Halojenli çözücüler listesi
 | Bu sayfada devam eden bir çalışma vardır. Yardım etmek istiyorsanız ya da çalışma yarım bırakılmışsa, çalışmayı yapan kişilerle iletişime geçebilirsiniz. Bu sayfada son yedi gün içinde değişiklik yapılmadığı takdirde şablon sayfadan kaldırılacaktır. En son değişiklik, 4 gün önce Necatorina (katkılar | kayıtlar) tarafından gerçekleştirildi (). |
Bu madde, tarihî veya aktif güncel kullanım durumu fark etmeksizin sanayi, laboratuvar ve ev ortamlarında kullanılan yaygın halojenli çözücüleri sıralar. Aşağıdaki tabloda verilen kullanımları maddenin yalnızca çözücü olarak kullanıldığı alanları verir, daha fazla bilgi için verilen maddenin sayfasına bakınız.
Tanım ve arkaplanı[değiştir | kaynağı değiştir]
Halojenli çözücüler, çözücü olarak kullanılan, en az bir kararlı[a] halojen (flor, klor, brom ve iyot) içeren organik bileşiklerdir. Bu bileşiklerdeki en yaygın halojen klordur ve bu bileşikler "klorlu çözücüler" olarak sınıflandırılır. Klorlu çözücülerin en yaygın kullanım alanları tekstillerin kuru temizlemesi ve sanayide metallerin yağlardan temizlenmesidir. Çoğu halojenli çözücü oda sıcaklığında sudan ağır, düşük yanıcılığa sahip sıvılardır.
1,2-Dikloroetan, ilk üretilen (1794)[1] ve çözücü olarak kullanılan organohalojenürdür. Bunu Faraday tarafından ilk 1820'de üretilen[2][3] şu an laboratuvar dışı kullanımları yasaklanmış olan karbon tetraklorür takip eder. Organohalojenürler üzerine araştırmalar 1830'larda hızlandı; örnek olarak, 1830 ve 1831 arasında Almanya, Fransa ve ABD'de 4 bilim adamı tarafından keşfedilen kloroform, 1836'da Fransa'dan Laurent tarafından keşfedilen trikloroetilen,[4][5] 1839'da Fransız kimyager Regnault tarafından keşfedilen diklorometan[6] ve tetrakloroetilen[7] verilebilir.
Liste[değiştir | kaynağı değiştir]
Bileşiklerin diğer adları ve verileri kendi maddelerinden alınmıştır.
| Yaygın ad (IUPAC adı) |
Kısaltmalar ve Ticarî adlar |
Formül | Kaynama noktası (°C) |
Yoğunluk (g/cm3) |
Çözücü olarak kullanıldığı alan |
|---|---|---|---|---|---|
| Asetilen tetraklorür (1,1,2,2-tetrakloroetan) |
TeCA, Bonoform, Cellon, Westron | C 2H 2Cl 4 |
147 | 1,59 | Ayrıştırma çözücüsü, uçak kanat kaplamaları, yağ ekstraksiyonları, metal temizliği, boya sökücü |
| Bromoform (Tribromometan) |
(yok) | CHBr 3 |
149 | 2,89 | Ekstraksiyonlar |
| 1,2-Dikloroetilen cis-trans izomerleri (1,2-dikloroeten |
DCE[b] | C 2H 2Cl 2 |
cis izomeri: 60,2 trans izomeri: 48,5 |
cis izomeri: 1.28
|
Metal ve elektronik temizliği[8] |
| Döteryumlu kloroform (trikloro(dötero)metan) |
Kloroform-d | CDCl 3 |
61 | 1,50 | Nükleer manyetik rezonans spektroskopisi[9] |
| Etilen diklorür (1,2-Dikloroetan) |
EDC, DCE | C 2H 4Cl 2 |
84 | 1,23 | Boya sökücü, yağ çözücü, benzin katkısı |
| Hekzafloroizopropanol (1,1,1,3,3,3-Hekzafloropropan-2-ol) |
HFIP | C 3H 2F 6O |
58 | 1,59 | Organik sentezde oksidanlar, biyokimyada peptitler ve bazı polimerler için çözücü,[10] nükleik asitlerin HPLC analizi[11] |
