Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgali
| Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgali | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Livno saldırısı | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
 Osmanlı İmparatorluğu Müslüman direnişçiler Sırp ayaklanmacılar | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Josip Filipoviç Gavrilo Rodiç Stephan Jovanoviç |
Muhamed Hadžijamakoviç  [2] Abdulah Kaukčija Hadži Loja  | ||||||
| Güçler | |||||||
|
198,930 (toplam işgalci güç) 91,260 (ortalama-çatışmalara doğrudan katılan muharip güç)[3] |
79,000 direnişçi Bosna'da savaşmadan çekilmeyi reddeden 13,800 Osmanlı askeri[4] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
|
1,205 ölü 2,099 asker hastalıktan öldü 3,966 yaralı 177 kayıp Toplamda: 7,447[3] | Bilinmiyor | ||||||
Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgali, Berlin Kongresi'nin ardından 29 Temmuz-28 Ekim 1878[1] tarihleri arasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ın Osmanlı İmparatorluğu yönetimindeki Bosna vilayetini işgal etmesidir. Boşnaklar, Müslüman halk ve bölgede yaşayan bir kısım Hristiyan Sırp halk çekilmeyi reddeden bazı Osmanlı birlikleri ile birlikte işgale pek çok yerleşim yerinde ve sert şekilde karşı koymuşlardır; vilayet başkenti Saraybosna'da sokak çatışmaları ardından ancak Avusturya ordusunun eline geçebilmiştir. Son direniş lideri, savundukları yerleşim yerleri ele geçirilene kadar kırsal da süren gerilla savaşlarıyla işgal 28 Ekim 1878'de[1] ancak tamamlanabilmiştir. Bazı direniş liderleri teslim olurken bazıları çatışmalarda ölmüş veya Avusturyalılarca idam edilmiştir.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]93 Harbi'nden (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) sonra Temmuz ve Haziran 1878'de Büyük Güçler tarafından düzenlenen Berlin Kongresi sonucunda ortaya çıkan antlaşmada, Bosna hukuki olarak olarak Osmanlı'nın sözde bir parçası olarak kalmaya devam etti[5] ancak fiilen ayrıca Yeni Pazar Sancağı'nı tutma hakkını elde eden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'a devredildi. 25. maddedeki bilgiye göre:
"Bosna-Hersek vilâyetleri Avusturya-Macaristan tarafından işgal edilecek ve idare edilecektir. Avusturya-Macaristan hükûmeti, Sırbistan ile Karadağ arasında güneydoğu yönündeki Mitroviça'nın diğer tarafına uzanan Yeni Pazar Sancağı'nın idaresini üstlenmek istemediği için Osmanlı yönetimi, buradaki görevlerini yerine getirmeye devam edecektir. Yine de, yeni siyasi durumun ve haberleşme özgürlüğünün ve güvenliğinin sağlanması için Avusturya-Macaristan, eski vilâyetin bu bölümünün tamamında, garnizon bulundurması, askeri ve ticari yollara sahip olma hakkını saklı tutar."[6]
İşgal
[değiştir | kaynağı değiştir]Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna'ya biri kuzeyden Bosna'ya, diğeri güneyden Hersek'e olmak üzere iki büyük harekât ile girdi. İşgal 29 Temmuz 1878'de; Avusturya Macaristan İmparatorluğunun 28 Temmuz 1878'de, Avusturya-Macaristan Hükûmeti Bosna-Hersek hakkında bir beyanname yayınlayarak askerlerinin sınırı geçmek üzere olduklarını, bunu, düşman sıfatıyla değil, fakat Bosna-Hersek'i ve bunlara sınır olan Avusturya-Macaristan arazisini uzun yıllar boyunca huzursuzluk içinde bulundurmuş olan