Galiyye
| Makale serilerinden |
 |
| Makale serilerinden |
|
Ghulat-i Şîʿa ya da Galiyye, Şii teolojide Ehli beytten bazı kişilere ilahlık atfeden veya ana akım Şiiler tarafından "aşırı" olarak tanımlanan ekstremist grupları (fırka) tanımlamakta kullanılan bir tâbirdir. Müellihe de denir.[1] Daha sonraki dönemlerde 12 imamcılar, Zeydiler veya bazen de mutedil İsmaililer tarafından kabul edilmeyen Şii gruplar için kullanılmıştır.[2] İmâmet i'tikadı konusunda aşırı görüşler besleyerek Şîʿa'ya bağlanan gruplar ve Müslüman görünüp Ali ve onun soyundan gelen imâmlara ilâhlık veya peygamberlik isnâdında bulunanlar için kullanılmıştır.[3]
Kelimenin kökeni
[değiştir | kaynağı değiştir]"Galiyye" itidal çizgisini aşanlara verilen isimdir. Haddi aşmak mânasına elen "güluv" kökünden çoğul anlamında bir nisbet ismi olup "İtidal çizgisini aşanlar" anlamına gelmektedir.[4] Bu kökten üretilen "Ghulât, eh’ûl-gulüv, ashâb’ûl-gulüv" terkipleri de aynı anlama gelmektedir.[5]
İnançları
[değiştir | kaynağı değiştir]İmamiye ekstremizm için üç özellik belirlemiştir: Hulul, tenasüh ve ibaha.[6]
Galiyye fırkaları
[değiştir | kaynağı değiştir]Kurulan ilk Ghulat mezhep, "ʿAbd Allâh İbn-i Sebe" isimli Yemenli bir Yahudi tarafından inşâ edilen Sebe’îyye'dir.[7]
| Makale serilerinden |
Ghulat Şîʿî fırkalar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ghulat-i Şîʿa
- Sebeiyye (ʿAbd Allâh İbn-i Sebe)
- Hattâbiyye (Ebû’l-Hattâb el-Esedî)
- Bezîgiyye
- Hattâbîyyet-ûl Mutlâka
- Keysâniyye
- Muhtâriyye/Keysâniyyetû'l-Hullas
- Harbiyye
- Muâviyye/Cennâhiyye
- Hârisiyye
- Beyâniyye
- Râvendiyye
- Rizâmiyye
- Bû' Müslimiyye
- Sinbâdiyye
- Berkûkiyye
- Havâliyye
- Muhammira
- Mukannaiyye
- Hûrremdîniyye
- Kûliyye
- İshâk et-Türkiyye
- Bû' Müslimiyye
- Riyâhiyye
- Rizâmiyye
- Kebriyye
- Muhtâriyye/Keysâniyyetû'l-Hullas
- Ghulat İmamiyye
- Mûgıriyye
- Mansûriyye
- Azâfire
- Albâiyeyye (Ulyâniyye)
- Zemmiyye
- Ayniyye
- Mimiyye
- Sîniyye
- Muhammise
- Şûrayiyye
- Gurâbiyye
- Zübâbiyye
- Nusayriyye
- Ghulat Zeydîyye
- Cârûdiyye
- Nâimiyye
- Ya'kûbiyye
- Ghulat Bâtıniyye (Bâtınîler)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Not: Ali Allahilik (Ali Allahiyyun) adı verilen dinin mensupları da bazen Galiyye'den olarak sınıflandırılabilirler.
- ^ Hodgson, M. G. S. (1965). "GHULĀT". Encyclopaedia of Islam. 2 (2.2 yayıncı = Brill Academic Publishers bas.). ss. 1093-1095.
- ^ Şehristânî, El-Milel, Cilt 1, Sahife 173
- ^ "Encyclopedia Iranica, "ḠOLĀT"". 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2014.
- ^ Diyânet İslâm Ansiklopedisi, Cilt 13, Sahife 333, TDV 1996.
- ^ Halm, Heinz (21 Temmuz 2004). Shi'ism. Edinburgh University Press. s. 154. ISBN 978-0-7486-1888-0.
- ^ Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.