2002 Türkiye genel seçimleri
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Türkiye Büyük Millet Meclisinin 550 sandalyesi için Çoğunluk için gereken 276 sandalye | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kayıtlı | 41.407.027 | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| Katılım | %79,14 ( %7,95) | |||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Her seçim bölgesinden birinci çıkan partiye göre seçim sonuçlarını gösteren harita | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Seçimden sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin sandalye dağılımı | ||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
2002 Türkiye genel seçimleri, 3 Kasım 2002 günü Türkiye genelinde yapılan erken genel seçimdir. Bu genel seçim ile Türkiye Büyük Millet Meclisi 22. dönem milletvekilleri seçilmiştir. Yüzde 10 ülke barajlı d'Hondt sistemi uygulanan seçimde, yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi bu barajı aşarak meclise milletvekili sokmayı başarmışlardır. Oyların yüzde 34,3'ünü alarak kazandığı 363 milletvekilliği ile tek başına iktidar olan AK Parti, TBMM'nin üyelik sayısının yaklaşık yüzde 66'sını alarak liste usulü çoğunluk sisteminin uygulandığı 1950'li yıllardan sonra TBMM'deki en büyük temsil gücünü elde eden siyasi parti oldu.
Seçimler sonrasında parlamentoya sadece iki siyasi parti girebildi. 550 mevcut milletvekilinin büyük bir kısmı tekrar seçilemedi. Türkiye'nin siyasetini temelinden sarsan büyük bir değişim olarak nitelendirildi.[kaynak belirtilmeli] 1999'da seçim barajını aşan tüm siyasi partiler, bu kez %10'luk seçim barajını aşamadı: DYP %9,55, MHP %8,34, GENÇPARTİ %7,25, DEHAP %6,23, ANAP %5,13, SAADET %2,48 ve DSP %1,22 oy oranına sahip oldu. Seçim barajı nedeniyle temsil edilemeyen oy sayısı tarihte eşi benzeri görülmemiş bir şekilde %46,33 oranla 14.545.438 oldu. Sonuç olarak, Erdoğan liderliğinde AK Parti, oyların yalnızca %34,28'ini alarak TBMM'de koltukların üçte ikisinden fazlasını kazandı. 1999'da kendisi de seçim barajını aşamayan Baykal liderliğindeki CHP ise oyların yüzde 19,39'u ile ana muhalefet partisi oldu.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]4 Mayıs 2002'de Başbakan Bülent Ecevit'in rahatsızlanarak hastaneye kaldırılması üzerine, ilerleyen yaşının da etkisiyle görevine devam edip edemeyeceği yönünde tartışmalar başladı. Tartışmalar Demokratik Sol Parti'nin (DSP) içine de yansıdı; 8 Temmuz'da Hüsamettin Özkan'ın Başbakan Yardımcılığı ve DSP'den ayrılmasıyla başlayan istifa dalgasıyla temmuz ayı içinde DSP meclis grubunun sayısı yarı yarıya düştü.
Bu gelişmeler sırasında koalisyon hükûmetinin ikinci büyük ortağı Milliyetçi Hareket Partisi'nin (MHP) Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 7 Temmuz 2002 günü, partisinin Bursa İl teşkilatının Keles ilçesinde düzenlediği 11. Kocayayla Türkmen Kurultayı'nda yaptığı açıklamada 3 Kasım 2002 tarihinde erken seçim yapılmasını istedi. 16 Temmuz 2002'de koalisyon hükûmetini oluşturan üç partinin genel başkanları arasında yapılan zirve toplantısında 3 Kasım'da erken seçim yapılması kararı alındı. 31 Temmuz 2002'de TBMM Genel Kurulunda yapılan oylamada, erken seçim önergesi oylamaya katılan 514 milletvekilinden 449'unun kabul oyuyla kabul edildi.[1]
Siyasi istikrarsızlık ve ekonomik kriz
[değiştir | kaynağı değiştir]
1990-2002 yılları arasında yaşanan ekonomik bunalımların temel nedeni, siyasi istikrarsızlık ve dolayısıyla orta ve uzun vadeli ekonomik politikalara sahip olamamaktır. Bu dönemde Türkiye'de 6 farklı başbakan tarafından 11 farklı hükûmet kurulmuş, bu hükûmetlerin ortalama ömürleri ise yaklaşık 1 yıl olmuştur. 1994, 2000 ve 2001 yıllarında ekonomik bunalımların yerel krizlere dönüştüğü gözlemlenmiştir. Ancak, bu dönem haricindeki hükûmetlerin devamlılığı ise ortalama 295 gün sürmüştür. Sık sık değişen hükûmetler, siyasi karar alıcıların ekonomideki yapısal sorunlara odaklanmalarını zorlaştırmış ve kısa vadeli politikalar yürütmelerine sebep olmuştur.
