Estonya mitolojisi

Estonya mitolojisi, Estonya halkına mitolojik hikâyeler verilen isimdir. Hristiyanlık öncesi ve Orta Çağ Estonya mitolojisine ilişkin bilgiler tarihi kayıtlarda, gezginlerin anlatımlarında ve dini kayıtlarda görülür. Estonya folklorunun sistematik kayıtları 19. yüzyılda başladı.^[1]

Eski kroniklerde Estonya mitolojisi

1222'de Livonia Henry Chronicle'a göre Estonyalılar düşmanın ölülerini parçalayıp yakarlardı.^[1] Kremasyonun, ölen kişinin öbür dünyaya yolculuğunu hızlandırdığına ve yakılan vücudun canlılar için tehlikeli olduğu düşünülen toprağa bağlı ruhlar haline gelmeyeceği düşünülüyordu.

Yaz Bayramı: 1578'de Balthasar Russow tarafından tanımlanmış mitolojik bir kavramdır.^[2]

Folklorda efsanevi motifler

En eski otantik mitlerin bazı izleri runik şarkılarda hayatta kalmış olabilir. Dünyanın doğuşu ile ilgili bir şarkı vardır. Şarkıya göre bir kuş üç yumurta bırakıp yavruları yerleştirmeye başlar. Biri Güneş olur, biri Ay olur, diğeri Dünya olur. Diğer Fin-Ugor halklarının da dünyanın bir yumurtadan çıktığına dair mitleri vardır.^[3]

Bu motifler Yunanlar gibi tam bir hikâye olarak geçmezdi. Genellikle kısa bir söyleyiş şeklinde yazılırdı. Estonya runik şarkılarından bazı efsanevi motifler:

güçlü bir meşe gökyüzüne doğru büyür, sonra kesilir ve çeşitli efsanevi nesnelere dönüştürülür^[4]
Güneş, Ay ve Yıldız genç bir kızın talipleridir, sonunda kız Yıldızı kabul eder.
kurnaz bir demirci altından bir kadını döver, ancak ona bir ruh veya bir akıl veremez.
kutsal koru, sevişen bir çift tarafından saygısızlık edildikten sonra solmaya başlar; Sadece dokuz kardeşi feda etmek onu temizler
güçlü kahramanlar korkunç dev bir öküzü öldüremez,
kızını öldürmek zorunda kalan bir kadın, daha sonra Hava Bakiresi olarak cennette yaşamaya başlar.
bir kız bir balık bulur ve kardeşinden onu öldürmesini ister, balığın içinden bir kadın çıkar
genç kızlar geceleri dışarı çıkarlar ve kutsal korudan (ya da ölüler diyarından) genç erkekler onlara zenginlik sunarak onları baştan çıkarırlar.
Bir göl, düşüncesiz bir kadın veya ensest bir çift tarafından saygısızlık edildiğinde başka bir yere gider

Edebi mitoloji

Friedrich Robert Faehlmann ve Friedrich Reinhold Kreutzwald'nın yazdığı Kalevipoeg mitolojinin edebi tarafını oluşturur. Faehlmann ayrıca Estonya folklorunun motiflerini (efsanelerden ve halk şarkılarından), Fin mitolojisi (Ganander'ın Mythologia Fennica kitabından yararlanarak) ve klasik Yunan mitolojisi ile birleştiren sekiz kurgusal mit yazdı. Matthias Johann Eisen, halk efsanelerini inceleyen ve bunları edebi formda yeniden düzenleyen başka bir halk bilimci ve yazardı. Çağdaş bilim adamlarının çoğu bu edebi eserleri otantik Estonya mitolojisi olarak kabul etti.

Estonyalı mitolojik ve edebi mitolojik varlıklar, tanrılar ve efsanevi kahramanlar

