Feteng Muharebesi
| Feteng Savaşı | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nadir'in seferleri ve Nadir Şah'ın Orta Asya seferi | |||||||||||
 Nadir Şah'ın İlbars Han'a karşı savaşının resmi | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
.svg){kind=small} Afşar İmparatorluğu |
 Hive Hanlığı  Buhara Hanlığı | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
| Nadir Şah | II. İlbars Han | ||||||||||
Feteng Savaşı, Nadir Şah ile Hive Hanlığı'nın hükümdarı II. İlbars Han arasında, Nadir'in Orta Asya seferinin bir parçası olarak gerçekleşen bir savaştır.[1]
Savaşın arka planı
[değiştir | kaynağı değiştir]Nadir Hindistan'dayken, Hive Hanlığı'nın savaşçıları periyodik olarak Horasan'a saldırdı ve yağmaladı. Buna karşılık, Nadir Şah'ın Horasan'daki veliaht prensi Rzagulu Mirza Afşar, Orta Asya'ya hareket etti ve bir zafer kazandı. Ancak Nadir, ona saldırılarına devam etmesine izin vermedi. Çünkü amacı geri dönüp komutası altında daha büyük bir sefer yürütmekti.
Hindistan'daki büyük bir zaferden döndükten sonra Nadir, Orta Asya'ya yürüyüşe başladı. Hedefi Buhara hakimi Abulfaz Han ve Hiva hakimi İlbars Han'dı. 1740 sonunda Abulfaz Han yenildi. Nadir'e yenilgisinden sonra boyun eğeceğini açıklayan Abulfaz Han, Türkistan hükümdarlığının başına getirildi. İlbars Han'a böyle bir teklif yapılmışsa da o bu teklifi reddetmiştir.
Birincil çarpışmalar
[değiştir | kaynağı değiştir]Nadir Şah henüz Buhara'da iken İlbars Han'a mektup yazarak Ebulfaz Han gibi kendisine itaat etmesini istemiş ancak bu teklif reddedilmiştir. İlbars Han ayrıca, Muhammedali Han Kidil liderliğindeki Özbek, Aral, Yamut ve Türkmen süvarilerinden oluşan 30.000 kişilik bir müfrezeyi Çarco'ya göndermeye karar verdi. Bu grubun Çarco'ya Nadir Şah'ın ordu grubundan daha hızlı ulaşmasına izin verin, Amu-Darya üzerindeki geçidi yok edin ve böylece Nadir Şah'ın birliklerinin nehri geçmesini zorlaştırın. İlbars Han, Nadir Şah'ın birliklerini Muhammedali Han'ın önderliğinde ordusuyla birlikte dağıtacağından ve onu geri çekilmeye zorlayacağından emindi. Bu birlik grubu Çarco'dan 6 mil mesafeye ulaştığında, Nadir Şah durumu öğrendi. Çarco yakınlarındaki Amu Derya üzerindeki geçidin ele geçirilmesinin Nadir Şah'ın Harezm'e yürüyüşünü karmaşıklaştıracağı açıktı. Bu nedenle Nadir Şah, birliklerin yük ve erzaklarını geride bırakarak deneyimli savaşçı grubuyla Çarco'ya doğru hareketi hızlandırdı. Geride kalan yük ve erzak, beraberindeki grupla birlikte harekete devam edecek ve Çarco'da Nadir Şah'a katılacaktı. Rzagulu Mirza, bu gruba komutan olarak atandı. Nadir Şah'ın komutasındaki müfrezede 20.000 asker bulunuyordu. Ayrıca Nadir Şah, Merv Beylerbey'i Mahammadreza han Qırhlı'ya, Çarco çevresinde nöbet tutmakla görevlendirilen 3.000 kişilik Merv müfrezesine katılması için bir mesaj gönderdi. Merv halkı, Türkmen veya Özbek aşiretleriyle sürekli düşmanlık içinde olduğundan, Nadir Şah, Merv müfrezesini bu aşiretlere karşı kullanmayı faydalı görmüştür.[2]
Nadir Şah, İlbars Han'ın güçlü ve savaşan bir ordusu olduğunun da farkındaydı. Bu nedenle, Çarco'ya doğru hareket sırasında, birliklerin yanlardan, arkadan ve önden korunmasının yanı sıra birliklerin kompakt hareketini sağladı. Nadir Şah zamanında Çarco'ya ulaştı, Amu-Darya nehrini geçti ve diğer kıyıda kamp kurdu. Bir gün sonra kalan kuvvetler geldi ve ona katıldı. Çarco'ya ulaştıktan sonra Nadir Şah, Razagulu Mirza'nın geri dönmesine izin verdi. Nadir Şah, Çarco'da gerekli teşkilatlanmayı tamamladıktan sonra ordusuyla Devaboyunu vadisi denilen yere hareket etti. Ayrılmadan önce