İçeriğe atla

Fatin Rüştü Zorlu

Kontrol Edilmiş
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Fatin Rüştü Zorlu
Türkiye Dışişleri Bakanı
Görev süresi
25 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960
Başbakan Adnan Menderes
Yerine geldiği Fuat Köprülü
Yerine gelen Selim Rauf Sarper
6. Türkiye Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı
Görev süresi
17 Mayıs 1954 - 29 Temmuz 1955
Başbakan Adnan Menderes
Yerine geldiği Samet Ağaoğlu
Yerine gelen Fuat Köprülü
Türkiye Büyük Millet Meclisi
10. ve 11. Dönem Milletvekili
Görev süresi
14 Mayıs 1954 - 25 Mayıs 1960
Seçim bölgesi 1954 – Çanakkale
1957 – Çanakkale
Kişisel bilgiler
Doğum Ahmet Fatin[1]
20 Nisan 1910(1910-04-20)
İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 16 Eylül 1961 (51 yaşında)
İmralı, Bursa, Türkiye
Defin yeri Adnan Menderes Anıt Mezarı, İstanbul
Partisi Demokrat Parti (1954-1960)
Evlilik(ler) Emel Zorlu
Bitirdiği okul Paris Siyasi Bilimler Akademisi
Cenevre Üniversitesi
Mesleği Diplomat, siyasetçi

Ahmet Fatin Zorlu[1] (20 Nisan 1910, İstanbul – 16 Eylül 1961, İmralı), Türk siyasetçi ve diplomattır. 1957-1960 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı olarak görev aldı. Bundan önce ise 1954-55 yılları arasında Başbakan Yardımcılığı yaptı. 27 Mayıs Darbesi sonrası başlatılan Yassıada Yargılamaları sonrası Başbakan Adnan Menderes ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan ile birlikte İmralı adasında idam edildi.

Yaşamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fatin Rüştü Zorlu'nun dedesi Rus İbrahim Paşa Osmanlı'ya sığınınca Yusufelili Zor Derebeyi Ali Paşa'nın kızıyla evlendirildi.[2] Zorlu soyisminin kaynağı buradan gelmektedir. Fatin Rüştü Zorlu, II. Abdülhamid devri Mirlivası İbrahim Rüştü Bey ve Hatice Güzide Hanım'ın en küçük çocukları olarak 20 Nisan 1910 tarihinde İstanbul'da dünyaya geldi.[3] Demokrat Parti (DP) iktidarı döneminde başbakan yardımcılığı, devlet bakanlığı ve dışişleri bakanlığı yaptı, 27 Mayıs Darbesi’ni gerçekleştiren Millî Birlik Komitesi tarafından atanan yargıçlardan oluşan "Yüksek Adalet Divanı" tarafından idama mahkûm edildi.

Galatasaray Lisesi’ni, Paris Politik Bilimler Enstitüsü'nü ve Cenevre Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni bitirdi. 30 Ağustos 1934 tarihinde Atatürk'ün de hazır bulunduğu nikâhla dönemin Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras'ın kızı Emel Hanım'la evlendi[3] ve 1936 yılında kızı Sevin doğdu. 1936 Montrö konferansına katıldı. Paris ve Kuybişef maslahatgüzarlığı, merkez şifre müdürlüğü yaptı. 1932’den başlayarak Dışişleri Bakanlığı’na bağlı çeşitli görevlerde bulunduktan sonra 1951’de Ekonomik İşbirliği Teşkilatı genel sekreteri oldu. 1952’de büyükelçiliğe yükselerek Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı’nda Türkiye daimi temsilciliğine getirildi. 1959 yılında Adnan Menderes'le beraber, Bilderberg toplantısına katıldı.

Siyasal yaşama atıldığı 1954’te, ardından 1957’de Demokrat Parti’den Çanakkale Milletvekili seçildi. Adnan Menderes hükûmetlerinde başbakan yardımcılığı, devlet bakanlığı ve dışişleri bakanlığında bulundu. 1957 yılında Kıbrıs Türkleri'ni EOKA terörüne karşı korumak için Türk Mukavemet Teşkilatı'nın kurulmasını sağladı.[4][5] Dışişlerinde güttüğü politika NATO’ya bağlılığa dayanmakla birlikte, Türkiye'nin ekonomik büyümesi için Amerika’dan azami miktarda mali kaynak sağlamaya yönelikti. 1974'te Bülent Ecevit'in başbakanlığı döneminde TSK tarafından gerçekleştirilen Kıbrıs Harekâtı'nın hukuki dayanağı, Fatin Rüştü Zorlu'nun 11 Şubat 1959'da İsviçre'de Yunanistan ve Birleşik Krallık ile birlikte imzaladığı Zürih Antlaşması'ndaki Garantörlük hükmüdür.