Pikker (Äike) - Gök gürültüsü
Äiatar - dişi bir iblis, Şeytanın kızı
Alevipoeg - Alev'in oğlu ve Kalevipoeg'in arkadaşı
Ebajalg - şeytani kasırga
Ehaema - Alacakaranlığın Annesi, bir ruh veya elf,
Eksitaja - insanların bir ormanda ya da bataklıkta yollarını kaybetmelerine neden olan kötü bir ruh
Haldjalar (hükümdar) - elflerin, perilerin, bir yerin, kişinin, bitkinin veya hayvanın koruyucu ruhu
Hall - sıtmanın kişileştirilmesi
Hämarik - alacakaranlığın kişileştirilmesi, güzel bir genç kız
Hännamees - yiyecek, para ve diğer dünyevi malları çalıp sahibine getiren bir iblis
Hiid - dev
Hiiela - öbür dünya, ölüler diyarı
Hiieneitsid - ölüler diyarından kızlar
Hiis - kutsal koru
Hingeliblikas - güve şeklinde bir kişinin ruhu
Hingeloom - bir böcek veya küçük bir hayvan şeklinde bir kişinin ruhu
Hoidja - koruyucu varlık
Härjapõlvlane - goblin
Ilmaneitsi, İlmatütar - Hava Kız, Hava Bakiresi
Ilmarine, Ilmasepp - diğer şeylerin yanı sıra Güneş ve Ay'ı da döven efsanevi bir demirci
Ilo - Bayramlarla ilişkili bir varlık
Järvevana - Göldeki Yaşlı Adam lakaplı bir varlık
Jumal - Tanrı
Jutta - kuşların kraliçesi, Taara'nın kızı
Juudaline - şeytan
Kaevukoll
Kaitsja - bir koruyucu
Kalevipoeg - Estonya'nın efsanevi antik kralı
Kalm - ölüler diyarının hükümdarı
Kalmuneiu - Mezarın Bakiresi, ölüler diyarından bir kız
Katk - vebanın kişileştirilmesi
Kaval - efendisi Vanapagan'ı kandıran kötü Şeytan
Kodukäija - huzursuz bir ziyaretçi hayaleti
Koerakoonlane - köpek burnu olan şeytani bir savaşçı
Koit - genç bir adam, Hämarik'in ebedi sevgilisi, Şafak'ın kişileştirilmesi
Koll -
Kolumats - bir öcü
Kratt - yiyecek, para ve diğer dünyevi malları çalan ve sahibine getiren bir iblis (pisuhänd, tulihänd, hännamees olarak da adlandırılır)
Kuu - Ay
Kõu - Gök gürültüsü, Uku'nun oğlu Pikker'in kardeşi
Kääbas - mezar, ölüm ruhu
Külmking - kutsal olmayan bir ölü ruhu, orman ruhlarını rahatsız ettiklerinde çocukları yer
Lapi nõid - Lapland'ın cadısı
Leiger (oyuncu) - Hiiumaa adasında yaşayan bir dev, "Suur Tõll" adlı devin küçük kardeşi
Lendva - kötü bir cadı tarafından gönderilen bir hastalık
Libahunt, Sutekskäija - kurt adam
Liiva-Annus veya Surm - Ölüm kavramı ile ilişkili varlık
Linda - Kalevipoeg'in annesi
Lummutis - bir hayalet
Luupainaja - kabus kavramı ile ilişkili varlık
Maa-alune - yerin altında yaşayan ve hastalıklara neden olan bir yaratık
Maajumalad - Dünya Tanrıları
Maaemä - Toprak Ana
Majauss - yılan şeklinde bir koruyucu ruh
Mana - ölülerin varsayımsal hükümdarı
Manala - ölüler ülkesi
Manalane - ölüler diyarının sakini
Marras - ölüm ruhu, ölümün habercisi
Mereveised - Deniz inekleri
Metsaema - Orman Annesi
Metsavana - Ormanın Yaşlı Adamı
Metsik - bereket tanrısı
Mumm - bir hayalet
Murueide Tütred - Murueit'in kızları, güzel bakireler
Murueit - ölüler diyarına bağlı dişi bir orman ve toprak ruhu
Näkk - şekil değiştiren su ruhu, genellikle insan şeklinde, erkek veya dişi, bazen de hayvan olarak ortaya çıkar.
Nõid - cadı
Olevipoeg - Kalevipoeg'in arkadaşı
Painaja - kabus kavramı ile ilişkili varlık
Pakane - Don olayı ile ilişkili mitolojik varlık
Pardiajaja - yarı şeytani savaşçı
Peko - doğurganlık tanrısı
Peninukk - yarı şeytani savaşçı
Penn
Peremees - bir usta
Pikne, Pikker - Gök Gürültüsü
Piret - Suur Tõll'un karısı
Pisuhänd - hazine getiren bir cin
Puuk - hazine getiren bir cin
Põrguneitsi - Cehennem Bakiresi
Päike - Güneş
Rongo
Rõugutaja - çavdar mahsullerinin koruyucusu, doğum yapan kadınların ve Narva şehrinin tanrıçası
Rukkihunt
Salme
Sulevipoeg - Sulev'in oğlu, Kalevipoeg'in arkadaşı
Suur Tõll - Saaremaa Adası'nda yaşayan dev kahraman
Taara - doğa tanrısı, bazen yüce tanrı olarak kabul edilir
Tharapita, Taarapita, Tarapita - savaş tanrısı
Taevataat - Gökyüzünün Babası
Täht - Yıldız
Tallaja -
Tikutaja
Tõll -
Tõnn - bir peri, doğurganlık tanrısı
Tont - hayalet
Toonela - ölüler diyarı
Tooni - ölüm tanrısı, ölülerin hükümdarı
Toor, Tooru - İskandinav Thor ile ilgili batı Estonya'da bilinen bir tanrı
Tulbigas
Tulihänd, Pisuhänd - uçan ev cini, zenginliği toplamaya ve korumaya yardımcı olur
Turis
Tuule-Emä - Anne Rüzgar
Tuuleisa - Baba Rüzgar
Tuulispask - kasırga
Tuuslar - Finlandiya'da yaşayan bir büyücü
Udres-Kudres - "Güneşin Oğlu", halk şarkılarının kahramanı
Uku - yüce tanrı
Vanemuine - şarkıların, sanatın ve edebiyatın tanrısı
Vanapagan- Şeytan
Varavedaja - yağma taşıyıcısı
Varjuline - gölge ile ilişkili varlık
Veehaldjas - suyun ruhu
Veteema - Suların Annesi
Vetevana - Su Ruhu
Vihelik
Vilbus
Virmalize - Kutup Işıkları
Viruskundra

Hristiyan azizleri tanrılar olarak yorumladılar:

Jüri (St George) - tarım tanrısı
Laurits (St Lawrence) - ateş tanrısı
Mart (St Martin) - doğurganlık tanrısı
Olev (Aziz Olaf) - Aziz Olaf Kilisesi'nin efsanevi kurucusu
Tõnn (St Anthony) - mahsullerin ve domuzların doğurganlık tanrısı

Mitolojik eşyalar ve yapılar

Beyaz Gemi (valge laev) - özgürlük getiren veya insanları daha iyi bir ülkeye götüren efsanevi gemi.
Tırnaklı şapka (küüntest kübar) - taşıyıcıyı (genellikle Vanatühi) görünmez kılan şapka.
Eldivenler (kirikindad) - özellikle kilise eldivenlerinin ve denizcilerin giydiği eldivenlerinin koruyucu sihirli güçlere sahip olduğuna inanılıyordu. Eldivenler özel geometrik desenlerle ve dar kırmızı çizgilerle süslenmiştir. Eldivenlerin içinde birçok fısıltı ve büyü vardır çünkü zanaatkar iplik yaparken, boyarken ve örerken şarkı söylerdi.
Kemer (kirivöö) - tüm zanaat öğeleri arasında en eskisi, büyülü desenlere sahipti, kırmızı dokuma kayışlar ve bağcıklar taşırdı.
Kutsal taşlar - Son buz devri Estonya'da birçok büyük taş (Eratik) bıraktı. Birçoğu kutsal kabul edildi ve insanlar gümüş, kan, kırmızı kurdeleler ve madeni paraları feda etmeye ve refah istemeye geldiler. Çoğu zaman, taşların içinde küçük delikler vardır, muhtemelen bazıları kurbanı yerleştirmek için kullanıldı. Deliklerin anlamı ve işlevi yine de tartışmalıdır, Heino Eelsalu'ya göre delikler takvim işlevi görüyor olabilir.
Gezen Ormanlar - Seyahat eden ormanlarla ilgili çoğu hikâye Estonya'nın kıyı bölgelerinde bulunur.

Kaynakça

^ ^a ^b A History of Pagan Europe, P. 181 1 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 0-415-09136-5
^ Funk & Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology, and Legend. Funk & Wagnalls. 1972. ISBN 978-0-308-40090-0.
^ "ECHOES OF ANCIENT CATACLYSMS IN THE BALTIC SEA" (PDF). Electronic Journal of Folklore. 15 Mart 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2008.
^ "THE GREAT OAK, THE WEAVING MAIDENS". Electronic Journal of Folklore. 20 Şubat 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2008.

Dış bağlantılar

Esthonia Kahramanı, 26 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. WF Kirby tarafından düzenlenen Estonya masallarını topladı.
Taarapita - Oeselyalıların büyük tanrısı, Urmas Sutrop'un bir makalesi 4 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Toronto Üniversitesi'nden Baltık Folkloruna Giriş

[HPE-1] A History of Pagan Europe, P. 181 1 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 0-415-09136-5

[2] Funk & Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology, and Legend. Funk & Wagnalls. 1972. ISBN 978-0-308-40090-0.

[EACBS-3] "ECHOES OF ANCIENT CATACLYSMS IN THE BALTIC SEA" (PDF). Electronic Journal of Folklore. 15 Mart 2005 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2008.

[4] "THE GREAT OAK, THE WEAVING MAIDENS". Electronic Journal of Folklore. 20 Şubat 2001 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]