İçeriğe atla

Bilgi kutusu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
First Great Western tarafından işletilen 43185 numaralı British Rail Class 43 aracından gerçek hayattan bir bilgi kutusu

Bilgi kutusu, bir belge gibi konusu hakkındaki bilgilerin bir alt kümesini toplamak ve sunmak için kullanılan dijital veya fiziksel bir tablodur. Bir dizi öznitelik-değer çifti içeren yapılandırılmış bir belgedir[1] ve Vikipedi'de bir makalenin konusu hakkındaki bilgilerin bir özetini temsil eder.[2] Bu şekilde, bazı yönlerden veri tablolarıyla karşılaştırılabilirler. Özetlediği daha büyük bir belge içinde sunulduğunda, bir bilgi kutusu genellikle bir kenar kutusu biçiminde sunulur.

Bir bilgi kutusu, söz konusu belgeye aktarılarak ve parametrelendirme olarak bilinen söz konusu bilgi kutusuyla ilişkili öznitelik-değer çiftlerinin bir kısmı veya tamamı belirtilerek başka bir belgede uygulanabilir.

Vikipedi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Şablon:Bilgi kutusu

Bir bilgi kutusu, Vikipedi'deki bir makalenin bilgilerini özetlemek için kullanılabilir.[3] Ortak bir format kullanarak sunumun tutarlılığını sağlamak için benzer maddelerde kullanılırlar.[4][2] Başlangıçta, bilgi kutuları (ve genel olarak şablonlar) sayfa düzeni amacıyla kullanılıyordu.[2] Bir bilgi kutusu, parametrelerinin bir kısmı veya tamamı için değer belirtilerek bir maddeye aktarılabilir.[5] Kullanılan parametre adı bilgi kutusu şablonunda belirtilenle aynı olmalıdır, ancak herhangi bir değerle ilişkilendirilebilir.[5] İsim, değerden bir eşittir işareti ile ayrılır.[5] Parametre adı, makalenin konusunun bir niteliği olarak kabul edilebilir.[6] 

{{Yiyecek bilgi kutusu
	| adı = 
	| resim = 
	| rboyut = 
	| alt = 
	| alternatif isim = 
	| ülke = 
	| bölgesi = 
	| yaratıcısı = 
	| türü = 
	| tipi = 
	| servis şekli = 
	| malzemeler = 
	| çeşitleri = 
	| kalori miktarı = 
	| diğer = 
}}

{{Yiyecek bilgi kutusu
	| adı = Crostata
	| resim = Crostata limone e zenzero 3.jpg
	| rboyut = 
	| alt = Limonlu zencefil dolgulu Crostata
	| alternatif isim = 
	| ülke = [[İtalya]]
	| bölgesi = [[Lombardiya]]
	| yaratıcısı = 
	| türü = [[Tatlı]]
	| tipi = [[Tart]]
	| servis şekli = 
	| malzemeler = Hamur işi, [[reçel]] veya [[ricotta]], meyve
	| çeşitleri = ''Crostata di frutta'', ''crostata di ricotta'', diğer birçok tatlı veya tuzlu varyasyon
	| kalori miktarı = 
	| diğer = 
}}
Bilgi kutusu Yiyecek bilgi kutusu, Vikipedi'deki gıda ile ilgili maddelerde kullanılır ve parametreleri (nitelikleri) için herhangi bir değer belirtilmemiştir. Crostata maddesinde uygulanan bilgi kutusunun aynısı. Değerler eşittir işaretinin (=) sağındadır ve parametre adları bilgi kutusu şablonunun belirtimindeki adlarla aynıdır. Değerler viki işaretlemesindedir: köşeli parantez içine alınmış girdiler (örneğin [[Tart]]) ilgili Vikipedi maddesine (örneğin Tart) bir bağlantı olarak oluşturulacak ve bağlantılı dosya, işaretlemesinin yerine maddeye aktarılacaktır.
Masaüstü bilgisayarda bir web tarayıcı motoru tarafından işlenen Vikipedi Crostata maddesinin bilgi kutusu
Bir masaüstü bilgisayarda (iMac) bir web tarayıcı motoru (Safari'de) tarafından işlenen Xuanhanosaurus Vikipedi maddesi için taksokutusu (taksonomi bilgi kutusunun kısaltması). Taksoboks, belirli bir yaşam formunun veya hayvanın taksonomisini detaylandıran bir bilgi kutusu türüdür

Vikipedi'de bir bilgi kutusu, adı ve öznitelik-değer çiftleri çift çengelli parantez içine alınarak bir maddeye aktarılır. Vikipedi'nin üzerinde çalıştığı MediaWiki yazılımı daha sonra bilgi kutusu ve diğer şablonların bir şablon işlemcisi tarafından işlendiği belgeyi ayrıştırır. Bu, bir web belgesi ve belgenin sunumu için kullanılan bir stil sayfası üreten bir şablon motorudur. Bu, bilgi kutusunun tasarımının manipüle ettiği içerikten ayrılmasını sağlar;[2] yani şablonun tasarımı, içindeki bilgileri etkilemeden güncellenebilir ve yeni tasarım, bilgi kutusunu aktaran tüm makalelere otomatik olarak yayılır.[4] Genellikle, bilgi kutuları masaüstü görünümünde bir Vikipedi makalesinin sağ üst köşesinde[3] veya mobil görünümde en üstte görünecek şekilde biçimlendirilir.

Bir bilgi kutusunun bir maddenin vikimetin içine yerleştirilmesi erişilebilirlik açısından önemlidir.[7] En iyi uygulama, anlam ayrımı şablonlarından (okuyucuları benzer adlara sahip konular hakkındaki maddelere yönlendirenler) ve bakım şablonlarından (bir maddeyi kaynaksız olarak işaretleyenler gibi) sonra, ancak diğer tüm içeriklerden önce yerleştirmektir.[8][1]

Baeza-Yates ve King, bazı editörlerin bilgi kutuları gibi şablonları karmaşık bulduğunu,[9] çünkü şablonun editörün değiştirmek istediği bir özellik veya kaynakla ilgili metni gizleyebileceğini belirtmektedir; bu durum zincirleme şablonlarla, yani diğer şablonların içinde aktarılan şablonlarla daha da kötüleşmektedir.[9]

Ağustos 2009 itibarıyla, İngilizce Vikipedi, toplu olarak 20.000'den fazla öznitelik kullanan yaklaşık 3.000 bilgi kutusu şablonu kullanıyordu.[10] O zamandan beri, fazlalığı azaltmak için birçoğu birleştirildi. Haziran 2013 itibarıyla, 4.251.127 maddede, tüm bilgi kutuları tarafından olmasa da bazıları tarafından kullanılan ana bilgi kutusu şablonunun en az 1.345.446 aktarımı vardı.[2]

Bir bilgi kutusunun adı tipik olarak "[tür] bilgi kutusu " şeklindedir; ancak yaygın olarak kullanılan bilgi kutularına, taksonomi için "taksokutu" gibi daha kısa adlar atanabilir.[8]

Makine öğrenimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikipedi makalelerinin 2008 yılında yaklaşık %44,2'si,[11] 2010 yılında ise yaklaşık %33'ü bir bilgi kutusu içermekteydi.[12] Makine öğrenimi algoritmaları kullanılarak otomatik semantik bilgi çıkarımı, "nispeten düşük bir karmaşıklık maliyetiyle makine tarafından işlenebilir bilgi çıkarmak" için kullanılır.[1] Bununla birlikte, düşük kapsam bunu daha zor hale getirmektedir, ancak bu, madde verilerini maddenin dahil olduğu kategorilerdeki verilerle tamamlayarak kısmen üstesinden gelinebilir.[11] Fransızca Vikipedi Mayıs 2011'de Bilgi Kutusu Sürüm 2 projesini başlatmıştır.[13][3]

Makine öğrenimi ile elde edilen bilgi, bilgi kutusu verilerinin eklenmesi için editörlere otomatik yazılım önerileri kullanmak gibi bir makaleyi geliştirmek için kullanılabilir.[11] iPopulator projesi, bir makalenin bilgi kutusu parametresine, o makalenin metninin otomatik olarak ayrıştırılması yoluyla bir değer eklemek için bir sistem oluşturdu.[10]

DBpedia, anlamsal ağda bağlantılı veri kaynağı oluşturmak için makine öğrenimi algoritmalarıyla bilgi kutularından çıkarılan yapılandırılmış içeriği kullanır;[2] Tim Berners-Lee tarafından bağlantılı veri projesinin "en ünlü" bileşenlerinden biri olarak tanımlanmıştır.[14]

Makine çıkarımı bir özne, yüklem veya ilişki ve nesneden oluşan bir üçlü oluşturur.[1] Bilgi kutusunun her bir öznitelik-değer çifti, bir ontoloji kullanarak bir KTÇ ifadesi oluşturmak için kullanılır.[15] Bu, Wikipedia ile bir ontoloji arasındaki boşluğun, yapılandırılmamış veya serbest metin ile bir ontoloji arasında var olandan daha dar olmasıyla kolaylaştırılmıştır.[16]

Özne ve nesne arasındaki anlamsal ilişki yüklem tarafından kurulur.[1] Örnek bilgi kutusunda, üçlü ("crostata", tür, "tart") crostata'nın bir tart türü olduğunu belirtir. Makalenin konusu özne olarak, parametre adı yüklem olarak ve parametrenin değeri nesne olarak kullanılır.[15][1] Her bilgi kutusu türü bir ontoloji sınıfıyla ve bir bilgi kutusu içindeki her özellik (parametre) bir ontoloji özelliğiyle eşleştirilir.[17] Bu eşlemeler, verileri ayıklamak için bir Vikipedi makalesi çözümlenirken kullanılır.

Metaveri

[değiştir | kaynağı değiştir]
Screenshot of a Link to this article posting into Microsoft's application teams
Bir resim ve özet metin ekleyerek bağlantıyı daha dolgun hale getirmek için bilgi kutusundaki meta verileri kullanarak Microsoft Teams ve uygulamada yayınlanan bu makaleye bağlantı

Bir makalenin temel gerçeklerini bir bilgi kutusu içinde sunarak, aynı zamanda gerçeklerin makine dostu bir şekilde sunulmasına izin vererek, bir wikipedia bağlantısı uyumlu bir programa yapıştırıldığında, yalnızca bağlantının kendisi yerine makalenin resmi gibi diğer bilgilerin de yayınlanması gibi ekstra işlevsellik sağlar.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f Baeza-Yates & King 2009, s. 31.
  2. ^ a b c d e f Liyang 2011, s. 385.
  3. ^ a b c Broughton 2008, s. 357.
  4. ^ a b Broughton 2008, s. 17.
  5. ^ a b c Broughton 2008, s. 18.
  6. ^ Baeza-Yates & King 2009, s. 30.
  7. ^ Broughton 2008, s. 234.
  8. ^ a b Broughton 2008, s. 235.
  9. ^ a b Baeza-Yates & King 2009, s. 345.
  10. ^ a b Lange, Böhm & Naumann 2010, s. 7.
  11. ^ a b c Baeza-Yates & King 2009, s. 28.
  12. ^ Lange, Böhm & Naumann 2010, s. 5.
  13. ^ Geertman, Reinhardt & Toppen 2011, s. 493.
  14. ^ Miller 2008.
  15. ^ a b Liyang 2011, s. 387.
  16. ^ Virvou & Matsuura 2012, s. 315.
  17. ^ Liyang 2011, s. 395.

Genel

[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilgi_kutusu&oldid=33727520" sayfasından alınmıştır