Gürcistan'da zeytin cinsleri
Gürcistan'da zeytin cinsleri, tarihsel Gürcistan sınırları içinde yetişen zeytin cinslerini ifade eder. 1960 yılında yayımlanan bir kaynakta altmıştan fazla zeytin türü tanımlanmıştır.[1] Gürcü zeytin cinslerinin çoğunun kökeni Artvin bölgesine dayanır. Gürcü coğrafyasının diğer bölgelerine de eski çağlarda buradan yayılmıştır.[2]
Bugünkü Gürcistan coğrafyasında altmıştan fazla zeytin türü bulunuyordu. Dünyada ise üç yüzün üzerinde zeytin türü tespit edilmiştir. Sovyetler Bitliği merkezi hükümetin aldığı kararla Gürcistan'da zeytin üretimine son verilmiş, zeytin alanlarına meyve ağaçları dikilmiş ve çay yetiştiriciliğine açışmıştır. Bu tarihten itibaren ülkede mevcut zeytin bahçeleri ve türleri ortadan kalkmıştır. Bu zeytin cinsleri Oturi (ოთური), Butko (ბუტკო), Tbilisuri (თბილისური), Tolgomuri (თოლგომური), Ahalatonuli (ახალათონული), Najvinuri (ნაჟვინური), Gorvala (გორვალა), Tasiuri (ტასიური) gibi adlar taşıyordu. Oturi ve Butko'dan daha yaygın biçimde zeytin konservesi, Tbilisuri ve Gorvala'dan zeytinyağı elde ediliyordu. Ortadan kalkmış olan zeytin cinslerinden Tbilisuri bugün Abhazya bölgesinde varlığını korumuştur.[1]
Bugünkü Gürcistan coğrafyasında zeytinin ağacının varlığı yüzyıllar öncesinden beri bilinmektedir. Günümüzde Zugdidi yakınlarındaki Urta Dağında defne ağaçları arasında zeytin ağaçları da bulunmaktadır. Ayrıca Bağdadi, Çohatauri, Senaki, Hobi, Tercola, Ahalatoni, Gurcaani ve Siğnaği ilçelerinde tek tel zeytin ağaçları tespit edilmiştir.[1]
Bazı Gürcü zeytin cinsleri, tarihsel Gürcistan'ın bir parçası olan Tao-Klarceti bölgesinde de yetiştiriliyordu. Nitekim Muvahhid Zeki 1927 yılında Artvin vilayetinde Gorvala, Butko ("Putko"), Oturi ("Otur"), Tbilisuri ("Tiflis") yazmıştır.[3] Butko cinsi zeytinin önemli yetiştirme alanının Yusufeli ilçesidir.[4]
Bazı zeytin cinslerinin adını yetiştiği yerden aldığı anlaşılmaktadır. Örneğin "Tbilisuri" zeytini Tiflis kentinin tepelerinde yetişiyordu.[1] Tolgomuri denilen cinsin adını Artvin ilinin merkez ilçesine bağlı Salkımlı köyünün eski adı olan Tolgomi'den geldiği ve bu çeşidin bu civarda yetiştiği anlaşılmaktadır.
Zeytin cinsleri[değiştir | kaynağı değiştir]
| Ahalatonuli (ახალათონული) |
| Ahaşeni (ახაშენი) |
| Artvinuri (ართვინური) |
| Butko (ბუტკო) |
| Gorvala (გორვალა) |
| Lomaşenisi (ლომაშენისი) |
| Najvinuri (ნაჟვინური) |
| Oturi (ოთური) |
| Tasiuri (ტასიური) |
| Tbilisuri (თბილისური) |
| Tolgomuri (თოლგომური) |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Elene Mağlakelidze "Zeytin Kültürünün Önemi ve Gürcistan'da Yararlanma Potansiyeli" (ზეთისხილის კულტურის მნიშვნელობა და გამოყენების პოტენციალი საქართველოში)
- ^ M. Ğlonti, Zeytin (ზეთისხილი), Tiflis, 1960, s. 28.
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 30". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2021.
- ^ "Artvin'de lezzet ödüllü "Butko zeytini"nin hasadı yapılıyor", Anadolu Ajansı, 5 Aralık 2012