Akmescit, Pazar
| Akmescit | |
|---|---|
 | |
 Rize'nin konumu | |
  Akmescit Akmescit'in Rize'deki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Rize |
| İlçe | Pazar |
| Coğrafi bölge | Karadeniz Bölgesi |
| Rakım | 252 m |
| Nüfus (2020) | |
| • Toplam | 255 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0464 |
| İl plaka kodu | 53 |
| Posta kodu | 53340 |
Akmescit, Rize ilinin Pazar ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
Akmescit köyünün eski adı Cacivati (ჯაჯივათი) olarak bilinir.[3] Bu yer adı, Lazca çaylak anlamındaki "mcaci" (მჯაჯი) kelimesinden türemiş Mcacivati'den (მჯაჯივათი) değişime uğramış olabilir. Nitekim Nikolay Marr 1910 yılında köyün adını "Mcacivat" şeklinde yazmıştır.[4][5] Cacivati Türkçeye Cacivat biçiminde girmiştir. Nitekim 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesi ile 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde Cacivat (جاجیوات) olarak geçer.[6][7]
Cacivati köyünün bulunduğu Lazeti bölgesi, antik çağda Kolheti Krallığı'nın bir parçasıydı. Osmanlılar bu bölgeyi, 1461 yılında Trabzon İmparatorluğu'nu ortadan kaldırdıktan sonra ele geçirmiştir. Bu yerleşim, 1876 tarihli Trabzon vilayeti salnamesine göre, Trabzon vilayetinin Lazistan sancağına bağlı Atina kazasının bir köyüydü. Nüfusu 24 hanede yaşayan 95 kişiden oluşuyordu. Söz konusu sayının sadece erkek nüfusu olması ihtimali bulunmaktadır. Köyde vergiye tabi hayvan varlığı olarak 40 inek ve 10 öküz kaydedilmiştir.[8]
Cacivati köyü Birinci Dünya Savaşı sırasında Rus idaresi sınırları içinde kalmıştır. Gürcü dilbilimci İoseb Kipşidze, 1917 yılında Lazistan bölgesine yaptığı araştırma gezisinde Çaçivati (ჭაჭივათი) şeklinde not ettiği köyde 43 hanede 246 kişinin yaşadığını yazmıştır.[9] Nikolay Marr ise, 1910 yılında Atina kazasında 69 köy bulunduğunu ve bu köylerden 64'ünde Lazca konuşulduğunu yazmış, Mcacivati köyünü de Lazcanın konuşulduğu yerleşimler arasında saymıştır.[10]
Cacivati köyü, 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde, Rize vilayetinin Atina kazasının merkez nahiyesine bağlıydı.[7] 1935 genel nüfus sayımında, Artvin ve Rize vilayetlerinin birleştirilmesiyle kurulmuş olan Çoruh vilayetinin Pazar kazasının merkez nahiyesinin bir köyüydü ve nüfusu 318 kişiden oluşuyordu.[11] Cacivati veya Cacivat Türkçe olmadığı için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Akmescit olarak değiştirilmiştir.[12] 1965 genel nüfus sayımında Akmescit köyünün nüfusu 558 kişiden oluşuyordu ve bu nüfus içinde 159 kişi okuma yazma biliyordu.[13]
Köyde bulunan cami 2023 yılında tadilata alınmış, 2024 yılında açılmasından[14] 1 gün sonra yıldırım düşmesiyle büyük ölçüde yanmıştır.[15]
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Akmescit köyü, Rize iline 39 km, Pazar ilçesine 4 km uzaklıktadır.[16]
Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2020 | 255[2] |
| 2019 | 255[2] |
| 2018 | 310[2] |
| 2017 | 212[2] |
| 2016 | 228[2] |
| 2015 | 219[2] |
| 2014 | 203[2] |
| 2013 | 285[2] |
| 2012 | 252[2] |
| 2011 | 270[2] |
| 2010 | 264[2] |
| 2009 | 267[2] |
| 2008 | 279[2] |
| 2007 | 286[2] |
| 2000 | 407[16] |
| 1990 | 534[16] |
| 1985 | 609[16] |
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Akmescit, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o "Rize Pazar Akmescit Nüfusu". Nufusune.com. 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.
- ^ İuri Siharulidze, Çaneti / Lazeti (ჭანეთი / ლაზეთი), II. cilt, Batum, 1979, s. 18.
- ^ "მჯაჯი" - Lazca-Gürcüce Sözlük
- ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 70, ISBN 9786055753634.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 370, ISBN 9789157871117.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 619.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 8. cilt, s. 371, ISBN 9789157871117.
- ^ İoseb Kipşidze, "Çaneti'de Yolculuk" (ჭანეთში მოგზაურება), მოამბე / Bulletin, I. Cilt, Tiflis 1937, s. 157.
- ^ Nikolay Marr, Lazistan'a Yolculuk (Çeviri: Yulva Muhurcişi), İstanbul, 2016, s. 69-70, ISBN 9786055753634.
- ^ 1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 354.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 627". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2023.
- ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 526.
- ^ "Rize'de 150 yıllık Akmescit Camii, restorasyonun ardından yeniden ibadete açıldı". Olay53.com. 13 Ocak 2024. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024.
- ^ "Dün ibadete açılan cami bugün yandı". NTV. 13 Ocak 2024. 13 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2024.
- ^ a b c d "Akmescit Köyü". YerelNet.org.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ekim 2018.