Azerbaycan'daki ormanlar
Azerbaycan'da 1.021.880 hektar ormanlarla kaplıdır ve bu ülkenin toplam yüz ölçümünün %11,8'i oluşturur. Azerbaycan'daki ormanların hepsi devlete aittir ve Azerbaycan Cumhuriyeti Ekoloji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın sorumluluğu altındadır.[1] Azerbaycan'daki orman biyomları ılıman yaprak döken ormanlar, ılıman geniş ve iğne yapraklı karışık ormanlar, ılıman iğne yapraklı ormanlar ve riparian ormanlardan oluşur. Uzmanlar 8.-9. yüzyıllarda şimdiki Azerbaycan topraklarının %30-35'i ormanlarla kaplı olduğunu tahmin etmektedir ve ormanların çoğu o zaman olduğu gibi bugün de dağlık bölgelerde bulunmaktadır.[1]
Ülkenin toplam yüz ölçümüne ve oranına göre orman örtüsünün oldukça seyrek olmasının yanı sıra, orman örtüsü düzensiz bir şekilde ülke genelinde yayılır. Alçak bölgelerde orman örtüsü çok seyrektir ve bu bölgelerin çoğunda ağaçların ve dolayısıyla ormanların oluşması için gerekli olan yağış miktarının az olmasından da kaynaklanır; birçok dağlık bölgede ise orman örtüsü özellikle yağışlı bölgelerde çok daha yaygındır.[1]
Ülkede ormanların %49'u Büyük Kafkas Dağlarında, %34'ü Küçük Kafkas Dağlarında, %15'i Talış Dağları-Lenkeran Ovasında, %2'si Kür-Araz Ovasında ve %0,5'i Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde bulunmaktadır.[1]
Azerbaycan'da ormanlar iki büyük ekolojik bölgeye ayrılır: Büyük Kafkas Dağları ve Küçük Kafkas Dağlarında bulunan Kafkasya geniş ve iğne yapraklı karışık ormanlar ve Talış Dağları-Lenkeran Ovasında bulunan Hazar Hirkan geniş ve iğne yapraklı karışık ormanlar.
Biteyi
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan ormanları endemik ağaç ve çalı türleri bakımından çok zengindir ve Pliyosen ve Pleistosen çağlarında Azerbaycan'ın ovaları ve Talış Dağları buzullar tarafından kaplanmamasından dolayı, birçok bitki türü soyu tükenmekten kurtulmuş ve bugüne kadar ulaşmıştır.
Ormanlarda yaklaşık 453 ağaç ve çalı türü bulunmaktadır ve bunlardan 153 ağaç ve çalı türü endemiktir. Ağaç türleri arasında Hirkan şimşiri (Buxus hyrcana), Kafkas armutu (Pyrus communis subsp. caucasica), Gülibrişim (Albizia julibrissin), Kestane yapraklı meşe (Quercus castaneifolia), İspir meşesi (Quercus macranthera), Sivri meyveli dişbudak (Fraxinus angustifolia subsp. oxycarpa), Adi dişbudak (Fraxinus excelsior), Adi gürgen (Carpinus betulus), Doğu gürgeni (Carpinus orientalis), Doğu kayını (Fagus orientalis), Kara hurma (Diospyros lotus), Kafkas Gladiçyası (Gleditsia caspica), Kafkas kızılağacı (Alnus subcordata), Sakallı kızılağaç (Alnus glutinosa subsp. barbata), Ak kavak (Populus alba) Caucasian wingnut (Pterocarya fraxinifolia), İran demir ağacı (Parrotia persica), Gürgen yapraklı zelkova (Zelkova carpinifolia), Tavşanmemesi (Ruscus aculeatus), İran akçaağacı (Acer velutinum), Beşparmak akçaağaç (Acer cappadocicum), Dağ karaağacı (Ulmus glabra), Kafkas ıhlamuru (Tilia dasystyla subsp. caucasica), Kiraz (Prunus avium), Ak üvez (Sorbus torminalis), Anadolu kestanesi (Castanea sativa), Doğu Karadeniz göknarı (Abies nordmanniana), vs. bulunmaktadır.
İşletme ve koruma
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan'daki tüm ormanlar devlete aittir ve Azerbaycan Cumhuriyeti Ekoloji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın sorumluluğu altında olup, orman arazisi kullanımı kanunla sınırlıdır ve endüstriyel kerestecilik yasaktır. Azerbaycan Cumhuriyeti "Orman Yasası" ve "Çevre Koruma Yasası" ülkede ormanların korunması ve yönetimini düzenleyen temel hukuki belgelerdir.[2]
2003 yılında ormanların korunması, onarılması ve ormanların genişletilmesi için "Azerbaycan Cumhuriyeti'nde Ormanların Restorasyonu ve Genişletilmesi İlişkin Ulusal Program" uygulamaya konuldu. Bu programla ormanlarda onarım çalışmaları yürütülmüştür ve çok sayıda ağaç dikilmiştir. Öyle ki, yoğun ağaç dikimiyle yeni ormanlar oluşturularak, ülkedeki orman örtüsü 2008 yılına gelindiğinde 10.740 hektar arttı.[2]
Sorunlar
[değiştir | kaynağı değiştir]Azerbaycan ormanları çeşitli sorunlarla karşı karşıyadır. Bunlar çevre bilinci eksikliği yüzünden yerel halkın orman alanlarını yanlış kullanması, iklim değişikliğinin ormanlar üzerindeki olumsuz etkisi ve ormanların koruması ile ilgili mevcut yasaların yetersiz uygulanması ile bağlantılıdır.[2]
Ermenistan'ın ülke topraklarının %20'sini (Dağlık Karabağ ve çevresindeki bölgeler) işgal etmesi, özellikle dağlık alanlarda bulunan ormanlarda büyük bir hasara yol açtı. Ermenistan işgali altında 246 bin hektar orman arazisi tahrip edilmiştir. Bu arazilerdeki değerli ağaç cinslerinin kesilmesi, ormanların biyoçeşitliğini tehlikeye sokmuştur.[2]
Bir başka kritik sorun biyoçeşitliliğe zarar veren ve ekonomik ve sosyal kayıplara neden olan, yakacak odun ihtiyacı için yasadışı ağaç kesimidir. Yasadışı ağaç kesimi ülkenin bağımsızlığından bu yana Azerbaycan ormanları için bir sorun olmaya devam etmektedir.[2]
Birçok bölgede yasaların yetersiz uygulanması, özellikle orman kenarında ve yakınlarında bulunan köylerin yakacak odun ihtiyacını yasadışı olarak kestiği ağaçlardan elde etmeleri, ormanlar için önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Ayrıca küresel iklim değişikliğinin etkilerinden dolayı artan uzun kuraklık dönemleri ve uzun sıcak hava dalgaları ile yaz aylarında orman yangınlarında bir artış gözlenmektedir.[2]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d "Forests of the Republic of Azerbaijan (Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki Ormanlar)". Azerbaycan Cumhuriyeti Ekoloji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2016. (İngilizce)
- ^ a b c d e f "Forests of Azerbaijan (Azerbaycan'daki Ormanlar)". ENPI. 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2016. (İngilizce)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Azerbaycan Cumhuriyeti Ekoloji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı resmi sitesi 4 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Azerice) (İngilizce)
