Beethoven ve Mozart
Wolfgang Amadeus Mozart'ın Ludwig van Beethoven'nın eserleri üzerinde çok büyük bir etkisi vardır. İkili 1787'de Viyana'da tanışmış ve belki Beethoven Mozart'tan birkaç ders bile almıştır; ama bu durum kesin değildir sadece bir kaynakta bu buluşmalardan söz edilir, o da günümüze ait bir kaynak değildir. Beethoven Mozart'ın neredeyse bütün çalışmalarını biliyordu. Hatta yazdığı temalardan bazıları Mozart'ın temalarını hatırlatır.
Viyana ziyareti
[değiştir | kaynağı değiştir]Beethoven Viyana'yı 1787 yılının başlarında ziyaret etmiştir, ama bu olayın tarihi birçok müzik tarihçisi tarafından farklı belirtilmiştir. Cooper, Beethoven'ın nisanın başlarında Viyana'ya geldiği ve üç hafta sonra şehri terk ettiğini kabul eder.[1] Haberl ise Beethoven'ın 1787 ocağında şehre geldiğini ve mart ya da nisan ayında şehri terk ettiğini, dolayısıyla Beethoven'ın Viyana'da on buçuk hafta kaldığını kabul eder.[2] Beethoven annesinin hastalanması üzerine Bonn'a geri dönmek zorunda kalır (annesi aynı yılın temmuz ayında tüberküloz'dan vefat eder[3]). Beethoven'ın babasının alkolizm yüzünden iş göremez durumda olması ve iki küçük erkek kardeşinin varlığı yüzünden Beethoven eve dönüp ailesine destek olma ihtiyacı duymuş olabilir.
Bu ziyarette yaşananlar hakkında birçok farklı görüş vardır. 19. yüzyıl biyografi yazarı Otto Jahn aşağıdaki anekdotu paylaşmıştır:
Beethoven Viyana'daki ilk gösterisini dahi bir çocuk olarak 1787 baharında yaptı, burada çok az süre kalabilmesine karşın Viyana'da Mozart'la tanıştırıldı ve Mozart'ın isteği üzerine ona çaldı. Mozart, Beethoven'ın çaldığı parçayı üzerinde çok çalışılmış bir gösteri parçası olarak değerlendirdi, bu yüzden takdirini belirtirken Beethoven'a oldukça soğuk davrandı. Bu durumu fark eden Beethoven, Mozart'a doğaçlama bir tema çalmak için yalvardı ve çok saygı gösterdiği ustasının varlığından ilham alarak, sonunda Mozart'ın tüm ilgisini çeken bir şekilde çaldı; oturan seyircilere dönen Mozart, Beethoven'ı göstererek, vurgulu bir şekilde, "Bu adamı aklınıza yazın; dünyada kendine bir ad yapacak!" dedi.[4]
Jahn bu anekdotu nereden duyduğunu belirtmemiştir, konu hakkında sadece "Viyana'da iyi bir kaynaktan" bahsetmiştir. Bu konuyla ilgili hikâyeyi doğrulayacak günümüze ulaşan çağdaş bir belge bulunmamaktadır (Mozart, Beethoven ya da Beethoven'ın çağdaşlarının yazdığı bir mektup gibi). The New Grove Dictionary of Music and Musicians 'de ise bu hikâyeden bahsedilmemektedir; bu geziden farklı bir şekilde bahsedilmektedir:
1787 yılının baharında Beethoven Viyana'yı ziyaret etti. Belgelerin kaybolmasından ötürü bu ziyaretin amacı ve bu ziyaret sırasında neler yaptığı bilgisi günümüze ulaşamadı; ama bir kesim tarafından bu ziyaret sırasında Mozart'la tanıştığı hatta ondan birkaç ders aldığı düşünülmektedir.[5]
Maynard Solomon, Mozart'ın da Beeethoven'ın da biyografilerini yazmıştır, Jahn'ın aktardığı anekdota her iki biyografisinde de yer vermemiş; aksine Mozart'ın Beethoven'ı dinlemek için ona bir şans verdiğini ve Beethoven'ın bunu değerlendiremediği ihtimali üzerinde durmuştur.
