İçeriğe atla

Biyosfer

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Küresel biyosfer: plankton ve bitki örtüsünü göstermektedir.

Biyosfer, (Yunanca βίος "bíos" "yaşam" ve σφαῖρα "sphaira" "küre" anlamında), Dünya'da canlıların yaşadığı 16–20 km kalınlığındaki tabaka; (Yunanca οἶκος "oîkos" "çevre" ve σφαῖρα "sphaira" "küre" anlamında), tüm ekosistemlerin dünya çapındaki toplamıdır, ekosfer olarak da bilinir; "canlı yüzey" de denir. Aynı zamanda Dünya'daki yaşam bölgesi olarak da adlandırılabilir. Biyosfer (teknik olarak küresel bir kabuktur), minimum girdi ve çıktılarla neredeyse madde bakımından kapalı bir sistemdir. Enerji ile ilgili olarak, yılda yaklaşık 130 terawatt oranında güneş enerjisi yakalayan fotosentez ile açık bir sistemdir.[1] Bununla birlikte, enerji dengesine yakın kendi kendini düzenleyen bir sistemdir.[2] En genel biyofizyolojik tanımla biyosfer, litosfer, kriyosfer, hidrosfer ve atmosfer elementleriyle etkileşimleri de dâhil olmak üzere tüm canlıları ve ilişkilerini bütünleştiren küresel ekolojik sistemdir. Biyosferin, en azından yaklaşık 3.5 milyar yıl önce bir biyopoez (basit organik bileşikler gibi canlı olmayan maddeden doğal olarak oluşmuş yaşam) veya biyogenez (canlı maddeden oluşmuş yaşam) sürecinden başlayarak evrim geçirdiği varsayılmaktadır.

Bu ad ilk kez Fransız bilgin Lamarck tarafından ortaya atılmış ve 20. yüzyılın başında bilim dünyasınca benimsenmiştir. Biyosferin atmosfer içindeki yüksekliği 10.000 m'ye ulaşır. Bu yükseklikten öte bakteri ve mantar sporlarına rastlanmamıştır. Yerde yaşayan kara hayvanları için biyosfer 6.500–6.800 m, yeşil bitkiler için 6.200 m yüksekliğe kadar çıkabilir. Denizin altında 5.000 m derinlikte canlıların yaşadığı saptandığından bu da biyosferin alt sınırını oluşturur (Dünyanın en derin noktası olarak kabul edilen Mariana Çukurunun dibinde yaşam olabileceği öngörülmektedir).

Biyosfer 1, Biyosfer 2, Biyosfer3

[değiştir | kaynağı değiştir]

Biyosfer kelimesinin bir sayı ile anılması genellikle aşağıdaki anlamlara denk gelmektedir:

  1. Biyosfer 1 - Dünya.
  2. Biyosfer 2 - Arizona'da bir laboratuvar; 13,000 m²'den oluşan kapalı bir ekosistem.
  3. Biyosfer 3 (BIOS-3 olarak da bilinir) - Ruslar tarafından 1967-68'de yapılan deneyler.[3][4]
  4. Biosphere J - Japonya'da yapılan fazla bahsi geçmeyen bir deneydir.

Yıllık değişim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Karada, bitki örtüsü kahverengiden (alçak bitki örtüsü) koyu yeşile (yoğun bitki örtüsü) kadar bir ölçekte görünür iken; okyanus yüzeyinde, fitoplanktonlar mordan (düşük) sarıya (yüksek) kadar değişen bir ölçekte gösterilmektedir. Bu görselleştirme, SeaWiFS dâhil bir dizi uydudan ve NASA/NOAA Görünür Kızılötesi Görüntüleme Radyometresi Paketi ve Orta Çözünürlüklü Görüntüleme Spektroradyometresi dâhil araçlardan gelen verilerle oluşturulmuştur.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Nealson, Kenneth H.; Zeki, S.; Conrad, Pamela G. (1999). "Life: past, present and future" [Yaşam: geçmiş, şimdi ve gelecek]. Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series B: Biological Sciences (İngilizce). 354 (1392). ss. 1923-1939. doi:10.1098/rstb.1999.0532. PMC 1692713 $2. PMID 10670014. 
  2. ^ "Biosphere" [Biyosfer]. questia.com. 6. Baskı (İngilizce). Columbia Üniversitesi Yayınları. 2004. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2022. 
  3. ^ "Biosphere" [Biyosfer]. permanent.com. Permanent. 5 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ Allen, John. "About the Russian Bios Project" [Rus Bios Projesi Hakkında]. biospheres.com. Biospheres. 29 Ocak 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Biyosfer&oldid=34138534" sayfasından alınmıştır