Abuli
Abuli (Gürcüce: აბული), Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde, Ahalkalaki Belediyesi'nde bir köydür. Küçük Abuli Dağı'nın eteğinde, Paravani Irmağı'nın sağ kolu olan Abuli Deresi'nin kaynaklandığı yerde, deniz seviyesinden 1.960 metre yükseklikte yer alır.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Tunç Çağı megalit yapısı olan Abuli Kalesi, Abuli köyünün bulunduğu bölgenin çok eski bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir. Bir Gürcü köyü olan Abuli, 1578 yılında Osmanlılar tarafından ele geçirildi. Osmanlı idaresinin 1595 tarihinde gerçekleştirdiği tahrire göre, Gürcistan Vilayeti içinde, Ahalkalak livasının Akşehir nahiyesine bağlı olan köyde 12 Hristiyan hane yaşıyordu. Nüfusun çoğunluğu Gürcülerden oluşuyordu. Az sayıda da Ermeni yaşıyordu.[1][2] Abul (ابول) şeklinde kaydedilmiş olan köyde, buğday ve arpa tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Abuli'de iki adet su değirmen ve bir adet bezirhane vardı.[3]
Abuli köyü, yaklaşık 250 yıl Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından Çarlık Rusya'nın eline geçti. 1830 yılında köye Rus idaresi tarafından Erzurum vilayetinden göç etmiş Ermeniler yerleştirildi. Nitekim Rus idaresinin 1886 nüfus sayımında Abul (Абулъ) olarak kaydettiği köyün nüfus sadece Ermenilerden oluşuyordu. Köydeki 65 hanede, 389'u erkek ve 343'ü kadın olmak üzere, 732 kişi yaşıyordu. Bu sırada Abuli, Ahalkalaki sancağının (uyezd) Baraleti kazasına bağlı Aragva nahiyesinin 13 köyünden biriydi.[4]
Köyün kilisesi olan Abuli Kilisesi, 10. yüzyılda inşa edilmiştir. Kilisede 11-12. yüzyıla tarihlenen Gürcü alfabesinin Asomtavruli harfleriyle yazılmış Gürcüce yazıtı „ჯუარი ქრისტესი ქრისტე შეიწყალე გალატოზნი“ (İsa'nın haçı, İsa Galatozları bağışla) şeklinde okunmuştur.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 332". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2024.
- ^ "" 1595 tarihli Osmanlı mufassal defterine göre "Gürcistan Vilayeti"nin etnik haritası". 1 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2023.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; II. cilt (1941), s. 229". 17 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2024.
- ^ "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893; "Ahalkalak uyezdi" - Sıra no: 164". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2024.
- ^ Samshe-Cavaheti (სამცხე-ჯავახეთი), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 16. 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
.png){kind=link}
.png){kind=link}