İçeriğe atla

Darbe Kuşağı

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Darbe Kuşağı (Fransızca: la ceinture de coups d'État [1] ), darbelerin yaygınlığının yüksek olduğu ülkelerden oluşan Batı Afrika, Orta Afrika ve Sahel bölgesini tanımlamak için 2020'lerde ortaya çıkan modern bir jeopolitik kavram ve neolojizmdir.[2][3][4][5] 2023 Nijer darbesinden sonra bu ülkeler Afrika'nın doğu kıyılarından batı kıyılarına uzanan bir zincir şeklinde meydana gelmiştir.[6]

Genel Bakış

[değiştir | kaynağı değiştir]
Sömürgecilik sonrası Afrika'daki başarılı darbelerin sayısı (28 Eylül 2023 itibarıyla).[7]
Afrika ülkelerinin İnsani Gelişme Endeksi (İGE), Darbe Kuşağı kırmızıyla çerçevelenmiştir (Gabon bazen 2023 darbesinden sonra dahil edilir). Gabon dışında Darbe Kuşağı'ndaki her ülkenin İGE'si 0,500'ün altında bulunmaktadır, bu az gelişmiş ülke olduklarını göstermektedir.

Menşei

[değiştir | kaynağı değiştir]

Muhtemelen daha eski olmasına rağmen,[8][9] terim, Mali'de 2020 ve 2021 dahil olmak üzere, 2020'lerin başlarında gerçekleşen bir dizi darbenin ardından popüler bir hale geldi.[10] Çad,[6] Gine,[11] ve Sudan [12] 2021'de, Burkina Faso'da ikisi Ocak ve Eylül 2022'de,[13][14] ve Nijer ileGabon'da 2023'te darbeler gerçekleşti.[15][16] Bölgede ayrıca 2021'de Nijer ve Sudan'da, 2022'de Gine-Bissau ve Gambiya'da ve 2023'te Sudan, Sierra Leone ve Burkina Faso'da darbe girişimleri görülmüştür.

Tarihi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1990 yılından bu yana Sahraaltı Afrika'da gerçekleşen 27 darbenin 21'i eski Fransız sömürgelerinde gerçekleşmiştir. Bu durum bazılarının Afrika'daki Fransız etkisinin istikrarı bozan bir etkisi olup olmadığını sorgulamalarına yol açmıştır.[17]

Burkina Faso, Mali ve Nijer 'deki askeri cuntalar, Fransız birliklerinin kendi topraklarında faaliyet göstermesine izin veren askeri anlaşmaları feshetmiş ve Mali örneğinde olduğu gibi Fransızcayı resmi dil olmaktan çıkarmışlardır.[18][19][20][21]

ECOWAS, bölgeyle ilişkilendirilen bu etiketi değiştirmek için aktif olarak çalışmış, ancak başarılı olamamıştır; 2021'deki darbenin ardından Mali'yi askıya almış [22] ülkede askeri darbe gerçekleştikten kısa bir süre sonra 8 Eylül 2021'de Gine'yi de askıya almıştır.[23][24]

Darbeler büyük ölçüde benzer nitelikteydi; çoğu, kendi hükûmetinin 2003'ten bu yana Sahel bölgesindeki El-kaide ve Işid tarafından yönlendirilen İslamcı isyancılara veya protestolara karşı tutumunu eleştiren memnuniyetsiz ordulardan ileri gelmektedir.[6]

2023 Gabon darbesi biraz farklıydı; Gabon darbeden önce 56 yıl boyunca Bongo ailesi tarafından yönetilmişti, Sahel'e yakın değildi veya Sahel'in bir parçası değildi ve İslamcı veya ayrılıkçı isyanlardan zarar görmemişti. Ancak askeri darbe, 2023 Gabon genel seçimlerinin gidişatına ilişkin yaygın protestolar bağlamında meydana gelerek askeri cunta altında bir başkanlık cumhuriyetinin kurulmasına yol açmıştır.[25]

Darbe Kuşağı'ndaki darbelerin listesi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Başarılı Darbe Ülke Darbe Hükûmet Sonuç
Haziran 1957 Sudan 1957 Sudan darbe girişimi Abdullah Halil Başarısız Darbe
17 Kasım 1959 1959 Sudan darbe girişimi Ibrahim Abboud Başarısız Darbe
13 Ocak 1963  Togo 1963 Togo darbesi Sylvanus Olympio Başarılı Darbe
28 Ekim 1963  Dahomey 1963 Dahomey darbesi Hubert Maga Başarılı Darbe
17 Şubat 1964  Gabon 1964 Gabon darbesi Léon M'ba Başarılı Darbe
31 Aralık 1965 - 1 Ocak 1966  Orta Afrika Cumhuriyeti Saint-Sylvestre darbesi David Dacko Başarılı Darbe
3 Ocak 1966  Yukarı Volta 1966 Yukarı Volta darbesi Maurice Yaméogo Başarılı Darbe
16 Ocak 1966  Nijerya 1966 Nijerya darbesi Nnamdi Azikiwe Başarısız Darbe
24 Şubat 1966  Gana 1966 Gana darbesi Kwame Nkrumah Başarılı Darbe
28 Temmuz 1966  Nijerya 1966 Nijerya karşı darbesi Johnson Aguiyi-Ironsi Başarılı Darbe
13 Ocak 1967  Togo 1967 Togo darbesi Nicolas Grunitzky Başarılı Darbe
21 Mart 1967  Sierra Leone İlk 1967 Sierra Leone darbesi Siaka Stevens Başarılı Darbe
23 Mart 1967 İkinci 1967 Sierra Leone darbesi David Lansana Başarılı Darbe
18 Kasım 1968  Mali 1968 Mali darbesi Modibo Keïta Başarılı Darbe
25 Mayıs 1969 Sudan 1969 Sudan darbesi Ismail al-Azhari Başarılı Darbe
19-22 Temmuz 1971  Sudan 1971 Sudan darbesi Jaafar Nimeiry Başarılı Darbe
13 Ocak 1972  Gana 1972 Gana darbesi Kofi Abrefa Busia Başarılı Darbe
26 Ekim 1972  Dahomey 1972 Dahomey darbesi Benin Başkanlık Konsülü Başarılı Darbe
15 Nisan 1974  Nijer 1974 Nijer darbesi Hamani Diori Başarılı Darbe
13-15 April 1975  Çad 1975 Çad darbesi N’Garta Tombalbaye Başarılı Darbe
29 Temmuz 1975  Nijerya 1975 Nijerya darbesi Yakubu Gowon Başarılı Darbe
13 Şubat 1976 1976 Nijerya darbe girişimi Murtala Muhammed Başarısız Darbe
2-5 Temmuz 1976  Sudan 1976 Sudan darbe girişimi Jaafar Nimeiry Başarısız Darbe
17 Ocak 1977 Benin Halk Cumhuriyeti 1977 Benin darbe girişimi Mathieu Kérékou Başarısız Darbe
10 Temmuz 1978  Moritanya 1978 Moritanya darbesi Muhtâr Veled Dâde Başarılı Darbe
6 Nisan 1979 1979 Moritanya darbesi Mustafa Ould Salek Başarılı Darbe
21 Eylül 1979 Orta Afrika İmparatorluğu Caban Operasyonu Bokassa I Başarılı Darbe
12 Nisan 1980  Liberya 1980 Liberya darbesi William Tolbert Başarılı Darbe
14 Kasım 1980  Gine-Bissau 1980 Guinea-Bissau darbesi Luís Cabral Başarılı Darbe
25 Kasım 1980  Yukarı Volta 1980 Yukarı Volta darbesi Sangoulé Lamizana Başarılı Darbe
16 Mart 1981  Moritanya 1981 Moritanya darbe girişimi Mohamed Khouna Ould Haidalla Başarısız Darbe
30 Temmuz - 4 August 1981  Gambiya 1981 Gambia darbe girişimi Dawda Jawara Senegal Müdahalesi ile Başarısız Darbe
1 Eylül 1981  Orta Afrika Cumhuriyeti 1981 Orta Afrika Cumhuriyeti darbesi David Dacko Başarılı Darbe
31 Aralık 1981  Gana 1981 Gana darbesi Hilla Limann Başarılı Darbe
3 Mart 1982  Orta Afrika Cumhuriyeti 1982 Orta Afrika Cumhuriyeti darbe girişimi André Kolingba Başarısız Darbe
7 Kasım 1982  Yukarı Volta 1982 Yukarı Volta darbesi Say Zerbo Başarılı Darbe
28 Şubat 1983 1983 Yukarı Volta darbe girişimi Jean-Baptiste Ouédraogo Başarısız Darbe
4 Ağustos 1983 1983 Yukarı Volta darbesi Başarılı Darbe
31 Aralık 1983  Nijerya 1983 Nijerya darbesi Shehu Shagari Başarılı Darbe
3 Nisan 1984  Gine 1984 Gine darbesi Louis Lansana Beavogui Başarılı Darbe
Nisan 1984  Kamerun 1984 Kamerun darbe girişimi Paul Biya Başarısız Darbe
12 Aralık 1984  Moritanya 1984 Moritanya darbesi Mohamed Khouna Ould Haidalla Başarılı Darbe
6 Nisan 1985  Sudan 1985 Sudan darbesi Jaafar Nimeiry Başarılı Darbe
27 Ağustos 1985  Nijerya 1985 Nijerya darbesi Muhammed Buhari Başarılı Darbe
12 Kasım 1985  Liberya 1985 Liberya darbe Samuel Doe Başarısız Darbe
23 Eylül 1986  Togo 1986 Togo darbe girişimi Gnassingbé Eyadéma Başarısız Darbe
23 Mart 1987  Sierra Leone 1987 Sierra Leon darbe girişimi Joseph Saidu Momoh Başarısız Darbe
15 Ekim 1987 Burkina Faso Burkina Faso 1987 Burkina Faso darbesi Thomas Sankara Başarılı Darbe
30 Haziran 1989  Sudan 1989 Sudan darbesi Ahmed al-Mirghani Başarılı Darbe
18 Eylül 1989 Burkina Faso Burkina Faso 1989 Burkina Faso darbe girişimi Blaise Compaoré Başarısız Darbe
22 Nisan 1990  Nijerya 1990 Nijerya darbe girişimi Ibrahim Babangida Başarısız Darbe
3 Aralık 1990  Çad 1990 Çad darbesi Hissène Habré Başarılı Darbe
26 Mart 1991  Mali 1991 Mali darbesi Moussa Traoré Başarılı Darbe
29 Nisan 1992  Sierra Leone 1992 Sierra Leon darbesi Joseph Saidu Momoh Başarılı Darbe
17 Kasım 1993  Nijerya 1993 Nijerya darbesi Ernest Shonekan Başarılı Darbe
22 Temmuz 1994  Gambiya 1994 Gambia darbesi Dawda Jawara Başarılı Darbe
27 Ocak 1996  Nijer 1996 Nijer darbesi Mahamane Ousmane Başarılı Darbe
9 Nisan 1999 1999 Nijer darbesi Ibrahim Baré Maïnassara Başarılı Darbe
24 Aralık 1999  Fildişi Sahili 1999 Fildişi darbesi Henri Konan Bédié Başarılı Darbe
15 Mart 2003  Orta Afrika Cumhuriyeti 2003 Orta Afrika Cumhuriyeti darbesi Ange-Félix Patassé Başarılı Darbe
8-9 Haziran 2003  Moritanya 2003 Moritanya darbe girişimi Maaouya Ould Sid'Ahmed Taya Başarısız Darbe
14 Eylül 2003  Gine-Bissau 2003 Guinea-Bissau darbesi Kumba Ialá Başarılı Darbe
7 Ekim 2003  Burkina Faso 2003 Burkina Faso darbe girişimi Blaise Compaoré Başarısız Darbe