| Hükûmet | Kuruluş | Sona erme | Süre (gün) | Başbakan |
|---|---|---|---|---|
| 47 | 9 Kasım 1989 | 23 Haziran 1991 | 591 | Yıldırım Akbulut |
| 48 | 23 Haziran 1991 | 20 Kasım 1991 | 150 | Mesut Yılmaz |
| 49 | 20 Kasım 1991 | 25 Haziran 1993 | 583 | Süleyman Demirel |
| 50 | 25 Haziran 1993 | 5 Ekim 1995 | 832 | Tansu Çiller |
| 51 | 5 Ekim 1995 | 30 Ekim 1995 | 25 | |
| 52 | 30 Ekim 1995 | 6 Mart 1996 | 128 | |
| 53 | 6 Mart 1996 | 28 Haziran 1996 | 114 | Mesut Yılmaz |
| 54 | 28 Haziran 1996 | 30 Haziran 1997 | 367 | Necmettin Erbakan |
| 55 | 30 Haziran 1997 | 11 Ocak 1999 | 560 | Mesut Yılmaz |
| 56 | 11 Ocak 1999 | 28 Mayıs 1999 | 137 | Bülent Ecevit |
| 57 | 28 Mayıs 1999 | 18 Kasım 2002 | 1270 |
1996 yılında siyasi bunalımlar, doğrudan bir yönetim krizine dönüştü. Mart 1996'da Anavatan Partisi ile Doğru Yol Partisi arasında kurulan koalisyon hükûmeti, Refah Partisi lideri Necmettin Erbakan'ın Tansu Çiller'i yolsuzlukla suçlaması nedeniyle büyük zarar gördü ve sadece 90 gün sürdü.[2][3] 29 Haziran 1996'da Refah Partisi ile Doğru Yol Partisi arasında kurulan yeni koalisyon sürecinde ise 28 Şubat Süreci olarak bilinen müdahaleyle sonuçlandı. Bu olay, ülkede siyasi istikrarın sağlanmasını imkansız hale getirdi.[4]
Türkiye, 1994 yılında en derin ekonomik krizlerinden birini yaşadı. 1991 Körfez Krizi'nin olumsuz etkileri ve kamu açıklarının kontrol altına alınamaması, 1994 öncesinde ihracatın sabit kalmasına rağmen ithalatın artmasına neden oldu.[5] Bu dönemde kamu harcamaları kamu gelirlerinden daha fazla oldu ve 1994 yılında bütçe ve dış ticaret açıkları sürdürülemez hale geldi. Türk lirası'nın değeri %13,6 oranında düşürüldü ve Merkez Bankası rezervleri 4 milyar dolar azaldı. 5 Nisan 1994'te "Ekonomik İstikrar Tedbirleri" yürürlüğe kondu ve Uluslararası Para Fonu (IMF) ile yapılan 750 milyon dolarlık Stand-By anlaşması imzalandı.[6]
1997-1998 yılında Asya ekonomilerinde meydana gelen ekonomik kriz, Türkiye'yi de etkiledi ve Uzak Doğu sermayeli şirketler ülkeyi terk etmeye başladı. Rusya'daki ekonomik bunalım Türkiye'nin en önemli ihracat ve turizm partnerlerinden birini kaybetmesine neden oldu. Bu durum, bavul ticaretinin azalmasına ve cari gelirlerde düşüşe yol açtı.
2000 yılı, Türkiye için hem ekonomik canlanma hem de çöküş yılı oldu.[7] 1999 depreminden sonra Türkiye, IMF'nin stand-by desteği ile "Enflasyonu Düşürme Programı" uygulamaya koydu. Ancak, programın temel hedefi olan enflasyonda düşüş beklenen hızda gerçekleşmedi ve reel kur değerlenmeye başladı. 2000 sonunda likidite krizi yaşandı ve gecelik faizler %1000'in üzerine çıktı.[8]
2001'de yaşanan siyasi gerginlikler, ekonomik beklentilerin olumsuzlaşmasına neden oldu. Milli Güvenlik Kurulu toplantısında yaşanan tartışma, mali piyasalarda paniğe yol açtı ve Merkez Bankası 5 milyar dolar döviz sattı. 21 Şubat 2001'de TL'nin değeri dalgalanmaya bırakıldı ve yabancı yatırımcılar borsadan kaçtı.[9]
Mayıs 2001'de Kemal Derviş'in açıkladığı "Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı" ile IMF ve Dünya Bankası kredileriyle desteklenen program, ekonominin stabilizasyon sürecine girmesine yardımcı oldu. Ekonomi yönetimi Kemal Derviş'e bırakıldı ve pek çok yapısal reform hayata geçirildi.[10]
Bu dönemde yaşanan krizler, 2002 seçimlerinde ekonomik ve siyasi istikrarsızlığın temel nedenleri olarak öne çıktı ve Türkiye'nin yeni bir ekonomik ve siyasi yol haritası arayışına girmesine neden oldu.
