Web erişilebilirliği

Web erişilebilirliği, internet üzerindeki içeriklere, uygulamalara ve hizmetlere kolaylıkla erişilebilme durumunu ifade eder. Bu kavram, web sitelerinin, mobil uygulamaların veya diğer dijital platformların, engelli bireyler dahil olmak üzere, kullanılabilir olmasını sağlama amacını taşır. Engelli bireylerin, çeşitli fiziksel veya zihinsel engelleri olabilir, bu nedenle web erişilebilirliği, bu bireylerin internet üzerindeki içeriklere sorunsuz bir şekilde ulaşabilmesini ve bu içerikleri etkileşim kurarak kullanabilmesini hedefler.

Web erişilebilirliği sadece engelli bireyler için değil, yaşlı bireyler ve geçici engellerle karşılaşan herkes için de önemlidir. Web erişilebilirliği, bu çeşitliliği dikkate alarak, kullanıcıların bilgilere eşit ve kolay bir şekilde erişmelerini sağlamayı amaçlar.

Bu kapsamda, uluslararası düzeyde kabul görmüş bir rehberlik belgesi olan Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu (WCAG), engelli web erişilebilirliğini artırmak amacıyla geliştirilmiş standartları içerir. WCAG, içerik üreticileri, tasarımcılar ve geliştiricilere, web sayfalarını engelli bireyler için kullanılabilir hale getirmek için uyulması gereken kurallar ve teknik öneriler sunar.

Web erişilebilirliği sağlamak, sadece etik bir sorumluluk değil aynı zamanda bir yasal gerekliliktir. Web erişilebilirliği, dijital dünyada (kapsayıcılık) ve adaletin sağlanması açısından önemli bir konudur. Herkesin, herhangi bir engel olmaksızın internetin sunduğu olanaklardan faydalanabilmesi, dijital dünyada gerçek bir eşitlik anlayışının temelini oluşturur. Engelli web erişilebilirliği, sadece teknolojiyle ilgilenenler için değil, toplumun tamamı için önemli bir bilinç alanı olmalıdır.^[1]

Web erişilebilirliğinin karşılamayı amaçladığı ihtiyaçlar

Web erişilebilirliği, çeşitli engel türlerine sahip bireylerin internet üzerindeki içeriklere sorunsuz bir şekilde erişimini sağlamayı amaçlar. Bu kapsamda karşılamayı hedeflediği ihtiyaçlar şunlardır:

Görme Engelli Bireyler İçin:
- Ekran okuyucularla uyumlu içerikler: Web sitelerinin metin içerikleri, ekran okuyucular tarafından rahatlıkla okunabilir olmalı.
- Alternatif metinler: Görsel içeriklere ait açıklamalar, resimlerin içeriğini anlatan alternatif metinlerle desteklenmelidir.
İşitme Engelli Bireyler İçin:
- Altyazılar ve işaret dili içerikleri: Video içeriklerde altyazılar ve işaret dili tercümeleri kullanılarak işitme engelli bireylerin içeriği anlamaları sağlanmalıdır.
Motor Beceri Engelli Bireyler İçin:
- Klavye kısa yolları: Web sitelerinde gezinme ve etkileşim için klavye kısa yolları gibi alternatif yöntemlere olanak tanınmalı.
- Düzenlenebilir zaman aşımı: Form doldurma ve işlemler için bireylere yeterli süre tanınmalıdır.
Kontrast Duyarlılığı ve Renk Kullanımı:
- Yeterli kontrast: Yazılar ve arka planlar arasındaki kontrastın yeterli olması, görme engelli bireyler için önemlidir.
- Renk kullanımı: Bilgi iletiminde sadece renklere dayanılmamalı, renk körü bireyler de dahil olmak üzere herkesin anlaması sağlanmalıdır.
Çeşitli Cihazlara Uyum:
- Duyarlı tasarım: Web siteleri, farklı ekran boyutlarına ve cihazlara uygun olarak tasarlanmalı, mobil cihazlarda ve tabletlerde rahatça kullanılabilir olmalıdır.
Okunabilirlik ve Anlaşılırlık:
- Doğru dil kullanımı: Dilin açık, anlaşılır ve basit olması, dil bilmeme veya dil zorlukları yaşayan bireylerin de içeriği kolayca anlamalarını sağlar.

İçerik üreticileri, tasarımcılar ve geliştiricilere bu standartlara uygun içerik oluşturarak, engelli bireylerin dijital dünyadaki eşit katılımı desteklenmiş olur.^[2]

Web sayfasında gezinmek için kullanılan teknolojiler

Web sayfasında gezinmek için kullanılan çeşitli teknolojiler, farklı ihtiyaçlara ve engel türlerine yönelik çözümler sunar.

İşte bu teknolojilerden bazıları:

Ekran Okuyucular

Ekran okuyucular, web sayfasındaki metin ve içeriği sesli olarak okuyan yazılımlardır. Kullanıcı, sayfadaki öğeleri dinleyerek gezinir. Görme engelli veya düşük görme yeteneğine sahip bireyler için idealdir.