Bonn'da, Beethoven bir grup etkili soylu tarafından Mozart'ın varisi olarak görülmüştür, bu grup Beethoven'ı kendini daha da geliştirmesi için Viyana'ya göndermiştir. ... Ancak 16 yaşındaki Beethoven tek başına yaşamaya hazır değildir. Babasının çağrısıyla, genç virtüöz Viyana'yı terk etmiştir ... evine döndüğünde annesinin kötüleşen sağlık durumu ve o sıralar birçok kişisel ve finansal problemi bulunan Mozart'ın kendisini ciddiye almaması, yeteneğini kabul etmemesiyle karşılaşmıştır.[6]
Solomon o dönemde Mozart'ı meşgul eden başka konulardan da bahsetmiştir: babasının bozulan sağlığı, Prag ziyareti, Don Giovanni operası üzerinde çalışmaya başlaması ve birçok başka müzik bestelemesi gibi. Ayrıca o dönemde, Mozart bir başka çocuk dahi olan Johann Nepomuk Hummel'ı evinde misafir etmektedir.
Jahn'nın kaynak belirtmediği anekdotu göz ardı edilerek, günümüze ulaşan diğer belgelere dayanarak oluşturlan bir hipotez daha vardır. Bu da Mozart ve Beethoven'nın hiç karşılaşmadığıdır.[7] Hangi hipotezin doğru olduğuna bakılmaksızın, Beethoven'ın Viyana ziyareti sırasında mutsuz zamanlar geçirdiği gözükmektedir. The Grove Dictionary 'de belirtildiğine göre "ilk kurtulan mektupta, Augsburg'da yaşayan ve Beethoven'a Viyana yolculuğu sırasında eşlik eden bir aile üyesi, mektupta Beethoven'nın o yazki melankolik, depresif ve sağlıksız hallerini betimlemektedir."[5]
Paylaşılan deneyimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Beethoven, 1792'de, Mozart'ın ölümünden bir yıl sonra sonunda Viyana'ya dönmüştür. Bu şehirdeki ilk yılları, Mozart'ın önceki yıllarına büyük benzerlik göstermektedir, Beethoven Mozart'ın birçok tanıdığıyla yakın ilişkiler kurmuştur. Beethoven öncelikle, Mozart gibi, Joseph Haydn mentörlüğünde ve Kontes Maria Wilhelmine Thun himayesinde klavye sanatçısı olarak büyük bir ün kazanmıştır. Beethoven ayrıca Gottfried van Swieten himayesinde de bulunmuştur. Mozart'ın önceden yaptığı gibi Swieten'ın evinde Barok ustalara ait eserler çalmıştır. Beethoven 1796 yılında yine Mozart'ın da yaptığı gibi Prag, Dresden, Leipzig ve Berlin'de yer alan Prens Lichnowsky'ın kafilesine seyahatler düzenlemiştir. Prag seyahati sırasında, Beethoven ünlü soprano Josephina Duschek için bir konser aryası bestelemiştir, tıpkı Mozart'ın da 1789'da Prag ziyareti sırasında yaptığı gibi.[8] 19. yüzyılın başlarında Beethoven Emanuel Schikaneder'ın dikkatini çekmiştir; opera yöneticisi olan Schikaneder Beethoven'ın bekleyen operası Vestas Feuer 'a sponsor olmuştur. Schikaneder daha önce de Mozart'ın Sihirli Flüt operasının sponsorluğunu üstlenmiştir. (Beethoven daha sonra Vestas Feuer üzerinde çalışmayı bırakıp Fidelio operasını yazmıştır.)