1999 Marmara depremleri
[değiştir | kaynağı değiştir]17 Ağustos 1999'da meydana gelen Gölcük Depremi, Türkiye'nin yakın tarihindeki en yıkıcı depremlerden biri olarak kayıtlara geçti. Marmara Bölgesi'nde geniş bir alanda hissedilen deprem, Ankara'dan İzmir'e kadar etkisini gösterdi. Resmî raporlara göre 17.480 kişi hayatını kaybetti, 23.781 kişi yaralandı, 505 kişi ise sakat kaldı. Meclis araştırma raporlarına göre ise ölü sayısı 18.373, yaralı sayısı ise 48.901 olarak belirtildi. Yaklaşık 16 milyon insan, depremden çeşitli düzeylerde etkilendi.[11]
Deprem, Türkiye'nin önemli sanayi bölgesi olan Marmara Bölgesi'nde meydana geldiği için, hem ekonomik hem de sosyal alanda büyük sıkıntılara yol açtı. 285.211 ev ve 42.902 iş yeri hasar gördü. Yapım hataları nedeniyle çöken binaların müteahhitlerine yaklaşık 2.100 dava açıldı. Bu davaların büyük bir kısmı, kamuoyunda "Rahşan Affı" olarak bilinen Şartlı Salıverme ve Erteleme Yasası ile cezasız sonuçlandı. Geriye kalan davaların birçoğu ise zaman aşımına uğrayarak düştü. Sadece 110 davada ceza verildi, ancak bu cezaların çoğu ertelendi.[12]
Deprem, dünya genelinde büyük yankı uyandırdı ve birçok ülkeden acil yardım ekipleri, araç gereçler ve insani yardım malzemeleri gönderildi.[13] Dönemin Sağlık Bakanı Osman Durmuş'un Yunanistan ve Ermenistan'ın yardımlarını kabul etmemesi büyük tepki çekti ve Durmuş'un istifası istendi.[14] Dönemin ABD Başkanı Bill Clinton, eşi ve kızı ile birlikte İzmit'e gelerek Doğukışla'daki çadır kentini ziyaret etti.[15]
17 Ağustos Depremi, Türkiye siyasetini derinden etkiledi ve 2002 seçimlerinde alışılmış siyasi partilerin tasfiyesine zemin hazırladı. Depremin ardından yaşanan ekonomik ve sosyal zorluklar, halkın mevcut siyasi partilere olan güvenini sarstı. Deprem sonrası hükûmetin yetersiz müdahaleleri ve kriz yönetimindeki eksiklikler, seçmenlerin yeni siyasi alternatifler arayışına girmesine neden oldu. Bu durum, 2002 seçimlerinde köklü değişimlere yol açtı ve yeni bir siyasi partinin tek başına iktidara gelmesinin önünü açtı.
Seçim süreci
[değiştir | kaynağı değiştir]Demokrat Türkiye Partisi ve Aydınlık Türkiye Partisi, Doğru Yol Partisi listelerinden, Halkın Demokrasi Partisi, Emek Partisi ve Sosyalist Demokrasi Partisi de Demokratik Halk Partisi listelerinden seçime girdiler. Türkiye Komünist Partisi'nin katılmasıyla Türkiye tarihinde ilk kez adında komünist kelimesi geçen bir parti seçimlere katıldı. Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan siyasi yasağı nedeniyle seçimlere katılamadı.[16] Erdoğan ile birlikte kapatılan Refah Partisi (RP) Genel Başkanı Necmettin Erbakan, Sosyalist Demokrasi Partisi (SDP) Lideri Akın Birdal ve Halkın Demokrasi Partisi (HADEP) eski Genel Başkanı Murat Bozlak'ın da aralarında bulunduğu 60 kişinin adaylığı YSK tarafından reddedildi.[17]
Seçim takviminin 7 Ağustos tarihinde başladığı 2002 seçimlerinde, gümrüklerde oy verme işlemi 2 Ekim tarihinde başlayıp 3 Kasım tarihinde sona erdi.
3 Kasım 2002 tarihinde 81 ildeki 85 seçim çevresinde düzenlenen seçimlere katılım oranı yüzde 79,13 olarak gerçekleşti. Yüzde 10'luk ülke barajı nedeniyle geçerli oyların yaklaşık yüzde 45'i TBMM'ye yansıyamadı; seçimlere katılan 18 siyasi partiden yalnızca Adalet ve Kalkınma Partisi ile Cumhuriyet Halk Partisi yüzde 10'luk ülke barajını aşarak TBMM'de temsil edilmeyi başardı, böylece 1946'dan sonra ikinci kez TBMM'de yalnızca iki parti temsil edildi. Geçerli oyların yüzde 34,29'unu alan Adalet ve Kalkınma Partisi elde ettiği 363 milletvekilliği ile (9 Mart 2003'te düzenlenen ara seçimlerden sonra 365'e yükseldi) tek başına hükûmeti kuracak çoğunluğu sağlarken, oyların yüzde 19,38'ini alan Cumhuriyet Halk Partisi ise kazandığı 178 milletvekilliği ile mecliste temsil edilen tek muhalefet partisi oldu. Ayrıca 9 bağımsız aday da TBMM'ye girdi. Seçilen 550 milletvekilinden yalnızca 24'ü (%4,36) kadın olan 22. Dönem'de bir önceki dönemden yalnızca 60 milletvekili (%11) yeni dönemde yer alabildi.