kötülükleri ortadan kaldırmak üzere yapacaklarını belirtir beyanname yayınlanması akabinde başlamasına karşın Avusturya-Macaristan işgal kuvvetleri komutanı General Filipoviç, Hersek'in merkezi olan Mostar kasabasını şiddetli çatışmalardan sonra ele geçirmiştir . Bu mağlubiyete rağmen, halkın Avusturya yanlısı olmaması sonucu birçok Bosnalı, İmparator'un askerine karşı gelmeye devam etmiştir. General Filipoviç'in ordusu, Müslümanların ciddi direnişiyle karşılaşmış ve Doboj, Žepče (Sebze), Maglaj şehirlerine girebilmek için kuzeyde çatışmalara girip önemli kayıplar vermiştir. Maglaj şehrinde Avusturya ordusu ile Boşnaklar arasında ciddi çarpışmalar olmasına rağmen, Avusturya ordusu, 5 Ağustos'ta bu şehri, 8 Ağustos'ta da Zepçe'yi işgal etti. Bu sırada Babıali, Bosna'daki askeri temsilcilerine Avusturya-Macaristan askerlerini dostça karşılamaları talimatını göndermişti, fakat önemli sayıda Osmanlı-Türk komutanı emirlere karşı gelip askerleriyle, bu talimatın aksine hareket etti. Bu suretle, direnişçilerin sayısı gittikçe çoğaldı. Hristiyanlardan özellikle Hersek isyanını çıkaran Osmanlı'ya karşı da savaşan Sırp isyancılardan birçok kimse ve Müslüman Arnavutlar da direnişçilerin saflarına katıldılar. Böylece Avusturyalılara karşı mücadele eden vatanseverlerin sayısı neredeyse yüz bine yaklaşmıştı.[1] Graçanik, Biskova Hanı'nda ve Tuzla'da önemli çarpışmalar oldu. Wurtemberg Dukası'nın emrindeki tümen üç günlük şiddetli bir çarpışmadan sonra, Travnik ile Saraybosna arasındaki direnen mevzileri ancak zorlayabildi. Duka sonrası bu şehirlerden Travnik'i mukavemetsiz işgal etti.
Avusturya işgal ordusunun büyük kısmı 18 Ağustos'ta Saraybosna'nın önüne geldi. Sokak, sokak süren çatışmanın ardından 19. günde Saraybosna düştü. General Zach komutasındaki Avusturyalılar 19 Eylül'de Bihaç'ı hücumla ele geçirdi. Başka bir yönde General Szapary Ağustos ayı sonunda Doboj şehrine girdi. Eylül sonlarına doğru Biyelina müstahkem şehri ile Tuzla kasabası Avusturya askerlerinin eline geçti. Sonbaharın ilk günlerinde mukavemetin şiddeti, yavaş yavaş durmaya başlamıştı. Ancak kırsalda süren direnişle de bütün Bosna-Hersek'in Avusturya-Macaristan Devleti tarafından ele geçirilmesi 28 Ekim 1878‘e kadar ancak tamamlanabilmiştir.[1] Tepeli kırlarda, direniş liderleri tutuklandıktan sonra son direniş kalesi düşene kadar bir gerilla savaşı sürdü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Çakmak, Zafer (2003), Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Bosna-Hersek’i İşgali ve Sonrasında Osmanlı Devleti İle Yaptığı Antlaşma (s.16-20), Doğu Bölgesi Araştırmaları Cilt:1 Sayı:4, ss. 17,18, 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Aralık 2022
- ^ Donia, Robert J. (2006). Sarajevo: A Biography. University of Michigan Press. ss. 56. ISBN 0-472-11557-X.
- ^ a b Micheal Clodfelter, "Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia", p. 196
- ^ Plaschka 2000, p. 99–100.
- ^ Zovko 2007, s. 13.
- ^ Modern History Sourcebook: The Treaty of Berlin, 1878—Excerpts on the Balkans 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. hosted by Fordham University
- Bibliyografi
- Zovko, Ljubomir (2007). Studije iz pravne povijesti Bosne i Hercegovine: 1878. - 1941 (Hırvatça). Mostar Üniversitesi. ISBN 978-9958-9271-2-6.