Mozart'ın Beethoven üzerindeki etkisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Mozart'ın çalışmaları Beethoven'ın üzerinde etki bırakmıştır. Bu duruma örnek olarak; Beethoven'nın Mozart'ın 40. Senfoni 'sinden bir pasajı çalışma defterine kopya etmesi ve bu pasajı kendisinin 5. Senfoni 'sinde kullanması verilebilir. Charles Rosen, Mozart'ın do minör piyano konçertosu (K. 491'i, aynı anahtarda yazılmış Beethoven'nın 3. Piyano Konçertosu için bir model olarak görmektedir.[9] Aynı şekilde Mozart'ın piyano ve üflemeliler için beşlisi, K. 452'yi, Beethoven'nın aynı enstrümanlar için beşlisi Op. 16'ne,[10] ve Mozart'ın la minör yaylı çalgılar için beşlisi K. 464'ü, Beethoven'ın yaylı çalgılar beşlisi Op. 18 No. 5'ne model olarak göstermektedir.[10] Robert Marshall ise, Piyano sonatı No. 14 Do minör, K. 457'yi, Beethoven'ın aynı anahtarda yazılmış "Pathétique" sonatı, Op. 13'e model olarak göstermektedir.[11]
Beethoven, Mozart'ın Re minör piyano konçertosu, K. 466 'nun birinci ve üçüncü bölümü için kadenzalar ve Mozart'ın aşağıda yer alan temaları için dört varyasyon seti yazmıştır:
- Figaro'nun Düğünü 'den "Se vuol ballare", piyano ve keman için, WoO 40 (1792–3).
- Don Giovanni 'den "Là ci darem la mano", iki obua ve İngiliz kornosu için, WoO 28 (?1795).
- Sihirli Flüt operasından "Ein Mädchen oder Weibchen", piyano ve çello için, Op. 66 (?1795).
- Aynı operadan "Bei Männern welche Liebe fühlen", piyano ve çello için, WoO 46 (1801).[12]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Cooper (2008), p. 23
- ^ Haberl (2006), pp. 215–55
- ^ Kerman et al., section 2; Deutsch 1965, 288
- ^ Jahn (1882), p. 346. Translation by Pauline Townsend, slightly altered.
- ^ a b Kerman et al., section 2
- ^ Solomon (1995), p. 395
- ^ Clive (1993), p. 22.
- ^ Mozart's aria was "Bella mia fiamma, addio," K. 528, Beethoven's İtalyanca: Ah! perfido, Op. 65.
- ^ Rosen (1997), pp. 390, 450
- ^ a b Rosen (1997), p. 381
- ^ Marshall (2003), pp. 300–301
- ^ Clive (1993), p. 22
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Clive, Peter (1993). Mozart and his circle: a biographical dictionary. New Haven: Yale University Press. ISBN 978-0300059007.
- Cooper, Barry (2008). Beethoven. Oxford University Press US. ISBN 978-0-19-531331-4.
- Deutsch, Otto Erich (1965). Mozart: A Documentary Biography. Peter Branscombe, Eric Blom, Jeremy Noble (çeviri). Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0233-1. OCLC 8991008. 21 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
- Haberl, Dieter (2006). "Beethovens erste Reise nach Wien – Die Datierung seiner Schülerreise zu W. A. Mozart". Neues Musikwissenschaftliches Jahrbuch. Cilt 14. ss. 215-55.
- Hoyer, Johannes (2007). "Wann reiste Beethoven erstmals nach Wien?". 10 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2015.
- Jahn, Otto (1856) (tr. Pauline Townsend, 1882) (1998). Life of Mozart. Oxford University Press. Google Kitaplar üzerinden çevrimiçi okunabilir.
- Root, Deane L., (Ed.) (2001). The New Grove Dictionary of Music and Musicians. Oxford University Press.
- Marshall, Robert Lewis (2003). Eighteenth-century keyboard music. Routledge. ISBN 978-0415966429.
- Rosen, Charles (1997). The Classical Style: Haydn, Mozart, Beethoven. New York: W.W. Norton. ISBN 978-0393040203.
- Solomon, Maynard (1995). Mozart : a Life. New York, NY: HarperCollins. ss. 395. ISBN 0-06-019046-9.
- Solomon, Maynard (2001). Beethoven (revised bas.). Random House. ISBN 978-0091794361.