1999 genel seçimlerinden sonra kurulup 2002 seçimlerine kadar ülkeyi yöneten koalisyon hükûmetinin ortaklarından Demokratik Sol Parti, Milliyetçi Hareket Partisi ve Anavatan Partisi'nin yanı sıra muhalefetteki Doğru Yol Partisi, Saadet Partisi ve Yeni Türkiye Partisi barajı aşamayarak TBMM dışında kaldı. Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli aday olduğu Osmaniye'den %29,19 (58.622), ANAP lideri Mesut Yılmaz aday olduğu Rize'den %28,58 (46.577), Genç Parti lideri Cem Uzan aday olduğu Sakarya'dan %25,21 (108.822) ve Doğru Yol Partisi lideri Tansu Çiller aday olduğu Muğla'dan %22,66 (87.454) oy almalarına rağmen partileri baraja takıldığından milletvekili seçilemediler. Yenilgiyle ayrılan partilerden ANAP'ın lideri Yılmaz ve DYP'nin lideri Çiller görevlerinden istifa ettiler. Elazığ'dan bağımsız milletvekili seçilerek TBMM'ye giren Mehmet Ağar, aralık ayında yapılan kongrede DYP Genel Başkanlığına seçildi. Seçimlerden kısa süre önce iş insanı Cem Uzan tarafından kurulan ve hemen hemen hiçbir siyasi geleneğe dayanmayan Genç Parti ise aldığı 7,25 oy oranıyla, yoğun propaganda faaliyetine rağmen yine de sürpriz sayılabilecek bir başarı kazandı.
14 Kasım 2002 tarihinde Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer ile Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan arasındaki görüşmeden sonra, Erdoğan'ın milletvekili olmaması nedeniyle, 16 Kasım 2002 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi genel başkan yardımcısı Abdullah Gül, Sezer tarafından hükûmeti kurmakla görevlendirildi. 58. Hükûmetin 18 Kasım'da Ahmet Necdet Sezer tarafından onaylanmasıyla ilk Adalet ve Kalkınma Partisi hükûmeti göreve başladı.
Adalet ve Kalkınma Partisi, Siirt'in Pervari ilçesine bağlı Doğanköy'de sandık kurullarının oluşturulmaması ve bir sandığın kırılması nedeniyle Siirt'teki seçimlerin iptali için Yüksek Seçim Kuruluna başvurdu. Başvuruyu haklı bulan YSK 2 Aralık 2002 tarihinde, Siirt'teki seçim sonuçları iptal ederek bu seçim çevresindeki seçimlerin yenilenmesine karar verdi.[18] İptal kararıyla, 3 Kasım'daki seçimde Siirt'ten milletvekili seçilen, AK Parti'den Mervan Gül, CHP'den Ekrem Bilek ile bağımsız Fadıl Akgündüz'ün üyelikleri düştü. Siirt'te yapılacak ara seçim öncesinde Deniz Baykal liderliğindeki CHP'nin desteğiyle yapılan anayasa değişikliğiyle Erdoğan'ın milletvekili seçilmesinin önündeki engel kaldırdı.[19] 9 Mart 2003'te yenilenen ve yalnızca 4 partinin katıldığı seçimler sonucunda Adalet ve Kalkınma Partisi 3 milletvekilliğini de kazandı, böylece Adalet ve Kalkınma Partisi'nin milletvekili sayısı 365'e yükselirken, Cumhuriyet Halk Partisi'nin milletvekili sayısı 177'e, bağımsızların sayısı ise 8'e geriledi. Aynı seçimde Recep Tayyip Erdoğan da Siirt'ten TBMM'ye seçildi.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Seçim sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]3 Kasım 2002 genel seçimlerinin kesin sonuçları aşağıdaki gibidir:
| Yurt içi[21] | Gümrük kapıları[22] | Toplam[23] | |
|---|---|---|---|
| Kayıtlı seçmen sayısı | 41.291.568 | - | 41.407.027 |
| Kullanılan oy | 32.652.702 | 115.459 | 32.768.161 |
| Geçerli oy | 31.414.748 | 114.035 | 31.528.783 |
| Geçersiz oy | 1.237.954 | 1.424 | 1.239.378 |
| Katılım oranı (%) | 79,08 | - | 79,14 |
İllere göre sonuçlar
[değiştir | kaynağı değiştir]İllere göre 3 Kasım 2002 milletvekili seçimlerinin sonuçları:[24]
