Bane Muharebesi
| Bane Muharebesi | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1774-1779 Osmanlı-İran Savaşı | |||||||
 Osmanlı Memluk atlısı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Osmanlı Devleti |
 Zend Hanedanı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
|
Babanlı Mehmed Paşa |
Salih Han | ||||||
Bane Muharebesi, 1774-1779 Osmanlı-İran Savaşı'nda evre.
Baban Mutasarrıfı Babanlı Mehmed Paşa komutasındaki Osmanlı birliği, 21 Nisan 1777 tarihinde (1751'den beri İran'a hakim olan) Zend Hanedanı'nın Erdelan Valisi Salih Han komutasındaki İran ordusunu Bane'de büyük bir yenilgiye uğrattı.
Muharebe öncesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
İran'daki Zend Hanedanı'nın 1774 yılında Baban Sancağı üzerine taarruzu ve 1775 yılında Basra'yı kuşatarak 16 Nisan 1776'da işgal etmesi üzerine, Osmanlı İmparatorluğu da 2 Mayıs 1776'da İran'a resmen savaş açmıştı.[1]
Osmanlı başkenti, bu çerçevede 1776-1777 döneminde önce Irak'taki eyalet idaresi üzerindeki nüfuzunu güçlendirmeye çalıştı. Bu bağlamda, Bağdat Valiliğine önce Kütahya Valisi Abdî Paşa'yı atadıysa da, adıgeçenin Kölemenler üzerinde otorite kuramaması üzerine kısa sürede azlederek yerine bir önceki Vali Ömer Paşa'nın kethüdası Abdullah Paşa'yı tayin etti. Ayrıca Mardin Voyvodası Hasan Ağa'yı Kerkük ve Şehrizor Valisi olarak atadı. Ardından ise Irak'ta sefer mevsimi için en uygun zaman olan ilkbaharı bekledi.
Muharebe
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlılar 1777 ilkbaharında Baban tarafından Erdelan'a taarruz etti. 1776 sonunda Kerim Han'ın komutanı Nazar Ali Han Kirmanşah'tan başkent Şiraz'a çekilmişti.
Öte yandan, Serasker tayin edilen Bağdat Valisi Abdullah Paşa'nın göndermesi gereken birlik de 1777 ilkbaharı itibarıyla henüz Baban'a ulaşmamıştı.
Kerkük ve Şehrizor Valisi Hasan Paşa ise bunun üzerine Abdullah Paşa'yı beklemeden ve Osmanlı başkentinden aldığı izinle, Musul cephesi üzerinden taarruza geçti. Hasan Paşa; komutası altındaki kuvvet içinde Baban Sancağı Mutasarrıfı Babanlı Mehmed Paşa (1774'te İran'a sığınmış, ancak daha sonra affedilerek sancağına dönmüştü) ile kardeşi, Köy ve Harir Sancağı Mutasarrıfı Babanlı Ahmed Paşa'ya da (1774'te Çemçemal Muharebesi'nde İran ordusunu mağlup etmişti) görev verdi. Ahmed Paşa'yı Zohab kolundan Kirmanşah üzerine, Mehmed Paşa'yı ise Kara Çulan üzerinden Sine tarafına yolladı. Bununla birlikte; bu defa 1774 yılındaki durumun tersi oldu ve bu defa Ahmed Paşa İran tarafına iltica ederken,[2] Mehmed Paşa emre itaat ederek komutasındaki birliklerle Bane'ye ilerledi.[3]
Osmanlı birliği 22 Nisan'da Bane'nin İranlı Valisi Salih Han'ın birlikleriyle karşılaştı. Üç saat süren muharebenin sonunda Osmanlı Birliği İran eyalet ordusunu yenilgiye uğrattı.[4] Ardından ise Bane'yi istila ederek Sine'ye ilerledi.
Muharebe sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]Babanlı Mehmed Paşa'nın 21 Nisan'da İran kolordusuna karşı kazandığı zafer İran'ın bölgedeki askerî gücü açısından sarsıcı oldu. İran topraklarında ilerleyen Osmanlı birliğinin önünü kesmek için bu defa İran hâkimi Kerim Han'ın en değerli komutanlarından Sine Valisi Hüsrev Han harekete geçti. Bununla birlikte 5 Mayıs'taki Sine Muharebesi'nde İran ordusu daha büyük bir yenilgiye uğradı.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Osmanlı Tarihi", Ziya Nur Aksun, Ötüken Yayınları, İstanbul (1994), c.2, s.427
- ^ "Osmanlı Tarihi", İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Türk Tarih Kurumu, Ankara (1994), c.4/1, s.461
- ^ XIX. Yüzyılın ilk yarısında Osmanlı-İran Siyasî İlişkileri (1774-1848), Sıtkı Uluerler, Fırat Üniversitesi, Elazığ (2009), s.57
- ^ "Karim Khan Zand: A History of Iran, 1747-1779", John R. Perry, University of Chicago Press (2015), s.190