Herero ve Nama Soykırımı

Herero ve Namaka Soykırımı ya da Namibya Soykırımı (Almanca Aufstand der Herero und Nama «Herero ve Nama Başkaldırısı»), Afrika Talanı sırasında Alman Güneybatı Afrikası'nda (günümüzdeki Namibya'da) 1904-1907 yıllarında Alman İmparatorluğu tarafından yerli Bantu halklarından Hererolara ve Hotanto halklarından Namalara karşı yapılan soykırım.

12 Ocak 1904'te, Samuel Maharero idaresindeki Hererolar halkı Alman sömürge idaresine isyan etti. Ağustosta, Alman generali Lothar von Trotha Waterberg Savaşı'nda isyancıları yenerek aileleriyle birlikte bölgeden Omaheke çölüne sürdü. Ekimde ise bölgedeki bir başka halk olan Namalar da isyan ettiler. Almanlar onlara da aynı şekilde davranarak 65,000 Herero'yu (toplam nüfuslarının %80) ve 10,000 Nama'yı (toplam nüfuslarının %50) yok ettiler.

Katliamda en çok kullanılan yöntem ise asileri çöle sürüp orada susuzluktan ya da önceden zehirlenmiş içme suları ile öldürmekti.

1985'te, BM'nin Whitaker Raporu'nda Almanların Herero ve Namalara Güneybatı Afrika'ya da şimdiki adıyla Namibya'da gerçekleşen bu olayları 20 yy.'da gerçekleştirilen ilk soykırım hareketi olarak değerlendirmiştir. Alman Hükûmeti Yardım Bakanı Heidemarie Wieczorek-Zeul, 2004'te şöyle bir demeç vermiştir: "Almanlar olarak biz bu olaylardaki tarihi sorumluluklarımızı ve hatalarımızı kabul ediyoruz." Alman devleti kurtulan kurbanların evlatlarına tazminat ödenmesinin söz konusu olmadığını açıkladı.

Yale Üniversitesi'nden soykırım tarihçisi Benjamin Madley'e göre, Güneybatı Afrika'daki Herero Soykırımı birçok yönden Amerika'daki Yuki Soykırımı ile Avustralya'daki Tasmanya Soykırımı'na benzemektedir. Her üçünde de kendini human («insan») olarak vasıflandıran birçok Beyaz yerleşimci tarafından yerliler subhuman («insan-altı, alt-insan : insan olmayan, insanla aynı kategoride bulunmayan, insandan daha aşağıda bulunan») olarak görülmüştür.

Mayıs 2021'de Almanya, Alman İmparatorluğu tarafından Herero ve Namalara karşı işlenen katliamları resmen soykırım olarak tanıdı.

Soykırım Öncesi

Hererolar, o zamanki adıyla Güney-Batı Afrika'daki Damaraland bölgesinde (şimdiki Namibya) daha çok hayvan çobanlığı yaparak hayatları sürdüren bir kabileydi. Afrika'da o dönemde yaşanan Afrika Dalaşı sırasında Büyük Britanya bölgede hiçbir ilgisi olmadığını açıklayarak, o sıralarda Afrika'da neredeyse önemli hiçbir sömürgesi bulunmayan Almanların, Avrupa dışında yerleşebildikleri tek yere sahip olmalarına göz yumdular. Bölgede aynı zamanda bulunan Hukkularla süren mücadelelere rağmen 1894 yılında kısmi barış sağlandı. Prusya'nın imparatorluğa bağlı askerleri Schutztruppe'nin gelmesi ve vali Theodor Leutweinçalışmaları ile bölgede ciddi gelişmeler sağlandı.

Almanya'dan gelenleri o zamanki yönetim yerlilerden zorla alınan topraklara yerleştirme politikası güdüyordu. Eşitlik ve adaletten uzak politikaların yerli halk üzerinde uygulanması ve bölgede köleciliğin başlaması üzerine büyük bir memnuniyetsizlik başladı. Tarıma müsait toprakları alan Almanlar, ayrıca bölgede bolca bulunan elmasları da kontrol etmek üzere madenlere el koymaya başladılar.

1903'te ilk isyanı başlatan Nama kabilesi oldu. Hendrik Witbooi yönetiminde 60 kadar Alman yerleşimciyi öldürdüler. Namalara daha sonra Hukkular da katıldılar. Şef Samuel Maharero idaresindeki isyanlarla beraber, bölgede mücadele artarak sürdü.

