin karıştırılmış olduğu) şeklinde değerlendirmiştir.[27][28] Meryemlerin isim benzerliğinden başka, zaman ve mekân bakımından bir yakınlıkları söz konusu değildir.[29]

İslam'ın erken dönemini kapsayan yüzyıllarda Müslümanlar arasında Yahudi-Hristiyan geleneği ile ilgili karakterlerin isim, kimlik ve jenealoji bilgilerinin çok iyi ve aslına uygun şekilde bilinerek ifade edildiği söylenemez. Konu ile ilgili kişi ve yer isimleri ayrıntılı bilgilere Kur'an'da rastlanılmamaktadır.[30] İslam dünyasında bu bilgiler yine Hristiyan/Yahudi Apokrif geleneğinden gelen rivayetlerle şekillenir. Ayrıca tefsirler ve rivayetler yazarının hayal ürünü olan süslemeler ve tutarsızlıklarla doludurlar.[31]

Kurgusal olduğu iddiaları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sina Dağı'ndaki Azize Katerina Manastırı'nda bulunan, İsa ve annesi Meryem'i betimleyen bir ikon.

Bazı yazarlara göre Meryem diğer bazı dini kişilikler gibi kurgusal bir kişiliktir. Buna göre İmparator Konstantin tarafından toplanan Birinci İznik Konsili'nde tanrıça İsis'in metamorfozu (yeni yorumlarla yeniden yaratılması) ile Meryem yaratılmıştır.[32][33]

Örneğin hiçbir erkekle ilişkisi olmayan "kutsal bir bakire"nin doğum yapması figürü Budizm, Zerdüştizm[34] ve Katolik Hristiyanlığın ortak figürlerindendir.[35][36]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Pevehouse, James (2010). Spiritual Truths (1.1isbn=9781434903044 bas.). Pittsburgh: Dorrance Publishing Company. s. 110. 22 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020. 
  2. ^ Brown, Raymond Edward; Fitzmyer, Joseph A.; Donfried, Karl Paul (1978). Mary in the New Testament. NJ: Paulist Press. s. 140. ISBN 978-0809121687. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2021. ...Meryem'in Yahudi geçmişiyle uyumlu 
  3. ^ "Liturgy of the Assyrian Church of the East". liturgies.net. 14 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2025. 
  4. ^ Bowman, Glenn (2012). Sharing the Sacra: The Politics and Pragmatics of Intercommunal Relations Around Holy Places. Berghahn Books. s. 17. ISBN 9780857454867. 
  5. ^ Mark Miravalle, Raymond L. Burke; (2008). Mariology: A Guide for Priests, Deacons, Seminarians, and Consecrated Persons, 978-1-57918-355-4, s. 178.
  6. ^ Mary for evangelicals by Tim S. Perry, William J. Abraham (2006) 0-8308-2569-X s. 142
  7. ^ Hillerbrand, Hans J. (15 Ocak 2004). The Encyclopedia of Protestantism (İngilizce). Taylor & Francis. ISBN 978-0-203-48431-9. 
  8. ^ Jestice, Phyllis G. Holy people of the world: a cross-cultural encyclopedia, Volume 3. 2004 ISBN 1-57607-355-6 page 54
  9. ^ Holweck, Frederick (1907), The Feast of the Assumption,(The Catholic Encyclopedia), 2, New York: Robert Appleton Company, 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2 Eylül 2020 , access date 18 April 2015
  10. ^ J.D. McAuliffe, Chosen of all women
  11. ^ J.-M. Abd-el-Jalil, Marie et l'Islam, Paris 1950
  12. ^ "Selçuk kaymakamlığı Turizm sayfası". selcuk.gov.tr. 10 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009. 
  13. ^ "Mary", A Dictionary of First Names by Patrick Hanks, Kate Hardcastle and Flavia Hodges (27 July 2006). Oxford University Press. 0198610602.
  14. ^ Hıristiyanlık Tarihi. Wayne A. Detzler. Yeni Yaşam Yayınları. 1977. s. 516 ISBN 975-8318-86-1. 
  15. ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012. 
  16. ^ Jestice, Phyllis G. Holy people of the world: a cross-cultural encyclopedia, Volume 3. 2004 1-57607-355-6 page 558 Sayyidana Maryam 27 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  17. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2021. 
  18. ^ Leirvik 2010, pp. 33–34.
  19. ^ "Meryem Suresi". 8 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2018. 
  20. ^ "Muhammed Esed Kuran Tefsiri, Meryem suresi, 16. not". kuran.gen.tr. 16 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009. 
  21. ^ "Muhammed Esed Kuran Tefsiri, Muminin suresi, 26. not". kuran.gen.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009. 
  22. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2020. 
  23. ^ M'Corry, John StewartTheotokos: Or, the Divine Maternity. 2009 1-113-18361-6 page 10
  24. ^ The Christian theology reader by Alister E. McGrath 2006 1-4051-5358-X page 273
  25. ^ "Meryem Suresi". kuran.gen.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2009. 
  26. ^ What Every Catholic Should Know about Mary by Terrence J. McNally 1-4415-1051-6 page 128
  27. ^ Dawood, N J (1956). The Koran. Londra: Penguin Books. s. 53. ISBN 9780141393841. 
  28. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2012. 
  29. ^ What Every Catholic Should Know about Mary by Terrence J. McNally 1-4415-1051-6 s. 128
  30. ^ Ann Ball, 2003 Encyclopedia of Catholic Devotions and Practices 0-87973-910-X page 525
  31. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 21 Aralık 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2020. 
  32. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2012. 
  33. ^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2012. 
  34. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012. 
  35. ^ Ann Ball, 2003 Encyclopedia of Catholic Devotions and Practices 0-87973-910-X page 515
  36. ^ Candice Lee Goucher, 2007 World history: journeys from past to present 0-415-77137-4 page 102

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Kur'an, çev. Hüseyin Atay, Yurt Yayıncılık, İstanbul, 1998
  • Nevzat Yüksel, Konularına Göre Kur'an-ı Kerim Fihristi, Bayrak Yayınları, İstanbul, 1995
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Meryem&oldid=34737978" sayfasından alınmıştır