| İl | MV | AK Parti | % | CHP | % | DYP | % | MHP | % | GP | % | Diğer | % | Toplam |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Adana | 14 | 229.729 | 26,82 | 182.436 | 21,30 | 98.440 | 11,49 | 97.700 | 11,41 | 75.464 | 8,81 | 172.700 | 20,16 | 856.469 |
| Adıyaman | 5 | 88.831 | 41,42 | 28.710 | 13,39 | 20.935 | 9,76 | 10.238 | 4,77 | 4.518 | 2,11 | 61.241 | 28,55 | 214.473 |
| Afyon | 7 | 149.518 | 42,63 | 43.488 | 12,40 | 48.075 | 13,71 | 49.177 | 14,02 | 18.947 | 5,40 | 41.493 | 11,83 | 350.698 |
| Ağrı | 5 | 26.219 | 17,70 | 14.230 | 9,61 | 11.550 | 7,80 | 7.835 | 5,29 | 2.177 | 1,47 | 86.140 | 58,14 | 148.151 |
| Aksaray | 4 | 74.784 | 48,09 | 17.527 | 11,27 | 15.195 | 9,77 | 17.784 | 11,44 | 6.364 | 4,09 | 23.851 | 15,34 | 155.505 |
| Amasya | 3 | 75.080 | 39,62 | 43.864 | 23,14 | 20.383 | 10,76 | 19.100 | 10,08 | 5.362 | 2,83 | 25.732 | 13,58 | 189.521 |
| Ankara | 29 | 820.260 | 38,11 | 603.385 | 28,04 | 116.611 | 5,42 | 184.826 | 8,59 | 146.163 | 6,79 | 281.006 | 13,06 | 2.152.251 |
| Antalya | 13 | 159.733 | 21,16 | 233.463 | 30,93 | 110.696 | 14,66 | 78.264 | 10,37 | 41.523 | 5,50 | 131.185 | 17,38 | 754.864 |
| Ardahan | 2 | 6.746 | 11,76 | 12.561 | 21,89 | 10.308 | 17,97 | 5.053 | 8,81 | 1.203 | 2,10 | 21.501 | 37,48 | 57.372 |
| Artvin | 2 | 23.979 | 23,21 | 26.243 | 25,40 | 21.493 | 20,80 | 10.582 | 10,24 | 1.599 | 1,55 | 19.415 | 18,79 | 103.311 |
| Aydın | 8 | 89.713 | 18,27 | 101.830 | 20,73 | 97.232 | 19,80 | 58.815 | 11,98 | 47.789 | 9,73 | 95.769 | 19,50 | 491.148 |
| Balıkesir | 8 | 213.569 | 33,58 | 125.095 | 19,67 | 94.728 | 14,89 | 50.500 | 7,94 | 56.729 | 8,92 | 95.353 | 14,99 | 635.974 |
| Bartın | 2 | 29.670 | 28,59 | 14.268 | 13,75 | 14.740 | 14,20 | 13.697 | 13,20 | 6.313 | 6,08 | 25.091 | 24,18 | 103.779 |
| Batman | 4 | 30.654 | 20,62 | 10.229 | 6,88 | 14.255 | 9,59 | 2.942 | 1,98 | 1.169 | 0,79 | 89.416 | 60,15 | 148.665 |
| Bayburt | 2 | 10.162 | 26,74 | 946 | 2,49 | 5.557 | 14,62 | 4.642 | 12,21 | 399 | 1,05 | 16.301 | 42,89 | 38.007 |
| Bilecik | 2 | 27.453 | 24,88 | 20.279 | 18,38 | 24.055 | 21,80 | 11.009 | 9,98 | 10.629 | 9,63 | 16.896 | 15,32 | 110.321 |
| Bingöl | 3 | 28.198 | 31,73 | 6.998 | 7,88 | 5.796 | 6,52 | 7.801 | 8,78 | 886 | 1,00 | 39.183 | 44,09 | 88.862 |
| Bitlis | 4 | 18.151 | 17,67 | 4.644 | 4,52 | 9.549 | 9,30 | 6.615 | 6,44 | 945 | 0,92 | 62.801 | 61,15 | 102.705 |
| Bolu | 3 | 66.842 | 43,08 | 18.099 | 11,67 | 18.637 | 12,01 | 11.902 | 7,67 | 10.845 | 6,99 | 28.829 | 18,58 | 155.154 |
| Burdur | 3 | 40.773 | 27,26 | 29.359 | 19,63 | 30.005 | 20,06 | 18.998 | 12,70 | 9.218 | 6,16 | 21.243 | 14,20 | 149.596 |
| Bursa | 16 | 469.280 | 41,30 | 173.299 | 15,25 | 130.414 | 11,48 | 73.717 | 6,49 | 98.740 | 8,69 | 190.694 | 16,78 | 1.136.144 |
| Çanakkale | 4 | 71.358 | 25,84 | 63.191 | 22,88 | 46.738 | 16,93 | 27.304 | 9,89 | 24.707 | 8,95 | 42.846 | 15,52 | 276.144 |
| Çankırı | 3 | 52.858 | 49,93 | 6.737 | 6,36 | 15.993 | 15,11 | 14.950 | 14,12 | 2.994 | 2,83 | 12.337 | 11,65 | 105.869 |
| Çorum | 5 | 153.533 | 48,43 | 70.243 | 22,16 | 24.917 | 7,86 | 27.524 | 8,68 | 9.514 | 3,00 | 31.313 | 9,88 | 317.044 |
| Denizli | 7 | 107.842 | 24,17 | 92.614 | 20,75 | 80.286 | 17,99 | 45.551 | 10,21 | 45.639 | 10,23 | 74.315 | 16,65 | 446.247 |
| Diyarbakır | 10 | 67.298 | 15,96 | 24.963 | 5,92 | 30.330 | 7,19 | 6.415 | 1,52 | 7.323 | 1,74 | 285.351 | 67,67 | 421.680 |
| Düzce | 3 | 85.194 | 52,46 | 13.933 | 8,58 | 19.618 | 12,08 | 6.392 | 3,94 | 12.091 | 7,44 | 25.181 | 15,50 | 162.409 |
| Edirne | 4 | 20.257 | 8,73 | 66.877 | 28,82 | 38.250 | 16,48 | 21.889 | 9,43 | 43.109 | 18,58 | 41.670 | 17,96 | 232.052 |