1904'te Hererolar tekrar isyan etti ve bu kez 120 Alman öldürüldü. Öldürülenlerin içinde kadınlar ve çocukların da bulunması, merkezi yönetimin önlem almasını zorunlu kıldı. General Lothar von Trotha Ekim 1904'te de 14,000 askerle bölgeye gönderildi. Hererolara yazdığı mesaj şöyledir:

Ben, Alman kuvvetlerinin muzaffer komutanı, bu mektubu Herero halkına gönderdim... Bilesiniz ki tüm Hererolar burayı terk edecektir. Alman sınırları içinde bulunacak silahlı ya da silahsız her Herero, bir hayvanla beraber olsun olmasın, vurularak öldürülecektir. Şu andan itibaren karınızı ya da çocuğunuzu da bu topraklarda istemiyoruz. Onları da ya süreceğim ya da vuracağım. Hererolarla ilgili kararım budur.

Kayser'in 1904 yılında çok zalimce bulduğu bu emir, kaldırılıncaya kadar pek çok Hererolu öldürüldü ya da sürüldü. Emrin hükmü kalmamasına rağmen, bu emirle başlayan öldürmeler, daha sonra katliama giden yolun başlangıcı oldu. Esir alınanlar toplama kamplarında çalışarak ölüme terk edildi.

Başlangıç

Soykırım sırasında zincirlenmiş Herero ve Nama mahkumlarının fotoğrafı

General Lothar von Trotha.

Alman kuvvetleri sayıları 3000-5000 Herero savaşçısı ile Waterberg Savaşı'nda karşılaşarak yenilgiye uğrattılar. Buradan kurtulanlar ve aileleri ise Britanya'nın isyanı durdurmaları karşılığı sunduğu sığınma hakkını kullanarak Bechuanaland bölgesine gittiler.

Savaşın ardından sığınma hakkı verildiğini duyan 24,000 kadar Hererolunun hayatı Kalahari çölünde Bechuanaland bölgesine ulaşabilme umudu ile çıktıkları çöl yolculuğunda sona erdi. Sonradan bölgede görev yapan Alman devriyeleri 7–8 m'lik su bulmak amacıyla kazınmış kuyularının dibinde binlerce kemik buldukları rapor etmişlerdir. Şef Maherero ve 1000 kadar adamı çölü geçerek Bechuanaland'da sığındılar.

Savaştan kurtulan ve sığınmak için Britanya bölgesine kaçamayan çoğu kadın ve çocuk, tıpkı 1. ve 2. Boer Savaşlarından kalanların başına gelen kadere benzer şekilde toplama kamplarına yerleştirildi. Almanlar her Herero'ya bir numara verdiler ve kamplarda ya da çalışarak ölen her Herero'nun kaydını düzenli bir şekilde tuttular. Kamplardan çalışmak üzere Alman firmalarına gönderilenlerin ölmelerine göz yumuluyordu. Ağır çalışma koşulları, hastalıklar ve kötü beslenme yüzünden Hereroların nüfuslarının %50-%80'nin yok olduğu sanılmaktadır.

1908'de Alman idaresinin tekrar kurulmasına dek 100,000 insanın öldüğü sanılmaktadır. Olaylarda 19,000 Alman askerinin yer aldığı düşünülmektedir. 1985 BM Whitaker Raporuna göre, 65,000 Herero (nüfusun %80'i) ve 10,000 Nama'nın (nüfusun %50'si) 1904-1907 arasında öldüğü ya da öldürüldüğü düşünülmektedir. Başka kaynaklar toplam sayıyı 100,000'e tamamlamaktadır.

Tam bu zamanlarda bölgede bulunan elmas yatakları, bölgenin önemini Almanlar ve başkaları için daha da artırdı. Almanlar koloniyi 1919 Versay Antlaşması ile Güney Afrika'ya kaptırdılar.

Alman Askerlerince Gerçekleştirilen Tecavüzler

Köln Üniversitesi'nden Hollandalı tarihçi Jan-Bart Gewald, Alman babalardan olan binlerce çocuk için özel kurulan bazı toplama kamplarından bahsetmiştir. Erkeklerinin çoğu öldüğünden kadınlar ve genç kızlar, Alman askerlerine seks kölesi olmaya zorlanmışlardır.

