Anak İyesi
Anak İyesi veya Toplağ İyesi (Tatarca: Mäçet İyäse "Mescit İyesi"), Türk, Tatar ve Altay halk inancında caminin koruyucu ruhu. Toplağ İyesi de denir.
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]İslam inancıyla birlikte yerleşmiştir. Daha sonra ise İslama aykırı olduğu düşüncesiyle her caminin bir meleği olduğu söylenip İye kavramı yerine melek tercih edilmiş. Daha sonra da bütünüyle terkedilmiştir bu inanç. Ancak sınırlı da olsa bazı yörelerde geçerliliğini sürdürmektedir. Bu yaratık daha çok şakacı biri olarak anılır; cami kapılarını açar kapatır, ayakkabıları gizler, namaz kılan kimsenin seccade ucundan çeker fakat insanlara zarar vermez.[1] Aksine camiyi kötü ruhlardan korur. Onun yakında olduğunun farkına varınca, sadece bildiğin duaları okumak gerekir. Bazı insanlar bu mitolojik varlığı, eline değnek alan, başında sarığı olan beyaz giysili bir cami ihtiyarı olarak “gördüklerini” söylerler.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir](An) kökünden türemiştir. Anmak fiilinden türemiştir. Eski Türk halk kültüründeki Anank/Anang adlı kutlu ruhlar ile de yakından bağlantılıdır. Toplak sözcüğü ise toplanılan yer demektir.[2] Halk kültüründe Arapça toplanmak kökünden gelen Cami kelimesi karşılığında Toplak sözcüğü kullanılmıştır. Türk kültüründe İslamın ilk yıllarında İslami terminolojiyi halk anlayışı Türkçeleştirmiştir.
Dipnotlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011 (OTRS: CC BY-SA 3.0) 27 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ Türk Dili Sözlüğü, Orhan Hançerlioğlu, Remzi Kitabevi (Sayfa-475)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Tatar Türklerinde Varlıklar, Çulpan Zaripova13 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Mäçet İyäläre, Cami İyeleri)
| Türk mitolojisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |