Glüten intoleransı
Glüten intoleransı veya Glütenle ilişkili bozukluklar, çölyak hastalığı (CD), çölyak dışı glüten duyarlılığı (NCGS), glüten ataksisi, dermatitis herpetiformis (DH) ve buğday alerjisi dahil olmak üzere glütenin tetiklediği hastalıklar için kullanılan bir terimdir.[1][2] Şemsiye kategori glüten intoleransı olarak da anılmıştır, ancak kısmen 2011 Uluslararası Çölyak Hastalığı Sempozyumu'na dayanan çok disiplinli bir hekim liderliğindeki çalışma, özgüllük eksikliği nedeniyle bu terimin tıbbi terminolojide kullanımından kaçınılması gerektiği sonucuna varmıştır.[1]
Glüten, çeşitli tahıl (otsu) tanelerinin endosperminde nişasta ile birlikte depolanan prolaminler ve glutelinler[3] gibi bir protein grubudur.
2017 yılı itibarıyla glütene bağlı rahatsızlıklar farklı coğrafi bölgelerde sıklıkta artıyordu. Bu artış, Batı diyetinin popülaritesi, Akdeniz diyetinin (glüten içeren tahılları da içeren) genişleyen erişimi, birçok ülkede pirincin buğdayla giderek daha fazla yer değiştirmesi,[4] son yıllarda daha yüksek miktarda sitotoksik glüten peptitleri içeren yeni buğday türlerinin geliştirilmesi[5] 5 ve hamur fermantasyon süresinin azalması nedeniyle ekmek ve fırın ürünlerindeki daha yüksek glüten içeriğiyle açıklanabilir.[5] Sistemleri Biyolojisi Enstitüsü'nün 2020 tarihli bir araştırması, modern buğdayın daha yüksek glüten seviyelerine sahip olduğu fikrine şüphe düşürüyor. Bir tohum bankasından 1891 ile 2010 yılları arasına ait 60 buğday çeşidi yetiştirip analiz ettiler ve zamanla albümin/globulin ve glüten içeriklerinde herhangi bir değişiklik bulamadılar. "Genel olarak, hasat yılı, kültürden daha önemli bir protein bileşimi etkisine sahipti. Protein düzeyinde, modern kış buğdayının artan bir bağışıklık uyarıcı potansiyelini destekleyecek hiçbir kanıt bulamadık."[6]
Türler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Aşağıdaki glutenle ilişkili bozukluk sınıflandırması 2011 yılında Londra'daki bir uzman paneli tarafından duyurulmuş ve Şubat 2012'de yayınlanmıştır:[2][7]
- Otoimmün bozukluklar: çölyak hastalığı, dermatitis herpetiformis, glüten ataksisi
- Otoimmün olmayan, alerjik olmayan: bilinmeyen nedene sahip bozukluk, muhtemelen bağışıklık tarafından modüle edilmiş: çölyak dışı glüten duyarlılığı (NCGS)
- Alerjik: Gıda alerjisi (IgE aracılı ve IgE aracılı olmayan), buğdaya bağlı egzersiz kaynaklı anafilaksi (WDEIA), fırıncı astımı, kontakt dermatit.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Glüten
- Glutensiz ve kazeinsiz diyet
- Glutensiz bira
- Otoimmün hastalık
- Özbağışıklık
- Alerji
- Anafilaksi
- Çölyak
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b Ludvigsson, Jonas F.; Leffler, Daniel A.; Bai, Julio C.; Biagi, Federico; Fasano, Alessio; Green, Peter H. R.; Hadjivassiliou, Marios; Kaukinen, Katri; Kelly, Ciaran P.; Leonard, Jonathan N.; Lundin, Knut Erik Aslaksen (1 Ocak 2013). "The Oslo definitions for coeliac disease and related terms". Gut (İngilizce). 62 (1): 43-52. doi:10.1136/gutjnl-2011-301346. ISSN 0017-5749. PMC 3440559 $2. PMID 22345659.
- ^ a b Sapone, Anna; Bai, Julio C.; Ciacci, Carolina; Dolinsek, Jernej; Green, Peter HR; Hadjivassiliou, Marios; Kaukinen, Katri; Rostami, Kamran; Sanders, David S.; Schumann, Michael; Ullrich, Reiner (7 Şubat 2012). "Spectrum of gluten-related disorders: consensus on new nomenclature and classification". BMC Medicine. 10 (1): 13. doi:10.1186/1741-7015-10-13. ISSN 1741-7015. PMC 3292448 $2. PMID 22313950.
- ^ "Food Labeling; Gluten-Free Labeling of Foods" (PDF). 9 Eylül 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Tovoli, Francesco; Masi, Chiara; Guidetti, Elena; Negrini, Giulia; Paterini, Paola; Bolondi, Luigi (16 Mart 2015). "Clinical and diagnostic aspects of gluten related disorders". World Journal of Clinical Cases (İngilizce). 3 (3): 275-284. doi:10.12998/wjcc.v3.i3.275. PMC 4360499 $2. PMID 25789300.
- ^ a b Volta, Umberto; Caio, Giacomo; Tovoli, Francesco; De Giorgio, Roberto (Eylül 2013). "Non-celiac gluten sensitivity: questions still to be answered despite increasing awareness". Cellular & Molecular Immunology (İngilizce). 10 (5): 383-392. doi:10.1038/cmi.2013.28. ISSN 2042-0226. PMC 4003198 $2. PMID 23934026.
- ^ Pronin, Darina; Börner, Andreas; Weber, Hans; Scherf, Katharina Anne (18 Kasım 2020). "Wheat (Triticum aestivum L.) Breeding from 1891 to 2010 Contributed to Increasing Yield and Glutenin Contents but Decreasing Protein and Gliadin Contents". Journal of Agricultural and Food Chemistry. 68 (46): 13247-13256. doi:10.1021/acs.jafc.0c02815. ISSN 0021-8561.
- ^ Czaja-Bulsa, Grażyna (Nisan 2015). "Non coeliac gluten sensitivity – A new disease with gluten intolerance". Clinical Nutrition. 34 (2): 189-194. doi:10.1016/j.clnu.2014.08.012. ISSN 0261-5614.