Demokrasi ve Özgürlükler Adası
| Demokrasi ve Özgürlükler Adası (Yassıada) | |
|---|---|
 | |
 | |
| Coğrafya | |
 | |
  Demokrasi ve Özgürlükler Adası (Yassıada) | |
| Koordinatlar | 40°51′54″K 28°59′37″D / 40.86500°K 28.99361°D |
| Takımadası | Prens Adaları |
| Denizi | Marmara Denizi |
| Yüzölçümü | 0,052 km2 |
| Siyasi | |
| Adadaki ülke(ler) | |
| Bölge | Marmara Bölgesi |
| İl | İstanbul |
| İlçe | Adalar |
Demokrasi ve Özgürlükler Adası ya da önceki adıyla Yassıada veya Plati (Yunanca: Πλάτη Pláti), Marmara Denizi'nde İstanbul'a yakın küçük bir adadır. Biri sivri, diğeri yassı görünümlü olan, birbirine yakın iki metruk adadan yassı olanıdır. Eni 185, boyu 740 metre, yüzölçümü 18.3 hektar olan adanın arazisi düzdür, ancak sahilleri genellikle denize dik olarak iner. Sivriada'ya 0,9 deniz mili (1,66 km), Burgazada'ya 2,67 deniz mili (4,94 km) ve Kadıköy kıyısındaki Fenerbahçe Adası'na 6,27 deniz mili (11,6 km) uzaklıktadır. 27 Mayıs Darbesi döneminde burada gerçekleştirilen ve Demokrat Partililerin (DP) yargılandığı Yassıada Yargılamaları ile de tanınır. Darbenin izlerini silmek için adanın adı; 2013 yılında Kadir Topbaş'ın ikinci döneminde İBB Meclisi kararıyla Demokrasi ve Özgürlükler Adası olmuştur.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğu Roma İmparatorluğu dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Doğu Roma İmparatorluğu döneminde 4. yüzyıl'dan itibaren bir sürgün yeri olarak kullanılan Yassıada'ya, Bizans İmparatoru Theofilos (hükümdarlığı 829-842) Platea Manastırı diye bir manastır inşa ettirmiştir. 860'ta bu adada sürgün olarak kalan patrik İgnatios adanın tam ortasına bir kilise inşa ettirmiştir. Daha sonraları bu kilisenin altındaki dehlizler zindan olarak kullanıldı. 12. yüzyıl'da Latinlerin ve 15. yüzyıl'da Rusların istilasına uğradı.
Osmanlı İmparatorluğu dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]İstanbul'un Fethi'nden sonra uzun süre adayla ilgilenen olmamıştır. 1859'da adayı satın alan Birleşik Krallık'ın İstanbul sefiri Sir Henry Bulwer, sahilde burçları olan kaleye benzer bir bina ile adanın ortasına enteresan bir mimari üslupta, şato büyüklüğünde bir köşk inşa ettirdi.
Bulwer 1837 yılında Birleşik Krallık'ın İstanbul Büyükelçiliği kâtipliğinde bulunurken önemli bir ticaret anlaşması imzalamıştır. St. Petersburg, Madrid, Washington D.C. ve Floransa'dan sonra tekrar Mayıs 1858'de İstanbul'a gönderilmiş ve 1865 yılı Ağustos ayına kadar Büyükelçi olarak kaldığı sırada, dört tarafı kayalık, ıssız yeri beğenerek Sultan Abdülmecit'in de onayını alarak Yassıada'yı satın almıştır.
Lüks eşyalar taşınarak burada küçük bir şato şeklinde, biri batı tarafında, biri ortada olmak üzere iki bina, limonluk inşa ettirir ve asma kütükleri diktirip bahçe kurdurur. Bahçıvanlardan üretimi sorarken, bir taraftan da misafirlerini karşılar. Bahar ve yaz ayları bitince, İngiliz elçisinde birden sıkıntı görülür. Bunun üzerine Londra'da Times gazetesine ilan vererek adayı satışa çıkarılır. Osmanlı Hükûmeti için bu hiç de uygun bir davranış değildi. Kendisine epeyce dil döküldükten sonra bu kararından vazgeçirilir.