Braille Ekranlar

Braille ekranlar, bilgisayar ekranındaki metni kabartma yoluyla hissedilebilir bir Braille alfabesine dönüştüren cihazlardır. Görme engelli bireyler için özellikle etkili bir çözümdür.

Klavye Kısayolları

Klavye kısayolları, kullanıcılara sayfada hızlıca gezinme ve etkileşimde bulunma olanağı sağlar. Motor beceri engeli olan veya fare kullanmakta zorluk çeken bireyler için uygundur.

Sesli Komut Sistemleri

Kullanıcının sesli komutlarını algılayan sistemler, belirli görevleri yerine getirmek için kullanılır. Motor beceri engelli bireyler veya klavye kullanmakta zorlananlar için idealdir.

Uygun Kontrast ve Renk Seçimi

Web sayfalarında yeterli kontrast ve renk seçimi, görme engelli bireylerin içeriği daha rahat görmelerine yardımcı olur. Görme engelli veya renk körü bireyler için önemlidir.

Duyarlı Tasarım

Web sayfaları, farklı ekran boyutlarına ve cihazlara uyumlu olarak tasarlanır, böylece mobil cihazlardan bilgisayarlara kadar çeşitli platformlarda kullanılabilir. Farklı cihazları kullanmak zorunda olan bireyler için uygundur.

Bu teknolojiler, engelli bireylerin web sayfalarında daha rahat ve etkili bir şekilde gezinebilmelerini sağlamak için kullanılır.^[3]

Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG)

Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri, kısaca WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) olarak bilinir. Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG), internet üzerindeki içeriklerin daha geniş bir kullanıcı kitlesine erişilebilir olmasını sağlamak için oluşturulmuş bir kılavuzdır.

Alınabilirlik

İçerik algılanabilir olmalıdır. Kullanıcılar, metin, resim, ses ve video gibi içerikleri algılayabilmelidir.

Örnek Yönergeler:

Resimler için alternatif metin sağlama.
Metin içerikleri için yeterli kontrast oranları kullanma.

Anlaşılabilirlik

Kullanıcılar, içerik üzerinde gezinebilir ve etkileşimde bulunabilir olmalıdır.

Örnek Yönergeler:

Klavye kısayollarını destekleme.
Sayfa düzenini tutarlı ve öngörülebilir şekilde kullanma.

Sağlam

İçerik, farklı teknolojiler ve cihazlar arasında tutarlı bir şekilde sunulabilmelidir.

Örnek Yönergeler:

Standart HTML, CSS ve JavaScript kullanma.
Farklı tarayıcılar ve yardımcı teknolojilerle uyumluluk sağlama.

Duyarlılık

Kullanıcılar, içeriği anlayabilmeli ve kullanımı konusunda yönlendirilmelidir.

Örnek Yönergeler:

Hata mesajlarını anlaşılır ve net bir şekilde sunma.
Kullanıcı girişi için otomatik zaman aşımı sürelerini uzatma.

WCAG, bu genel prensipler etrafında bir dizi ayrıntılı yönerge sunar. Her yönerge, belirli bir erişilebilirlik hedefini karşılamaya yöneliktir.^[4]

Kaynaklar

^ "Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu" (PDF). Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu. Aile.gov.tr. 29 Kasım 2023. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2010.
^ "Web Erişilebilirliği: Standartlar ve Kilavuzlar" (PDF). Web Erişilebilirliği: Standartlar ve Kilavuzlar. Erciyes Üniversitesi. 29 Kasım 2023. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.
^ "Görme engelli uyarlanabilir web sayfası geliştirilmesi ve değerlendirilmesi" (PDF). Görme engelli uyarlanabilir web sayfası geliştirilmesi ve değerlendirilmesi. YÖK. 29 Kasım 2023. Erişim tarihi: 1 Ocak 2019. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG) 2.0". Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG) 2.0. W3C. 29 Kasım 2023. 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008.

[1] "Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu" (PDF). Web İçeriği Erişilebilirlik Kılavuzu. Aile.gov.tr. 29 Kasım 2023. 2 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Aralık 2010.

[2] "Web Erişilebilirliği: Standartlar ve Kilavuzlar" (PDF). Web Erişilebilirliği: Standartlar ve Kilavuzlar. Erciyes Üniversitesi. 29 Kasım 2023. 7 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Nisan 2020.

[3] "Görme engelli uyarlanabilir web sayfası geliştirilmesi ve değerlendirilmesi" (PDF). Görme engelli uyarlanabilir web sayfası geliştirilmesi ve değerlendirilmesi. YÖK. 29 Kasım 2023. Erişim tarihi: 1 Ocak 2019. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[4] "Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG) 2.0". Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG) 2.0. W3C. 29 Kasım 2023. 6 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]