Ambon Valiliği
Ambon Valiliği Gouvernement Amboyna | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1605-1796 | |||||||||
 Bayrak
 Arma
| |||||||||
 Ambon (yaklaşık 1651) | |||||||||
| Başkent | Fort Victoria | ||||||||
| Resmî dil(ler) | Felemenkçe | ||||||||
| Hükûmet | Hollanda Doğu Hindistan Şirketi Kolonisi | ||||||||
| Vali | |||||||||
| |||||||||
| Tarihî dönem | Yeni Çağ | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Günümüzdeki durumu |  Endonezya | ||||||||
Ambon, Ambon Adası ve komşusu olan on adadan oluşan bir Hollanda Doğu Hindistan Şirketi valiliğiydi.[1] Şirketin amirallerinden birisi olan Steven van der Hagen'in adanın merkezi olan Fort Victoria'yı 22 Şubat 1605'te Portekizlilerden ele geçirmesiyle valilik idaresi oluşturulmuştur. 1619 yılına kadar Ambon, Doğu Asya'daki Hollanda topraklarının başkenti olarak görev yaptı. 1619'da Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin Asya'daki ana limanı olması planlanan Batavia kuruldu ve merkez oraya taşındı. Ada, 19. yüzyıla kadar dünyanın karanfil üretim merkeziydi. Hollandalılar, Ambon'un karanfil tekelini güvence altına almak için, kendi yönetimlerine tabi diğer tüm adalarda karanfil ağacının yetiştirilmesini yasaklamışlardır.
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]
1513'te Portekizliler, Ambon Adası'na çıkan ilk Avrupalılar oldular ve Ternate'den sürülmelerinin ardından bölge Maluku Adalarındaki Portekiz faaliyetlerinin yeni merkez üssü haline geldi.[2] Ancak Portekizliler, adanın kuzey kıyısındaki yerli Müslümanlarca, bilhassa Cava'nın kuzey kıyısındaki büyük liman kentleriyle ticaret yapan Hitular tarafından düzenli olarak saldırıya uğradılar. 1521'de bir ticaret karakolu kurdular ancak 1580'e kadar mülkiyetini tam manasıyla elde edemediler. Portekizliler hiçbir zaman yerel baharat ticaretini kontrol etmeyi başaramadılar ve adanın yakınlarında bulunan küçük hindistan cevizi üretim merkezi Banda Adaları üzerinde otorite tesis etme teşebbüsleri de başarısızlıkla sonuçlandı. Bununla birlikte Portekizlilerin mirası olarak kreol ticaret dili Portugis, 19. yüzyıla kadar yaygın bir şekilde konuşuldu. Bölgede yaşayan birçok ailenin hala Portekizce isimleri var ve bu aileler Portekiz soyundan geldiğini iddia etmektedirler.[3]
Portekizliler, 22 Şubat 1605'te amiral Steven van der Hagen komutasındaki Hollandalılar Fort Victoria'yı tek bir kurşun dahi sıkmadan ele geçirdiklerinde adanın yeni sahipleri tarafından mülksüzleştirildiler. Ambon, 1610'dan 1619'a kadar Hollandalılar tarafından Batavia'nın, günümüzdeki adıyla Jakarta'nın kuruluşuna kadar Hollanda Doğu Hindistan Şirketi'nin (VOC) Doğu Hint Adaları genel merkezi oldu. [2] 1615 civarında İngilizler, adada 1623'e kadar sürecek olan bir yerleşim kurdular.
1623'te Hollandalılar, adada yerleşim kuran İngilizleri ve VOC emrindeki Japon askerleri tutuklayıp sorguladılar. Sorgulama sırasında şüphelilere Waterboarding işkencesi yapıldı. Japon şüpheliler İngilizlerle birlikte Hollanda valisine suikast düzenlenmek ve Fort Victoria'yı silah zoruyla ele geçirmek istediklerini itiraf ettiler. İngiliz ve Japon suçlular yerel Hollanda mahkemesinin verdiği hüküm doğrultusunda idam edildiler.[4] İngiltere'nin talebi üzerine, kararı alan yargıçlar Hollanda'ya geri çağrıldı ve yargılandılar, yıllar süren soruşturmanın sonunda (1632'de) İngilizlerin suçsuz olduklarına karar verildi. Yıllar sonra, Oliver Cromwell hem Birinci İngiliz-Hollanda Savaşı'nı (1652'de) hem de İkinci İngiliz-Hollanda Savaşı'nı (1665'te) başlatmak için bahanelerden biri olarak, Amboyna katliamı olarak adlandırılan bu olayı kullandı.[5] John Dryden olayın anısına Amboyna: Hollandalıların İngiliz Tüccarlara zulümleri adlı bir trajedi kaleme aldı. İngilizlerin masum tüccarların kasıtlı ve korkunç bir şekilde katledilmesine ilişkin 17. yüzyılda yaptıkları propaganda, modern popüler tarihsel anlatılarda bile su yüzüne çıkmaktadır.
İngilizlerin Adayı İşgali
[değiştir | kaynağı değiştir]1795'te Hollanda Cumhuriyeti topraklarının Fransız kuvvetlerince işgal edilmesinden sonra Fransız kuklası Batavya Cumhuriyeti kuruldu. Son Stadhouder, Orange Prensi V. William mektup aracılığıyla İngilizlerden Hollanda kolonilerini geçici olarak işgal etmelerini istedi. Nitekim 1796'da İngiliz Amirali Rainier, koloniyi işgal etmek için Ambon'a yelken açtı. Ambon'un valisi Alexander Cornabé de İngilizlerin işgaline müsaade etti. Bölge, 1802'de Amiens Barışı ile Hollandalılara iade edildi ancak bu arada Hollanda Doğu Hindistan Şirketi kamulaştırıldı, bu da Ambon'un Batavya Cumhuriyeti'nin ve daha sonra Hollanda Krallığı'nın doğrudan kolonisi olmasına neden oldu.
Ambon, 1810'da İngilizler tarafından yeniden işgal edildi ancak 1814 İngiliz-Hollanda Antlaşması sayesinde bir kez daha Hollandalılara iade edildi. Daha sonra, Hollanda Krallığı'nın bir kolonisi olan Hollanda Doğu Hint Adaları'nın bir parçası olarak 1949'a kadar yönetildi. 1949'da Maluku adaları, Endonezya'ya transfer edildi. Fakat yapılan antlaşmalar uyarınca Maluku adaları halkının bağımsız bir ülke kurma hakkı vardı. 1950'de Güney Maluku Cumhuriyeti'nin bağımsızlığını ilan etmesiyle ada Güney Maluku'ya katıldı. Fakat aynı yıl ada Endonezya ordusu tarafından istila edildi.
Valilerin Listesi
[değiştir | kaynağı değiştir]
|
|
|
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Amboina". De VOC site. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2013.
- ^ a b Ricklefs 1999.
- ^ The Indonesian language: its history and role in modern society. Sidney: University of New South Wales Press. 2003. s. 80. ISBN 9780868405988. 16 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2023. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Shorto, R., The Island at the Center of the World. Doubleday 2004, p. 72
- ^ Schmidt, B. : Innocence abroad: The Dutch imagination and the New World, 1570–1670, Cambridge University Press, 2001, 0-521-80408-6, p. 297
Kaynaklar
[değiştir | kaynağı değiştir]- A History of Modern Indonesia Since c.1300. 2nd. Londra: Macmillan. 1999. ss. 25, 28. ISBN 0-333-57689-6. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım)