Tütünlü, Ardanuç
| Tütünlü | |
|---|---|
 | |
 Artvin'in Türkiye'deki konumu | |
  Tütünlü Tütünlü'nün Artvin'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Artvin |
| İlçe | Ardanuç |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 1131 m |
| Nüfus (2021) | |
| • Toplam | 101 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0466 |
| İl plaka kodu | 08 |
| Posta kodu | 08390 |
Tütünlü, Artvin ilinin Ardanuç ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tütünlü köyünün eski adı Bice veya Bica olarak bilinir. Nitekim bu yer adı 1574 tarihli Osmanlı tahrir defteri ile Artvin vilayeti üzerine 1927 tarihli Osmanlıca kitapta Bice /Bica (بیجە) olarak geçer.[3][4] Bu yer adı, "büyük kapı / ana kapı" anlamına gelen Gürcüce "Bçe" (ბჭე) kelimesinden değişime uğramış olabilir.[5] Bu ad da yerleşimin hemen yakınındaki Bice Kalesi'nin ana girişiyle ilişkilendirilebilir.
Bice köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Klarceti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar Osmanlılar bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köydeki Bice Kalesi ve bu kalede tespit edilmiş olup geleneksel Gürcü şarabının yapıldığı kvevri de buranın eski bir yerleşim olduğunu göstermektedir.[6]
Bice köyü, 1574 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre Ardanuç livasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı. Köy 41 hanenin yaşadığı bir yerleşimdi. Nüfusun tamamı Hristiyanlardan oluşuyordu. Sonraki yirmi yıl içinde köyün nüfusu iyice azalmış ve 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Liva-i Ardanuç adlı Osmanlı tahrir defterindeki kayda göre köydeki hane sayısı 14'e düşmüştür. Bu tarihte de nüfusun tamamı Hristiyanlardan oluşuyordu.[3] Bice köyünün bu tarihten sonra Müslümanlaştığı anlaşılmaktadır.
Bice, Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi tahsil etme amacıyla 1835 yılında gerçekleştirdiği nüfus tespiti sırasında Çıldır Eyaleti'nin Ardnuç sancağına bağlı köylerden biriydi. 89 hanededen oluşan köyde 229 erkek kaydedilmişti. Erkek nüfus kadar kadın eklenince köyün toplam nüfusunun yaklaşık 458 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.[7]
Bice, uzun süre Osmanlı idaresinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Bica (Биджа) olarak kaydettiği köy, Artvin sancağı'nın Ardanuç kazasına bağlı Bica nahiyesinin beş köyünden biriydi. Bice köyünün nüfusu, 293 erkek ve 293'ü kadın olmak üzere 97 hanede yaşayan 586 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir. Bice köyüne bağlı Canguret mahallesinde 5 hane, Lomiget mahallesinde de 5 hane yaşıyordu. Bice köyü Batsa, Bice, Cuğo, Matsalaheti ve Suagara köylerinden oluşan Bice nahiyesinin idari merkeziydi. Bu nahiyenin nüfusu ise, 621'i erkek ve 587'si kadın olmak üzere, 197 hanede yaşayan 1.208 kişiden oluşuyordu. Bice nahiyesinin nüfusunun da tamamı Türk olarak yazılmıştır.[8] Oysa köyde Vake (ვაკე), Dubati (დუბათი), Borbiçala (ბორბიჭალა), Guniateri (გუნიათერი), İmahe (იმახე), Sazele (საზელე), Paraki (ფარაქი) gibi Gürcüce mevki adları günümüzde de kullanılmaktadır.[9]
Bice köyü, Birinci Dünya Savaşı sonlarında Rusların Artvin sancağından çekilmesinin ardından bağımsız Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihli Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya da Artvin bölgesini Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgalinin ardından Ankara Hükümeti ile Sovyet Rusya arasında 16 Mart 1921'de imzalanan Moskova Antlaşması'yla Bice köyünü de kapsayan Ardahan bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.[10]
Bice köyü, Artvin livasında 1922 yılında nüfus tespiti sırasında bu livanın Ardanuç nahiyesine bağlı köylerden biriydi. Köyün nüfusu 69 hanede yaşayan 261 kişiden oluşuyordu. Bu tespitte de nüfusun tamamı "Türk" olarak kaydedilmiştir.[11] Bice veya Bica Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Tütünlü olarak değiştirilmiştir.[12] Tütünlü köyü 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Artvin kazasının Ardanuç nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 548 kişiden oluşuyordu.[13] 1965 genel nüfus sayımı sırasında köyde 566 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 254 kişi okuma yazma biliyordu.[14]
Bica köyünde varlığı bilinen tek tarihsel yapı, Bice Kalesi'dir. Bugün yıkık durumda olan kaleden (60 x 15 m) günümüze duvar bölümleri, su sarnıcı, toprağa gömülü ve kırık halde iki kvevri kalmıştır.[6]
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Tütünlü köyü, Artvin il merkeziine 48 km, Ardanuç ilçe merkezine 6 km uzaklıktadır.[15]
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2021 | 101[2] |
| 2020 | 101[2] |
| 2019 | 105[2] |
| 2018 | 117[2] |
| 2017 | 114[2] |
| 2016 | 113[2] |
| 2015 | 118[2] |
| 2014 | 116[2] |
| 2013 | 116[2] |
| 2012 | 137[2] |
| 2011 | 142[2] |
| 2010 | 143[2] |
| 2009 | 140[2] |
| 2008 | 143[2] |
| 2007 | 142[2] |
| 2000 | 210[15] |
| 1990 | 335[15] |
| 1985 | 389[15] |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Tutunlu, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 18 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p "Artvin Ardanuç Tütünlü Köy Nüfusu". Nufusune.com. 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.
- ^ a b Klarceti (კლარცეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, 34 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 114". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
- ^ "ბჭე" - A Comprehensive Georgian-English Dictionary, Londra, 2006, 2 cilt ISBN 0-9535878-3-5
- ^ a b 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 166. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ Faruk Taşkın - Ali İrfan Kaya, Ardanuç Nüfus Defterleri (1835), Ankara, 2018, s.90-96, ISBN 978-605-288-814-8
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1376-1380". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 182. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2023.
- ^ "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ağustos 2021.
- ^ "başlık=Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 114". 6 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2021.
- ^ 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 166.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 87.
- ^ a b c d "Tütünlü Köyü". YerelNet.org.tr. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2022.