| Karbon tetraklorür (Tetraklorometan) |
karbon tet, benzinoform | CCl 4 |
77 | 1,59 | Kuru temizleme ve fumigantlarda çözücü[12] |
| Klorobenzen | PhCl | C 6H 5Cl |
131 | 1,11 | Yağlar ve reçineler için çözücü |
| Kloroform (Triklorometan) |
TCM | CHCl 3 |
61 | 1,49 | DNA ekstraksiyonu, fumigantlar, yangın söndürücüler, kauçuk sanayii[13] |
| Metilen iyodür (Diiyodometan) |
MI | CH 2I 2 |
182 | 3,3 | Mineral analizi |
| Metilen klorür (Diklorometan) |
DCM | CH 2Cl 2 |
39 | 1,33 | Boya sökücü |
| Metil kloroform (1,1,1-Trikloroetan) |
TCA, Chlorothene, Genklene | C 2H 3Cl 3 |
74 | 1,33 | Kuru temizleme, metal temizliği, fotoğrafik filmlerin yıkanması, düzeltme sıvıları[14] |
| n-Propil bromür (1-bromopropan) |
nPB | C 3H 7Br |
70 | 1,35 | Aerosol yapıştırıcılarda, kuru temizlemede,[15] asfalt üretiminde çözücü[16] |
| Paraklorobenzotriflorür (1-kloro-4-(triflorometil)benzen) |
PCBTF, Oxsol 100, SMC Spec 900 | C 7H 4ClF 3 |
139 | 1,35 | Tinerde ksilene alternatif önerisi[17] |
| Pentakloroetan | Pentalin | C 2HCl 5 |
162 | 1,68 | Kömürdeki safsızlıkların ayrıştırılması, metal temizliği, yağ çözücü, |
| Perflorodekalin (Oktadekaflorodekahidronaftalin) |
Flutec PP6, F-decalin, Perflunafene | C 10F 18 |
142 | 1,9 | Yapay kan ve solunum sıvısında oksijen çözücü |
| Perflorooktan (Oktadekaflorooktan) |
PF5080 | C 8F 18 |
103 | 1,76 | Solunum sıvısı için oksijen çözücü[18] |
| Perkloroetilen (Tetrakloroeten) |
PCE, Perc, Dow-Per, Perclene, Perklone, PerSec | C 2Cl 4 |
121 | 1,62 | Kuru temizleme, metal temizliği |
| Trikloroetilen (Trikloroeten) |
TCE, Triclene | C 2HCl 3 |
87 | 1,47 | Metallerin yağlarının temizlenmesi, leke çıkarma |
| Triklorotrifloroetan (1,1,2-Trikloro-1,2,2-trifloroetan) |
TCTFE, CFC-113, Valclene, Arklone | C 2Cl 3F 3 |
47,7 | 1,56 | Kuru temizleme, metal ve elektronik devre temizliği[14] |
Karbon sayısına göre[değiştir | kaynağı değiştir]
Tek karbonlu[değiştir | kaynağı değiştir]
- Diklorometan (metilen klorür)
- Triklorometan (kloroform)
- Tetraklorometan (karbon tetraklorür)
- Tribromometan (Bromoform)
2 karbonlu[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1,2-Dikloroetilen
- Trikloroetilen
- Tetrakloroetilen (perkloroetilen)
- 1,1-Dikloroetan
- 1,2-Dikloroetan
- 1,1,1-Trikloroetan
- 1,1,2-Trikloroetan
- 1,1,2-trikloro-1,2,2-trifloroetan
- 1,1,1,2-Tetrakloroetan
- 1,1,2,2-Tetrakloroetan
- Pentakloroetan
3 karbonlu[değiştir | kaynağı değiştir]
4 karbonlu[değiştir | kaynağı değiştir]
5 veya daha fazla karbonlu[değiştir | kaynağı değiştir]
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Deimann, van Troostwyk, Bondt and Louwrenburgh (1795) "Ueber die Gasarten, welche man aus Verbindungen von starker Vitriolsäure und Alkohol erhält" (On the types of gases which one obtains from combinations of strong vitriolic acid and alcohol), Chemische Annalen ... , 2 : 195-205, 310-316, 430-440.
- ^ Faraday, Michael (1859). Experimental Researches in Chemistry and Physics. Taylor and Francis. s. 46. ISBN 978-0-85066-841-4.