| Elazığ | 5 | 102.474 | 41,99 | 21.613 | 8,86 | 4.387 | 1,80 | 16.165 | 6,62 | 3.931 | 1,61 | 95.486 | 39,12 | 244.056 |
| Erzincan | 3 | 44.377 | 40,55 | 30.358 | 27,74 | 11.075 | 10,12 | 7.937 | 7,25 | 2.505 | 2,29 | 13.179 | 12,04 | 109.431 |
| Erzurum | 7 | 184.870 | 54,65 | 19.495 | 5,76 | 21.269 | 6,29 | 36.749 | 10,86 | 7.578 | 2,24 | 68.325 | 20,20 | 338.286 |
| Eskişehir | 6 | 119.410 | 29,59 | 91.163 | 22,59 | 56.673 | 14,04 | 35.740 | 8,86 | 46.122 | 11,43 | 54.456 | 13,49 | 403.564 |
| Gaziantep | 10 | 193.995 | 40,04 | 93.033 | 19,20 | 30.781 | 6,35 | 33.617 | 6,94 | 34.839 | 7,19 | 98.184 | 20,27 | 484.449 |
| Giresun | 5 | 99.078 | 45,46 | 30.724 | 14,10 | 21.718 | 9,96 | 14.970 | 6,87 | 6.877 | 3,16 | 44.591 | 20,46 | 217.958 |
| Gümüşhane | 2 | 27.538 | 42,47 | 5.701 | 8,79 | 8.626 | 13,30 | 10.759 | 16,59 | 775 | 1,20 | 11.445 | 17,65 | 64.844 |
| Hakkâri | 3 | 5.115 | 6,81 | 6.121 | 8,15 | 1.134 | 1,51 | 2.994 | 3,99 | 515 | 0,69 | 59.250 | 78,86 | 75.129 |
| Hatay | 10 | 166.403 | 29,88 | 143.792 | 25,82 | 47.557 | 8,54 | 60.643 | 10,89 | 31.944 | 5,74 | 106.505 | 19,13 | 556.844 |
| Iğdır | 2 | 4.015 | 6,50 | 9.175 | 14,84 | 6.123 | 9,91 | 8.204 | 13,27 | 468 | 0,76 | 33.821 | 54,72 | 61.806 |
| Isparta | 5 | 90.272 | 41,65 | 28.570 | 13,18 | 41.056 | 18,94 | 24.950 | 11,51 | 9.853 | 4,55 | 22.027 | 10,16 | 216.728 |
| İstanbul | 70 | 1.943.776 | 37,20 | 1.257.330 | 24,06 | 189.373 | 3,62 | 263.208 | 5,04 | 429.475 | 8,22 | 1.141.864 | 21,85 | 5.225.026 |
| İzmir | 24 | 321.865 | 17,17 | 544.862 | 29,06 | 174.838 | 9,33 | 146.155 | 7,80 | 328.338 | 17,51 | 358.761 | 19,14 | 1.874.819 |
| Kahramanmaraş | 8 | 216.388 | 53,88 | 45.123 | 11,24 | 36.163 | 9,01 | 34.456 | 8,58 | 8.695 | 2,17 | 60.752 | 15,13 | 401.577 |
| Karabük | 3 | 57.026 | 45,19 | 13.617 | 10,79 | 17.805 | 14,11 | 8.150 | 6,46 | 5.959 | 4,72 | 23.633 | 18,73 | 126.190 |
| Karaman | 3 | 42.994 | 38,19 | 20.433 | 18,15 | 8.532 | 7,58 | 14.828 | 13,17 | 3.866 | 3,43 | 21.924 | 19,47 | 112.577 |
| Kars | 3 | 20.831 | 17,24 | 20.227 | 16,74 | 12.875 | 10,65 | 14.257 | 11,80 | 3.719 | 3,08 | 48.928 | 40,49 | 120.837 |
| Kastamonu | 4 | 65.228 | 30,90 | 24.076 | 11,41 | 42.786 | 20,27 | 27.720 | 13,13 | 11.997 | 5,68 | 39.289 | 18,61 | 211.096 |
| Kayseri | 8 | 272.762 | 54,34 | 56.965 | 11,35 | 26.318 | 5,24 | 57.367 | 11,43 | 24.902 | 4,96 | 63.631 | 12,68 | 501.945 |
| Kırıkkale | 4 | 74.813 | 49,12 | 19.574 | 12,85 | 15.030 | 9,87 | 21.478 | 14,10 | 6.800 | 4,46 | 14.623 | 9,60 | 152.318 |
| Kırklareli | 3 | 23.555 | 12,54 | 61.619 | 32,81 | 26.561 | 14,14 | 13.668 | 7,28 | 24.100 | 12,83 | 38.313 | 20,40 | 187.816 |
| Kırşehir | 3 | 36.082 | 31,16 | 25.200 | 21,76 | 4.068 | 3,51 | 24.700 | 21,33 | 6.481 | 5,60 | 19.254 | 16,63 | 115.785 |
| Kilis | 2 | 18.308 | 36,39 | 3.290 | 6,54 | 7.637 | 15,18 | 5.027 | 9,99 | 1.058 | 2,10 | 14.986 | 29,79 | 50.306 |
| Kocaeli | 9 | 277.461 | 42,85 | 120.719 | 18,65 | 40.370 | 6,24 | 39.146 | 6,05 | 43.250 | 6,68 | 126.498 | 19,54 | 647.444 |
| Konya | 16 | 487.700 | 54,94 | 76.314 | 8,60 | 64.660 | 7,28 | 83.944 | 9,46 | 26.122 | 2,94 | 148.895 | 16,77 | 887.635 |
| Kütahya | 6 | 167.299 | 48,97 | 26.530 | 7,77 | 43.468 | 12,72 | 23.757 | 6,95 | 19.709 | 5,77 | 60.883 | 17,82 | 341.646 |
| Malatya | 7 | 161.658 | 50,65 | 57.681 | 18,07 | 23.133 | 7,25 | 19.227 | 6,02 | 7.507 | 2,35 | 49.965 | 15,65 | 319.171 |
