Aksu-Zhabagly Tabiatı Koruma Alanı
| Aksu-Zhabagly Tabiatı Koruma Alanı | |
|---|---|
| Ақсу-Жабағылы қорығы | |
IUCN kategori Ia (tabiatı koruma alanı)
| |
| Alan türü | Tabiatı koruma alanı |
| Devlet | Kazakistan |
| Federasyon | Türkistan Eyaleti |
| Koordinatları | 42°22′44″K 70°36′35″D / 42.37889°K 70.60972°D |
| Kapladığı alan | 1.319.339 km2 (326.016.000 akre) |
| Kuruluş tarihi | 1926 |
Aksu-Zhabagly Tabiatı Koruma Alanı Kazakça: Ақсу-Жабағылы қорығы, Aqsu-Jabağyly Qoryğy; Rusça: Aксу-Жабаглинский заповедник, Aksu-Zhabaglinskiy zapovednik), Orta Asya'nın en eski tabiatı koruma alanıdır. Kazakistan Cumhuriyeti'nin güney eyaletinde yer almaktadır. Tanrı Dağları'nın kuzey-batı sıradağlarını kapsar. Adı, bölgenin en büyük nehri olan Aksu'dan ve bölgenin kuzey kesiminde yer alan Zhabagly sıradağlarından gelmektedir.
Coğrafya
[değiştir | kaynağı değiştir]Aksu-Zhabagly Tabiatı Koruma Alanı, batı Tanrı Dağları'nda, Talasskiy Alatau'nun batı kesimleirnde yer almaktadır. Doğu sınırını Kırgızistan, güney sınırını Maidantal nehri vadisi ve Özbekistan ile sınırlandırmaktadır. Batıda bölge Kızılkum, kuzeyde Karatau Dağları ile çevrilidir. Tanrı Dağlarıdoğuya ve güneye doğru uzanır. Bölge, Güney Kazakistan Eyaletindeki Tyul'kubaskiy- ve Lengerskiy-Rayon idari bölgesi içinde yer almaktadır. Tabiatı Koruma Alanı 131.934 hektarlık bir alana yayılmıştır. Tabiatı Koruma Alanı'nın rakımı 1100 – 4236 m arasında değişmektedir. Başlıca sıradağlar kuzeyde Zhabagly, orta kısımda Talasskiy Alatau, güneyde Baldybrektau ve Ugamskiy Alatau'dur. Budağlar, eğimsiz platolardan yükselen dik yamaçlar oluştururlar. Güney bölgesindeki Sayram Zirvesi, Koruma Alanı'nın en yüksek zirvesidir. Dağlık alan Jabaglı, Aksu ve Baldırbek nehirleri tarafından bölünmüştür ve bu nehirlerin hepsi batı yönünde Seyhun'a doğru akar ve ardından Aral Denizi'ne boşalır. Aksu Nehri, 500 m derinliğindeki Aksu Kanyonu'nu oluşturur. Kanyona koruma alanının güney kısmında yer alan dar bir yaya köprüsünden yürüyerek ulaşılabilmektedir.
Jeoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Tabiatı koruma alanındaki en baskın anakaya paleozoik kireç taşı, dolomit ve karbonlu tüftür.[1] Yaylalarda ve eteklerinde kalın lös birikmiştir. Perm dönemine ait silisli magmatik ana kaya çok daha az sıklıkta görülür.[kaynak belirtilmeli]
Flora ve bitki örtüsü
[değiştir | kaynağı değiştir]Aksu-Zhabagly Tabiatı Koruma Alanı, 1312 damarlı bitkiye vsahipliği yapar.[2] En büyük cinslerden bazıları Astragalus, Gagea, Allium, Carex ve Oxytropis'tir. Yerli yabani elma (Malus sieversii, yabani üzüm (Vitis vinifera) ve birkaç yabani lale türü (örn. Tulipa greigii) gibi Kazakistan'ın kırmızı kitabında nesli tükenmekte olarak listelenen 44 nadir bitki türü bulunmaktadır.[3] Koruma alanının alçak rakımları, ilkbaharda renkli bir geofit örtüsü oluşturan yarı çöl, maki ve bozkır ile kaplıdır. Dağ kuşağı, Juniperus seravshanica ve Juniperus semiglobosa ile seyrek ardıç ormanlarının ve Avrupa Sibirya ve Orta Asya bitkilerinin geliştiği çayırların bir mozaiğidir. Aksu Kanyonu, Malus sieversii ve Türkistan akçaağacı (Acer turkestanicum) ile bazı orman parçalarını barındırır. Daha yüksek rakımlarda, alpin-altı ve alpin kuşağında, Onobrychis echidna'lı çayırlar, uzun bitki örtüsü ve küçük çim toplulukları ile Carex melanantha ve Kobresia persica'lı kısa çim alanları görülür. Ana nehirler boyunca söğüt ve huş ormanları görülür. Bölgede kayrak bitki örtüsü sık görülür ve nadir soğan türleri Allium karataviense'ye ev sahipliği yapar, ayrıca bu bölgelerde Iris willmottiana ve Tulipa kaufmanniana da görülebilir.[4]
Fauna
[değiştir | kaynağı değiştir]Koruma alanında, Kazakistan'ın kırmızı kitabında yüksek tehlike altında olarak listelenen 44 memeli türü bulunmaktadır.[5] En belirgin tür, nadiren görülen kar leoparıdır. Himalaya boz ayısı, Tanrı Dağları argalisi (Ovis ammon karelini), Hint oklu kirpisi (Hystrix indica) ve Menzbier dağ sıçanı biraz daha sık görülür.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Gosudarstvennaya Geologicheskaya Karta SSSR: K-42-XVII (Vannovka), Severo-Tyan’shanskaya seriya. Masshtab 1:200 000. (K-42-XVII [Vanovka], 1989.
- ^ A.F. Kovshar (Ed.): Monitoring biologicheskogo raznoobraziya Zapovednika Aksu-Dzhabagly. In: Tethys Biodiversity Research. Tom 1, S. 16.
- ^ A.F. Kovshar (Ed.): Monitoring biologicheskogo raznoobraziya Zapovednika Aksu-Dzhabagly. In: Tethys Biodiversity Research. Tom 1, S. 17-21.
- ^ "Celestial Silk Road 5th-21st June 2016". viranatura.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.
- ^ A.F. Kovshar (Ed.): Monitoring biologicheskogo raznoobraziya Zapovednika Aksu-Dzhabagly. In: Tethys Biodiversity Research. Tom 1, S. 21-23.
- Resmi Aksu-Zhabagly Doğa Koruma Alanı web sitesi 3 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - (İngilizce)