Burada dikkate değer bir rivayet de şudur: inşaat yapılırken lahit içinde çok değerli mücevherler çıkar, bunun üzerine Osmanlı hükûmeti Bulwer'den adayı bir Türk'e satmasını ister. Bu kez arazi, bahçe, bağ ve binalar Mısır Hidiv'i İsmail Paşa'nın ilgisini çeker ve satın alır. Fakat o da, kısa bir süre sonra, bu şehirden uzak olan Yassıada'dan sıkılır. Tekrar birkaç bekçi ve martılardan oluşan ıssız günler başlar.
Türkiye Cumhuriyeti dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yassıada 1947'de Deniz Kuvvetleri tarafından satın alınmış, 1949'da inşaata başlanmış ve 1952'de eğitim hizmetlerine açılmıştır. Komutanlık kuzey iskele yanındaki, bugün de duran Bulwer'in şato tipi yuvarlak köşkünü muhafaza ederek, subay ve erler için yüksek katlı lojmanlar, spor sahası, tesisler, buz deposu, yemekhane, silahhane gibi birçok yeni bina yaptırdı. 27 Mayıs Darbesi'nden (1960) sonra burada kurulan mahkemelerde Demokrat Partililer yargılanmıştır. Mahkeme sonunda idam cezasına mahkûm edilen 15 sanıktan Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun cezaları İmralı Adası'nda infaz edildi.[2] Davaya bakan hakim ve savcılar kaldıkları Heybeliada Panorama otelinden buraya gemi ile gelip gitmişlerdir. Yassıada Yargılamaları bittikten sonra, ada yeniden Deniz Kuvvetlerine teslim edilmiş ve buradaki eğitim faaliyetleri 1978'e kadar sürmüştür.
Deniz kuvvetleri de burayı boşalttıktan sonra adanın ıssız günleri tekrar başlamıştır. 1993'te İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi için uygun bir çalışma yeri olarak görüldüğünden, enstitü buraya taşındı. Günde iki kez şehir hatları vapurları, hoca ve öğrencileri getirip götürmesine rağmen, uzaklık, gerekli ihtiyaçların karşılanmasını zorlaştırdığı için Fakülte 1995'te adayı terk etmiştir.
2013 yılında adanın ismi Demokrasi ve Özgürlükler Adası olarak değiştirildi.[3] 2015 ile 2018 yılları arasında gerçekleştirilen çalışmalarla adada 176 kişilik bir otel ve 600 kişilik Adnan Menderes Kongre Merkezi inşa edildi. Aynı çalışmalar sırasında Yassıada Yargılamaları'nın yapıldığı spor salonu restore edilerek 27 Mayıs Müzesi‘ne dönüştürüldü.[4] Dört yıl süren inşaat çalışmaları, adadaki tarihî eserler ve yeşil dokuya zarar verildiği gerekçesiyle eleştirilere neden oldu.[5]
Marmara Denizinin tek balık çiftliği burada bulunmaktadır. Gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss), 1–4 kg'lık Çelikbaş Alabalığı yetiştirilmektedir.
İstanbul'a yakın ve deniz trafiğinden uzak olduğu için hafta sonlarında şehirdeki dalış kulüpleri için eğitim alanı olarak kullanılmaktadır.
Popüler kültüre etkileri
[değiştir | kaynağı değiştir]Demokrat Parti İstanbul milletvekili olduğu için 27 Mayıs Darbesi sonrası Yassıada'da tutuklu olan Faruk Nafiz Çamlıbel'in dizileri.
| “ | YASSIADA Bilmiyor gülmeyi sakinlerin binde biri; |
„ |
— Faruk Nafiz Çamlıbel | ||
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Yassıada genel -
Terkedilmiş binalar
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2013.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2008.
- ^ Gülersöyler, Sibel (17 Ağustos 2021). "Yassıada'da inşa edilen lüks otel açıldı". Sözcü. 17 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2022.
- ^ "Betonada'ya dönüştürülen Yassıada 27 Mayıs'ın yıl dönümünde açılıyor". Yeşil Gazete. 27 Mayıs 2020. 25 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2022.
- ^ "Oğuz Haksever haklı... İşte Yassıada'nın canına böyle okundu". Odatv. 27 Mayıs 2019. 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Uzaydan Yassıada10 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