- ^ Turner, Edward. Elements of Chemistry: Including the Recent Discoveries and Doctrines of the Science. Birleşik Krallık, John Taylor, 1834. Sayfa 247
- ^ Essai sur l'Action du Chlore sur la Liqueur des Hollandais et sur quelques Ethers in Annal. de Chimie, LXIII. (1836) page 379
- ^ The so-called Perchloride of Formyl, Gmelin, L. (translated in 1855). Hand-book of Chemistry: Organic chemistry. UK: Cavendish Society. pages 200–201
- ^ Regnault, V. (1839) "De l'action du chlore sur les éthers hydrochloriques de l'alcool et de l'esprit de bois, et de plusieurs points de la théorie des éthers" Annales de chimie et physique, series 2, 71 : 353–431; see especially: "Seconde partie. De l'action du chlore sur l'éther hydrochlorique de l'esprit de bois"
- Regnault, V. (1840). "Ueber die Einwirkung des Chlors auf die Chlorwasserstoffäther des Alkohols und Holzgeistes und über mehrere Punkte der Aethertheorie". Annalen der Chemie und Pharmacie. 33 (3): 310-334. doi:10.1002/jlac.18400330306. See p. 328.
- Regnault, V. (1840). "Ueber die Wirkung des Chlors auf den Chlorwasserstoffäther des Alkohols und des Holzgeistes, so wie über mehrere Puncte der Aethertheorie". Journal für Praktische Chemie. 19: 193-218. doi:10.1002/prac.18400190134. See p. 210.
- ^ V. Regnault (1839) "Sur les chlorures de carbone CCl et CCl2" (On the chlorides of carbon CCl and CCl2 ), Annales de Chimie et de Physique, vol. 70, pages 104-107. Reprinted in German as: V. Regnault (1839). "Ueber die Chlorverbindungen des Kohlenstoffs, C2Cl2 und CCl2". Annalen der Pharmacie. 30 (3): 350-352. doi:10.1002/jlac.18390300310.
- ^ "Chlorinated Solvents and Feed Stock - Axiall". 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2016.
- ^ "The Theory of NMR - Solvents for NMR spectroscopy". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2018.
- ^ Lu, Le; Hua, Ruimao (20 Mayıs 2021). "A Monomer‐Polymer‐Monomer (MPM) Organic Synthesis Strategy: Synthesis and Application of Polybenzofuran for Functionalizing Benzene Ring of Benzofuran". Asian Journal of Organic Chemistry. 10 (8): 2137-2142. doi:10.1002/ajoc.202100208.
- ^ Apffel, A.; Chakel, J.A.; Fischer, S.; Lichtenwalter, K.; Hancock, W.S. (1997). "Analysis of oligonucleotides by HPLC-electrospray ionization mass spectrometry". Anal. Chem. 69 (7): 1320-1325. doi:10.1021/ac960916h. PMID 21639339.
- ^ "ACSH Explains: What's The Story On Carbon Tetrachloride?". American Council on Science and Health (İngilizce). 9 Ağustos 2018. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2022.
- ^ Chloroform (PDF), CICAD, 58, World Health Organization, 2004, 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF)
- ^ a b Morrison, R. D., Murphy, B. L. (2013). Chlorinated Solvents: A Forensic Evaluation. Royal Society of Chemistry
- ^ Smith, Carr J; Perfetti, Thomas A; Morford, Richard G (1 Ocak 2020). "Use of 1-bromopropane (N-propyl bromide) in dry cleaning is rare and rapidly declining toward obsolescence". Toxicology Research and Application (İngilizce). 4: 2397847320966961. doi:10.1177/2397847320966961. ISSN 2397-8473.
- ^ "Hazard Alert: 1-Bromopropane" (PDF). DHHS (NIOSH) Publication Number 2013-150. National Institute for Occupational Safety and Health. July 2013. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015.
- ^ Rayner-Canham, Geoff (March 2014). "Para-Chlorobenzotrifluoride (PCBTF) – the 'super-solvent'". Chem 13 News Magazine. The University of Waterloo. Erişim tarihi: 14 Aralık 2022.
- ^ H. Proquitté; M. Rüdiger; R. R. Wauer; G. Schmalisch (2003). "Breathing gas perfluorocarbon measurements using an absorber filled with zeolites". British Journal of Anaesthesia. 91 (5): 736-8. doi:10.1093/bja/aeg247. PMID 14570799. Geçersiz
|doi-access=free(yardım)