Tanıma, inkâr ve tazminat talepleri

Mayıs 2021'de Federal Almanya Hükûmeti, Herero ve Namalara karşı Alman İmparatorluğu tarafından gerçekleştirilen katliamları resmen soykırım olarak tanıdığını açıkladı. Alman hükûmeti yaptığı açıklamada soykırımın tanınmasının mağdurlar açısından hukuken tazminat talebinde bulunma sonucunu doğurmadığını ancak ortada siyasî ve ahlaki bir yükümlülük olduğunu bildirdi. Almanya Dışişleri Bakanı Heiko Maas yaptığı açıklamada, Almanya'nın "ölçülemez acıların tanınmasının bir ifadesi olarak" Namibya'nın yeniden inşa ve kalkınma çalışmalarına yaklaşık 1 milyar 100 milyon euroluk kaynak sağlayacağını, bu paranın 30 yıl süre boyunca öncelikle Herero ve Namaların yaşadığı yerleşim yerlerindeki projelerde kullanılacağını belirtti.

Ayrıca

• Kolonizasyon
• Toplama Kampları
• Soykırımlar
• Afrika Talanı

Kaynakça

• Administrator's Office (1918). Report on the Natives of South-West Africa and their Treatment by Germany, Windhuk, ed. (London: His Majesty's Stationary Office).
• Anderson, Rachel (2005). Redressing Colonial Genocide Under International Law: The Hereros' Cause of Action Against Germany, 93 California Law Review 1155 (2005).
• Bayer, M. (1909). Mit dem Hauptquartier in Südwestafrika (Berlin: Wilhelm Weicher).
• Bley, H. (1971a). “Social discord in South West Africa, 1894–1904,” in P. Gifford and W. Lewis, eds, Britain and Germany in Africa (New Haven: Yale University Press).
• Bley, H. (1971b). South West Africa under German Rule, 1898–1914, R. Hugh, trans. (Evanston: Northwestern University Press).
• Bridgman, J. (1981). The Revolt of the Hereros (Berkeley: University of California Press).
• Dedering, T. (1999). “A certain rigorous treatment of all parts of the nation: the annihilation of the Herero in German South West Africa, 1904,” in M. Levine and P. Roberts, eds, The Massacre in History: Studies on War and Genocide (New York: Berghan).
• Drechsler, H. (1966). Südwestafrika unter deutscher Kolonialherrschaft: Der Kampf der Herero and Nama gegen den deutschen Imperialismus (1884–1915) (Berlin: Akademie–Verlag).
• Drechsler, H. (1980). Let Us Die Fighting”: Struggle of the Herero and the Nama against German Imperialism (1884–1915) (London: Zed).
• François, C. von (1899). Deutsch-Südwest-Afrika (Berlin: Dietrich Reimer).
• Generalstab, ed. (1906). Die Kämpfe der deutschen Truppen in Südwestafrika, I (Berlin: Ernst Siegfried Mittler und Sohn).
• Generalstab, ed. (1907). Die Kämpfe der deutschen Truppen in Südwestafrika, II (Berlin: Ernst Siegfried Mittler und Sohn).
• Goldblatt, I. (1971). History of South West Africa From the Beginning of the Nineteenth Century (Capetown: Juta).
• Hanemann, H. (1905). Wirtschaftliche Verhältnisse in Südwestafrika (Berlin: Akademie Verlag).
• Irle, J. (1973). Die Herero (Lichtenstein).
• Katjavivi, P. (1988). A History of Resistance in Namibia (Paris: United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization).
• Leutwein, T. (1907). Elf Jahre Gouveneur in Deutsch Südwestafrika (Berlin: Ernst Siegfried Mittler und Sohn).
• Poole, G. (1990). Samuel Maherero (Windhoek: Gamsberg Macmillan).
• Rohrbach, P. (1907). Deutsche Kolonialwirtschaft, I (Berlin and Scho¨neberg: *Buchverlag der Hilfe).
• Rust, C. (1905). Krieg und Frieden im Hererolande (Leipzig: Kittler).
• Schwabe, K. (1907). Der Krieg in Deutsch-Su¨dwestafrika, 1904–1907 (Berlin: Weller).
• Soggot, D. (1986). Namibia: The Violent Heritage (London: Rex Collins).
• Vedder, H. (1938). South West Africa in Early Times, C. Hall, trans. (London: Oxford Press).
• Vedder, H. (1953). Kurtze Geschichten aus einem langen Leben (Wuppertal–Barmen: Verlag der Reinischen Missions–Gesellschaft).
• Wellington, J. H. (1967). South West Africa and its Human Issues (Oxford: Oxford Press).
• Wood, B., ed. (1988). Namibia 1884–1984: Readings on Namibia’s History and Society (London: Namibia Support Committee).