16 Mayıs 2004  Çad 2004 Çad darbe girişimi Idriss Déby Başarısız Darbe
5 Şubat 2005  Togo 2005 Togo darbesi Fambaré Ouattara Natchaba Başarılı Darbe
3 Ağustos 2005  Moritanya 2005 Moritanya darbesi Maaouya Ould Sid'Ahmed Taya Başarılı Darbe
14 Mart 2006  Çad 2006 Çad darbe girişimi Idriss Déby Başarısız Darbe
6 Ağustos 2008  Moritanya 2008 Moritanya darbesi Sidi Ould Cheikh Abdallahi Başarılı Darbe
23 Aralık 2008  Gine 2008 Gine darbesi Aboubacar Somparé Başarılı Darbe
18 Şubat 2010  Nijer 2010 Nijer darbesi Mamadou Tandja Başarılı Darbe
16 Temmuz 2011 2011 Nijer darbe girişimi Mahamadou Issoufou Başarısız Darbe
21 Mart 2012  Mali 2012 Mali darbesi Amadou Toumani Touré Başarılı Darbe
23-24 Mart 2013  Orta Afrika Cumhuriyeti Bangui Savaşı François Bozizé Seleka Zaferi
1 Mayıs 2013  Çad 2013 Çad darbe girişimi Idriss Déby Başarısız Darbe
3 Kasım 2014  Burkina Faso 2014 Burkina Faso isyanı Blaise Compaoré Başarılı İsyan
30 Aralık 2014  Gambiya 2014 Gambia darbe girişimi Yahya Jammeh Başarısız Darbe
16 Eylül 2015  Burkina Faso 2015 Burkina Faso darbe Michel Kafando Başarısız Darbe
7 Ocak 2019  Gabon 2019 Gabonese darbe girişimi Ali Bongo Ondimba Başarısız Darbe
11 Nisan 2019  Sudan 2019 Sudan darbesi Ömer el-Beşir Başarılı Darbe
18 Ağustos 2020  Mali 2020 Mali darbesi Ibrahim Boubacar Keïta Başarılı Darbe
31 Mart 2021  Nijer 2021 Nijer darbesi girişimi Muhammed Bazum Başarısız Darbe
20 Nisan 2021  Çad Idriss Déby'nin ölümü Koltuk boştu Başarılı Darbe
24 Mayıs 2021  Mali 2021 Mali darbesi Bah Ndaw Başarılı Darbe
5 Eylül 2021  Gine 2021 Gine darbesi Alpha Condé Başarılı Darbe
25 Ekim 2021  Sudan 2021 Sudan darbesi Abdalla Hamdok Başarılı Darbe
23 Ocak 2022  Burkina Faso Ocak 2022 Burkina Faso darbesi Roch Marc Christian Kaboré Başarılı Darbe
30 Eylül 2022 Eylül 2022 Burkina Faso Darbesi Paul-Henri Sandaogo Damiba Başarılı Darbe
15 Nisan 2023  Sudan 2023 Sudan Çatışmaları Abdel Fattah al-Burhan İç savaşa sebebiyet verdi.[26][27][28]
26 Temmuz 2023  Nijer 2023 Nijer darbesi Muhammed Bazum Başarılı Darbe
31 Temmuz 2023  Sierra Leone 2023 Sierra Leone darbe girişimi Julius Maada Bio Başarısız Darbe
30 Ağustos 2023  Gabon 2023 Gabon darbesi Ali Bongo Ondimba Başarılı Darbe
26 Eylül 2023  Burkina Faso 2023 Burkina Faso darbe girişimi Ibrahim Traoré Başarısız Darbe
26 Kasım 2023  Sierra Leone 2023 Sierra Leone darbe girişimi Julius Maada Bio Başarısız Darbe
1 Aralık 2023  Gine-Bissau 2023 Guinea-Bissau darbe Umaro Sissoco Embaló Başarısız Darbe
20 Mayıs 2024  Kongo DC 2024 Kongo Demokratik Cumhuriyeti darbe girişimi Félix Tshisekedi Başarısız Darbe