İdamı

[değiştir | kaynağı değiştir]

1960 yılında 27 Mayıs Darbesi'nden sonra diğer hükûmet üyeleri ve DP yöneticileriyle birlikte tutuklanarak, yeni oluşturulan "Yüksek Adalet Divanı" tarafından Yassıada'da yargılandı. Bu mahkeme 14 sanıkla birlikte Fatin Rüştü Zorlu'yu da idam cezasına çarptırdı. Cezası, Adnan Menderes ve Hasan Polatkan'ınki ile birlikte, askerî müdahaleyi gerçekleştiren MBK tarafından onaylandı. 16 Eylül 1961'de idam edilerek hayatına son verildi. İdama büyük bir metanetle gitmiştir. Yassıada komutanı Tarık Güryay'ın anılarında bu olaya şu şekilde yer vermiştir:

Zorlu, ölüme gerçekten zorlu bir metanetle gitti. O kadar ki, hatta mahut gömleğin üzerine giydirilişinden sonra, kendisine dini telkinde bulunan hocanın, Arapça kelimeleri telaffuzda düştüğü hataları düzeltti. Kollarını arkadan bağlarken, başsavcıya son bir ricada bulundu. Ellerinin önden bağlanmasını istedi. Fakat bunun kanunen imkânsızlığı kendisine anlatıldı. İdam sehpasına, öz dedesi Gazi Osman Paşa'nın adına yazılan marş eşliğinde gitmiştir.[6] Beraberce sehpaya doğru yürüdük. Ne masaya ne de masa üzerindeki sandalyeye çıkarken yardım istedi. Hatta heyecandan eli titreyen cellâda: "Oğlum ne titreyip duruyorsun? İlmik senin değil, benim boynuma geçecek" dedi. Sonra adetâ kendisini uçsuz bucaksız bir boşluğa atar gibi: "Allah memleketi korusun, haydi Allahısmarladık!" dedikten sonra, ayaklarının altındaki sandalyeyi itmek işini de kimseye bırakmadı. Boyu uzun olduğu için, ayakları masaya basmıştı. Cellât masayı itti. Ona bu kadarcık da iş düşmüş bulunmasaydı, Zorlu sanki asılmış değil, intihar etmiş olacaktı.

Fatin Rüştü Zorlu idamından hemen önce ailesine yazdığı mektup şöyledir:

Anneciğim, Emelciğim, Sevinciğim ve Ağabeyciğim,

Şimdi Cenab-ı Hakk'ın huzuruna çıkıyorum. Sakinim. Huzur içindeyim. Benim için üzülmeyin. Sizlerin de sakin ve huzur içinde yaşamanız beni daima müsterih edecektir. Bir ve beraber olun. Allah'ın takdiratı böyle imiş. Hizmet ettim ve şerefimi daima muhafaza ettim.

Anne, siz sevdiklerimi muhafaza edin ve Allah'ın inayetiyle onların huzurunu temin edin. Hepinizi Allah'a emanet eder, tekrar üzülmemenizi ve hayatta berdevam olarak beni huzur içinde bırakmanızı rica ederim.

Allah memleketi korusun.

Fatin Rüştü Zorlu

Cenazesi, ölümünden 29 yıl sonra, 17 Eylül 1990'da İmralı Adasındaki mezarından alınarak İstanbul'da yaptırılan Anıt Mezar'a nakledildi.

Aldığı ödül ve madalyalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Ekim 2021. 
  2. ^ Soner Yalçın, Efendi - Beyaz Türklerin Büyük Sırrı, Doğan Kitapçılık, İstanbul, 2007, s.368
  3. ^ a b "Fatin Rüştü Zorlu'nun Siyasi Mücadelesi (Mayıs 1954-Mayıs 1960)". dergipark.org.tr. 24 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2021. 
  4. ^ "O asker 51 yıl sonra konuştu". Gazete Vatan. 17 Eylül 2012. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2016. 
  5. ^ Soner Yalçın (2 Ağustos 2008). "Gizli teşkilatın silahları Akdeniz'in dibinde yatıyor". Hürriyet. 4 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2008. 
  6. ^ Fatin Rüştü Zorlu ve Kıbrıs Sorunu, Levent Ayabakan, yüksek lisans tezi.
  7. ^ Yüzbaşıoğlu, Nazlı (22 Mayıs 2019). "Çavuşoğlu'na Japonya İmparatorundan devlet nişanı". Anadolu Ajansı. 23 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mayıs 2019. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Fatin Rüştü Zorlu
hakkında daha fazla bilgi edinin
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
Vikisöz'de ara Vikisöz'de alıntılar
Siyasi görevi
Önce gelen:
Fuad Köprülü 		Türkiye Dışişleri Bakanı
25 Kasım 1957 - 27 Mayıs 1960 		Sonra gelen:
Selim Rauf Sarper
Önce gelen:
Samet Ağaoğlu 		Türkiye Başbakan Yardımcısı
17 Mayıs 1954 - 29 Temmuz 1955 		Sonra gelen:
Fuad Köprülü


"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fatin_Rüştü_Zorlu&oldid=33895798" sayfasından alınmıştır