| Manisa | 10 | 216.455 | 30,14 | 126.511 | 17,62 | 137.619 | 19,16 | 62.015 | 8,64 | 68.011 | 9,47 | 107.542 | 14,97 | 718.153 |
| Mardin | 6 | 34.746 | 15,43 | 26.151 | 11,62 | 18.509 | 8,22 | 6.241 | 2,77 | 3.475 | 1,54 | 135.998 | 60,41 | 225.120 |
| Mersin | 12 | 122.995 | 18,07 | 168.372 | 24,74 | 59.462 | 8,74 | 125.370 | 18,42 | 46.905 | 6,89 | 157.583 | 23,15 | 680.687 |
| Muğla | 6 | 50.816 | 13,17 | 106.937 | 27,71 | 87.454 | 22,66 | 43.675 | 11,32 | 39.890 | 10,34 | 57.161 | 14,81 | 385.933 |
| Muş | 4 | 21.876 | 16,90 | 8.067 | 6,23 | 15.009 | 11,59 | 3.999 | 3,09 | 1.236 | 0,95 | 79.264 | 61,23 | 129.451 |
| Nevşehir | 3 | 64.415 | 43,63 | 21.252 | 14,39 | 15.160 | 10,27 | 18.318 | 12,41 | 5.271 | 3,57 | 23.233 | 15,74 | 147.649 |
| Niğde | 3 | 64.415 | 42,17 | 28.815 | 18,86 | 17.150 | 11,23 | 14.791 | 9,68 | 4.627 | 3,03 | 22.960 | 15,03 | 152.758 |
| Ordu | 7 | 142.198 | 41,50 | 53.970 | 15,75 | 43.253 | 12,62 | 27.076 | 7,90 | 21.824 | 6,37 | 54.333 | 15,86 | 342.654 |
| Osmaniye | 4 | 62.623 | 31,18 | 27.640 | 13,76 | 19.179 | 9,55 | 58.622 | 29,19 | 5.569 | 2,77 | 27.220 | 13,55 | 200.853 |
| Rize | 3 | 72.005 | 44,19 | 12.102 | 7,43 | 12.058 | 7,40 | 5.158 | 3,17 | 1.228 | 0,75 | 60.408 | 37,07 | 162.959 |
| Sakarya | 6 | 189.246 | 43,84 | 29.668 | 6,87 | 26.581 | 6,16 | 20.866 | 4,83 | 108.822 | 25,21 | 56.470 | 13,08 | 431.653 |
| Samsun | 9 | 269.209 | 44,84 | 88.761 | 14,79 | 77.850 | 12,97 | 41.748 | 6,95 | 36.686 | 6,11 | 86.074 | 14,34 | 600.328 |
| Siirt | 3 | 14.728 | 17,56 | 7.481 | 8,92 | 3.993 | 4,76 | 5.979 | 7,13 | 954 | 1,14 | 50.720 | 60,49 | 83.855 |
| Sinop | 3 | 35.888 | 32,46 | 20.389 | 18,44 | 12.448 | 11,26 | 10.440 | 9,44 | 6.899 | 6,24 | 24.505 | 22,16 | 110.569 |
| Sivas | 6 | 138.851 | 45,06 | 49.267 | 15,99 | 12.992 | 4,22 | 28.194 | 9,15 | 7.269 | 2,36 | 71.559 | 23,22 | 308.132 |
| Şanlıurfa | 11 | 99.331 | 22,90 | 42.946 | 9,90 | 71.507 | 16,49 | 34.442 | 7,94 | 7.406 | 1,71 | 178.046 | 41,05 | 433.678 |
| Şırnak | 3 | 14.512 | 14,02 | 4.876 | 4,71 | 5.356 | 5,17 | 2.979 | 2,88 | 1.300 | 1,26 | 74.515 | 71,97 | 103.538 |
| Tekirdağ | 5 | 55.935 | 17,01 | 89.159 | 27,11 | 40.088 | 12,19 | 28.567 | 8,69 | 43.022 | 13,08 | 72.116 | 21,93 | 328.887 |
| Tokat | 7 | 136.288 | 43,97 | 61.081 | 19,71 | 27.795 | 8,97 | 34.780 | 11,22 | 8.968 | 2,89 | 41.014 | 13,23 | 309.926 |
| Trabzon | 8 | 164.094 | 43,93 | 54.668 | 14,64 | 40.049 | 10,72 | 31.364 | 8,40 | 6.191 | 1,66 | 77.175 | 20,66 | 373.541 |
| Tunceli | 2 | 2.759 | 6,67 | 10.188 | 24,62 | 5.477 | 13,23 | 4.075 | 9,85 | 315 | 0,76 | 18.573 | 44,88 | 41.387 |
| Uşak | 3 | 48.197 | 26,95 | 43.712 | 24,44 | 19.360 | 10,83 | 18.782 | 10,50 | 20.115 | 11,25 | 28.676 | 16,03 | 178.842 |
| Van | 7 | 66.797 | 25,86 | 13.307 | 5,15 | 16.743 | 6,48 | 8.297 | 3,21 | 5.578 | 2,16 | 147.565 | 57,13 | 258.287 |
| Yalova | 2 | 31.681 | 34,57 | 16.506 | 18,01 | 7.247 | 7,91 | 13.891 | 15,16 | 6.437 | 7,02 | 15.881 | 17,33 | 91.643 |
| Yozgat | 6 | 123.540 | 51,13 | 29.130 | 12,06 | 15.885 | 6,57 | 31.183 | 12,91 | 6.805 | 2,82 | 35.057 | 14,51 | 241.600 |
| Zonguldak | 5 | 101.652 | 30,53 | 69.580 | 20,89 | 41.916 | 12,59 | 13.897 | 4,17 | 31.051 | 9,32 | 74.906 | 22,49 | 333.002 |
| Türkiye toplamı | 550 | 10.808.229 | 34,28 | 6.113.352 | 19,39 | 3.008.942 | 9,54 | 2.635.787 | 8,36 | 2.285.598 | 7,25 | 6.676.875 | 21,17 | 31.528.783 |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ TBMM, 3 Kasım'da seçim kararı aldı 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Radikal, 31 Temmuz 2002.
