Baraleti
.JPG)
Baraleti (Gürcüce: ბარალეთი; okunuşu: "baraleti"), Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Ahalkalaki Belediyesi'nde bir köydür. Ahalkalaki Ovası'nda, Baraleti Çayı kıyısında, deniz seviyesinden 1.680 metre yükseklikte yer alır. Ahalkalaki kasabasına 16 km uzaklıktadır.
Baraleti, Büyük Samsari, İhtila, Merenia ve Küçük Samsari köyüyle birlikte Barateli temini oluşturmaktadır ve köy bu teminin merkezidir.[1]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Baraleti'de 11. yüzyıldan kalma bir kilisenin varlığı, buranın çok eski bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Bu kilisesinin Gürcü Krallığı döneminde inşa edildiği anlaşılmaktadır. Daha sonra birleşik Gürcü Krallığı ve Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago sınırları içinde kalan Baraleti, 16. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlıların eline geçti. Osmanlı idaresinin Baralis (برالص) olarak kaydettiği köy, Ahısha livasının Meşe-Cavahet nahiyesine bağlıydı. Köyün Baralisi (ბარალისი) diye ikinci bir adı olduğu bu kayıttan da anlaşılmaktadır. Baraleti'de ispenç vergisi veren 21 hane yaşıyordu. Hane resileri Datuna, Elalmaz, Zuraba, Papuna, İoseb, Sargis, Lazare, Gogiça, Mamuka, Mirza gibi adlar taşıyordu. Bu kayıtlardan Baraleti'nin nüfusunun tamamının bu tarihte Hristiyanlardan oluştuğu anlaşılmaktadır. Köyde buğday, arpa, çavdar, keten tarımı yapılıyor, koyun ve domuz besleniyordu.[2]
Yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kalan Baraleti, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Çarlık Rusyası'nın eline geçti. Bu dönemde Gürcistan bu imparatorluğunu bir parçasıydı ve köy bu şekilde yeniden Gürcistan'a katılmış oldu. Bu savaşın ardından Baraleti köyüne Rus idaresi tarafından Erzurum vilayetinden göç eden Ermeniler yerleştirildi. Gürcü tarihçi Zakaria Çiçinadze 1890'larda Baraleti'de 80 hanenin yaşadığını yazmış, yerleşmeyi Gürcücenin konuşulduğu köyler arasında saymıştır.[3] Nitekim Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli de 20. yüzyılın başında bu köyde yaşayan Ermenilerin Türkçenin yanı sıra Gürcüce de bildiğini yazmıştır.[4]
Baraleti köyü, Rus idaresinin 1886 yılında yaptığı nüfus tespiti sırasında, Ahalkalaki sancağının (uyezd) Baraleti kazasına bağlı Baraleti nahiyesinin 23 köyünden biri ve idari merkezdi. Köydeki 109 hanede, 485'i erkek ve 447'si kadın olmak üzere 932 kişi yaşıyordu. Beş hane dışında köyün nüfusu Ermenilerden oluşuyordu. İki hanede 15 Kürt, 3 hanede de 19 Gürcü yaşıyordu. Baraleti nahiyesi, Baraleti kazsını oluşturan beş nahiyeden biriydi ve 23 köyü kapsıyordu.[5] Gürcü tarihçi Aleksandre Proneli, 1914 yılında, Baraleti köyündeki Ermenilerin Gürcüler kadar iyi Gürcüce konuştuğunu yazmıştır. Köydeki Gürcülerin Ortodoks olduğunu belirmiş, Ermenilerin ise Erzurum vilayetinden göç etmiş Gregoryenler olduğunu ifade etmiştir.[6]
Köyün merkezinde yer alan ve bir bazilika olan Baraleti Meryem Ana Kilisesi, 11. yüzyılda inşa edilmiş, 13. yüzyılda elden geçirilmiştir. Kilise, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[7] Üç nefli bir yapı olan kilisenin doğu cephesinde Gürcü alfabesinin Asomtavruli denilen yazı biçimiyle yazılmış bir taş yazıt bulunmaktadır. Kilisenin etrafında bulunan mezar taşlarından biri, Osmanlı idaresinin son döneminde Hristiyanlığı koruma mücadelesi vermiş olan rahip Petre Hmaladze'ye (1775–1856) aittir. Baraleti'de 19. yüzyılda inşa edilmiş bir Ermeni kilisesi de bulunmaktadır.
Nüfus
[değiştir | kaynağı değiştir]2014 yılı verilerine göre köyde 770 kişi yaşıyordu. Nüfusu Ermenilerden (% 79) ve Gürcülerden (% 21) oluşuyordu.[8]
| Yılı | Nüfus |
|---|---|
| 2002 | 969 |
| 2014 | 770 |
Galeri
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Baraleti Bazilikası. Genel görünüm. -
Baraleti Bazilikası. -
Baraleti Bazilikası. -
Baraleti Bazilikası. Çan kulesi. -
Baraleti Bazilikası. 11. yüzyıl
.JPG)
.JPG)
.JPG)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 52 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 198, II. cilt (1941) s. 196, III. cilt s. 273". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2021.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (მუსულმან ქართველობა და მათი სოფლები საქართველოში), Tiflis, 1913, s. 218". 15 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 170" (PDF). 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893; "Ahalkalak uyezdi" - Sıra no: 177-199". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2024.
- ^ "Aleksandre Proneli, Görkemli Mesheti (დიდებული მესხეთი), Gori, 1914, s. 145, 170" (PDF). 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
- ^ Samshe-Cavaheti (სამცხე-ჯავახეთი), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 51 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7