orduyu yeniden topladı ve tüm ordu dört büyük gruba ayrıldı. Önde gelen müfreze aynı zamanda koruma rolünü oynadı. Birliklerin ana kısmı bu müfrezenin arkasında ilerliyordu. Diğer iki grup yan muhafız grupları oluşturdu. Ayrıca 6.000 kişilik bir müfreze kıyı boyunca ilerleyerek nehirde erzak taşıyan gemiye koruma sağladı. Devaboyunu vadisine ulaştıklarında Nadir Şah, askerlere durmalarını emretti ve onun emriyle ordunun yükleri toplandı ve onu korumak için özel bir müfreze görevlendirildi. Nadir Şah'ın Devaboyunu Vadisi'ne gelişi Ekim 1740'ın son günlerine rastlar.[3]
Her iki ordunun öncü birlikleri arasındaki savaşı Nadir'in birlikleri kazandı.[4]
Savaş
[değiştir | kaynağı değiştir]Feteng Kalesi yakınlarında karşıt taraflar karşı karşıya geldi. Savaş başlamadan önce, her iki taraf da güçlerini gruplandırdı. Merkez, sağ ve sol kanatlar, pusu ve yedek kuvvetler belirlendi ve her birine deneyimli generallerin liderliği verildi. 6.000 Yomut savaşçısından oluşan bir grup, İlbars birliklerinin çerhigerleri olarak savaşa ilk katılanlardan biriydi. Nadir Şah'ın birliklerinin hareket yollarını keserek savaşın kızışmasına neden oldular. Yomut savaşçıları öyle bir kararlılık gösterdiler ki, Nadir Şah'ın birliklerinin direnişini cephenin iki yönünde kırmayı ve ilerlemeyi başardılar. Yomutların ilerleyişinin tehlikeli hale gelmesini önlemek için Nadir Şah'ın kendisi hemen savaş alanına koştu ve Yomut birliklerine doğru ilerledi. Nadir Şah'a, Yomut ve Türkistan süvarilerinin her zaman yağmacı akınlarına maruz kalan ve Yomut'tan intikam alma fırsatı arayan Afşar, Merv ve Atak süvarileri eşlik etti. Nadir Şah bu adımla Yomutların geçici olarak başarılı oldukları yönde bir kuvvet avantajı yarattı ve çok geçmeden bu kuvvet avantajı askeri bir avantaja dönüştü. İlerlemek için can atan Yomutlara ciddi bir darbe vuruldu ve saflarına bir kargaşa oluşdu. Nadir Şah'ın muharebeye girmesiyle muharebe alanındaki gerginlik arttı. Genel olarak Feteng kalesi çevresinde yaşananların gerçek bir resmini oluşturmak mümkün olmasa da Nadir Şah'ın savaşa katıldığı doğrultuda elde ettiği başarının genel sonuca etki ettiği bilinmektedir. Nadir Şah'ın sert direnişiyle karşılaştıktan sonra, Yomut savaşçıları geri çekilmek zorunda kaldılar. Onların bu adımı diğer grupları da etkiledi ve bir sonraki çatışmada Nadir Şah'ın askerlerinin cesareti karşısında çaresiz kalan İlbars Han geri çekilmek zorunda kaldı. Takip sırasında kuvvetlerinin çoğu öldürüldü ve ele geçirildi. İlbars Han, birliklerini Hezarasb kalesine ulaştıklarında yıkımdan kurtardı.
Sonuç
[değiştir | kaynağı değiştir]Nadir, bu muharebe sonucunda İlbars Han'ın birliklerini yendi. . İlbars Han'ın daha sonra sığındığı Hezaresb kalesi ve Hanegah kalesi Nadir tarafından ele geçirildi. Sonunda bütün kuvvetlerini tüketen İlbars Han, Nadir tarafından yakalanıp idam edildi.[1]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b "ILBĀRS KHAN". iranicaonline.org. 2012. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2022.
- ^ Süleymanov 2001, s. 398-399.
- ^ Süleymanov 2001, s. 400.
- ^ Panoevna 2020, s. 62-63.
Kaynak
[değiştir | kaynağı değiştir]- Panoevna, Toshova Sharifa (31 Temmuz 2020). "Official And Unofficial Versions Of Bukhara's History: Comparative Analysis Of The Works Of "Tuhfa-Yi Shahi" And "Tarikh-I Salatin-I Manghitiya"". The American Journal of Interdisciplinary Innovations and Research. 2 (7): 60-69. doi:10.37547/tajiir/Volume02Issue07-11.[ölü/kırık bağlantı]
- Mehman Süleymanov. Nadir şah (PDF). 30 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Ekim 2022.