- ^ KARAVAR ÖZ, Hilal (26 Aralık 2018). "Türkiye Cumhuriyeti nin Üçüncü Büyük Devalüasyonu 10 Ağustos 1970 Kararları ve Etkileri". Mediterranean Journal of Humanities. 8 (2): 379-391. doi:10.13114/mjh.2018.429. ISSN 2146-4812.
- ^ "TBMM, 53.Hükümet ( 6.03.1996 - 28.06.1996) Detayları". 27 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2024.
Hükümeti kurma görevi Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından Rize milletvekili Mesut Yılmaz'a verildi. Yılmaz, ANAP - DYP ortaklığı ve DSP desteği ile azınlık koalisyon hükümeti kurdu. Refah Partisi, güvenoylamasının Anayasanın 96. maddesine göre geçersiz olduğu gerekçesiyle Anayasa mahkemesine başvurdu. Mahkeme 14 Mayıs 1996'da güvenoylamasını, olağanüstü hali ve çekiç gücün süresinin uzatılmasına ilişkin TBMM kararını iptal etti, fakat yeni oylamaya gerek olmadığını bildirdi. Refah Partisi, 27.05.1996'da Başbakan Mesut Yılmaz hakkında gensoru önergesi verdi. Yılmaz gensorunun görüşülmesini beklemeden 6.06.1996'da istifa etti.
- ^ "Bohlen, Celestine (1996-07-09). "Islamic-Secular Coalition Cabinet Is Approved in Turkey"". The New York Times. 21 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "1994 Ekonomik İstikrar Tedbirleri". Gokhan Korkmazer, TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI (TCMB) GELİŞİMİ: KASIM 2000 VE ŞUBAT 2001 KRİZLERİ. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi -2018- Cilt:1-Sayı:2 Araştırma Makalesi/Researh Article. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2024.
- ^ (Doğançay, 2013: s. 74-76)
- ^ "Merih Celasun; 2001 Krizi, Öncesi ve Sonrası; S:13" (PDF). 7 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Şubat 2023.
- ^ TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu, Merkez Bankası Sunuşu, Kasım 2001
- ^ Merih Celasun; 2001 Krizi, Öncesi ve Sonrası; S:16
- ^ Hazine, 2001; IMF, 2002c
- ^ "17 AĞUSTOS 1999 MARMARA DEPREMİ YILDÖNÜMÜ BASIN AÇIKLAMASI".
- ^ "17 Ağustos'a 4 gün kala!". 12 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Aksiyon Dergisi, sayı 247, Mustafa Sungur, 1999-08-28". 21 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2009.
- ^ "24 Ağustos 1999, Cumhuriyet: Durmuş'a istifa çağrısı". 10 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Turkey: Izmit: Earthqukae - Clinton Visits Camp (2)". Youtube aracılığıyla Associated Press. 21 Temmuz 2015. 23 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2015.
- ^ "3 Kasım 2002 seçimleri: Erdoğan, Gül ve Derviş BBC'de". BBC Türkçe. 2 Kasım 2018. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2018.
- ^ "Seçim İhlalleri Raporu Tam Metni". bianet.org. 15 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2022.
- ^ Siirt seçimleri iptal 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., radikal.com.tr, 2/12/2002.
- ^ Portre: Recep Tayyip Erdoğan 27 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., aljazeera.com.tr, 14 Ağustos 2014.
- ^ "Milletvekili genel seçimine katılan adaylar". biruni.tuik.gov.tr. 3 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.
- ^ "Gümrük Kapıları Hariç Seçim Çevrelerinde Partilerin ve Bağımsız Adayların Aldıkları Oylar" (PDF). 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Şubat 2015.
- ^ Gümrük Kapılarında Seçime Katılan Siyasi Partilerin Aldıkları Oylar
- ^ "Gümrük Oyları Dahil Geçerli Oyların Seçime Katılan Siyasi Partilere ve Bağımsız Adaylara Dağılımı ve Bu Dağılımım Oranları" (PDF). 9 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Şubat 2015.
- ^ "3 KASIM 2002 MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMİ SONUÇLARI" (PDF). 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2024.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- BBC Türkçe servisinden interaktif seçim sonuçları haritası 29 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