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Guibal, Claude (15 Ağustos 2023). "Niger : en Afrique, la ceinture des coups d'État redessine la carte du continent". France Info. 29 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2023. 
  2. ^ Mekki Elmograbi (7 Eylül 2021). "Guinea Joins the African Club of the "Coup Belt"". BL News. 7 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2024. 
  3. ^ Suleiman, Muhammad Dan (24 Eylül 2021). "Towards a Better Understanding of the Underlying Conditions of Coups in Africa". e-ir.info.com. 24 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2023. 
  4. ^ "Africa's 'coup belt' facing further upheaval". Arab News. 2 Şubat 2022. 
  5. ^ Onuah, Felix (5 Aralık 2022). "West African leaders plan peacekeeping force to counter 'coup belt' reputation". Reuters. 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2023. 
  6. ^ a b c Walsh, Declan (29 Temmuz 2023). "Coast to Coast, a Corridor of Coups Brings Turmoil in Africa". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 30 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023. 
  7. ^ Duzor, Megan; Williamson, Brian (2 Şubat 2022). "By the Numbers: Coups in Africa". Voice of America. 24 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2023. 
  8. ^ "Explainer: Niger a linchpin for stability in Africa's 'coup belt'". The Guardian (İngilizce). 27 Temmuz 2023. ISSN 0261-3077. 23 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2023. 
  9. ^ Dyer, Gwynne (7 Şubat 2022). "Opinion: The return of Africa's military 'Coup Belt'". Bangor Daily News (İngilizce). 7 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2023. 
  10. ^ "After Two Coups, Mali Needs Regional Support to Bolster Democracy". United States Institute of Peace (İngilizce). 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  11. ^ Duncan, Timothyna Afua (16 Aralık 2021). "Why a coup in Guinea was felt around the world". CNBC (İngilizce). 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  12. ^ "Sudan's Coup: One Year Later". Council on Foreign Relations (İngilizce). 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  13. ^ "A timeline of the coup in Burkina Faso since January 2022". The Hindu (İngilizce). 3 Ekim 2022. ISSN 0971-751X. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  14. ^ "Burkina Faso's coup and political situation: All you need to know". Al Jazeera (İngilizce). 5 Ekim 2022. 28 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2023. 
  15. ^ "Niger's Bazoum 'held by guards' in apparent coup attempt". Al Jazeera (İngilizce). 26 Temmuz 2023. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2023. 
  16. ^ Dixon, Gary (30 Ağustos 2023). "Gabon closes shipping down after post-election coup". TradeWinds (İngilizce). 30 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2023. 
  17. ^ Mbulle-Nziege, Leonard; Cheeseman, Nic (6 Ağustos 2023). "Niger coup: Is France to blame for coups in West Africa?". BBC News (İngilizce). 6 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  18. ^ Ndiaga, Thiam (20 Şubat 2023). "Burkina Faso marks official end of French military operations on its soil". Reuters (İngilizce). 6 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  19. ^ "Last French troops leave Mali, ending nine-year deployment". Al Jazeera (İngilizce). 16 Ağustos 2023. 19 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2023. 
  20. ^ Avi-Yonah, Shera (4 Ağustos 2023). "Mali demotes French, language of its former colonizer, in symbolic move". The Washington Post (İngilizce). ISSN 0190-8286. 3 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2023. 
  21. ^ "France to close Niger embassy after row with military junta". BBC (İngilizce). 22 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
  22. ^ "ECOWAS suspends Mali over second coup in nine months". Al Jazeera. 31 Mayıs 2021. 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2021. 
  23. ^ Samb, Saliou; Eboh, Camillus; Inveen, Cooper (9 Eylül 2021). "West African leaders due in Guinea as post-coup calm pervades Conakry". Reuters. 5 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2021. 
  24. ^ "West African leaders suspend Guinea from Ecowas following coup," 8 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. September 9, 2021, BBC News, retrieved September 9, 2021
  25. ^ Obangome, Gerauds Wilfried (30 Ağustos 2023). "Gabonese military officers announce on television they have seized power". Reuters. 30 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2023. 
  26. ^ Chotiner, Isaac (20 Nisan 2023). "The Failed "Coup-Proofing" Behind the Recent Violence in Sudan". The New Yorker (İngilizce). ISSN 0028-792X. 21 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024. 
  27. ^ Picheta, Nima Elbagir,Jessie Yeung,Rob (17 Nisan 2023). "Sudan military leader accuses rival of 'attempted coup' as vicious fighting grips capital". CNN (İngilizce). 12 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024. 
  28. ^ "Sudan's Junta Chief Survived the Coup, but Can He Win the War?". Political Violence at a Glance (İngilizce). 17 Temmuz 2023. 30 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Darbe_Kuşağı&oldid=33803547" sayfasından alınmıştır