Şems’ed-Dîn Muhammed (Nizari imam)
Şems’ed-Dîn Muhammed (Arapça: شمس الدین محمد), yaklaşık 1256-1310 yılları arasında Nizari İsmaili cemaatinin 28. imamıydı. Hayatı hakkında çok az şey biliniyor. Nizari devletinin Moğol İmparatorluğu tarafından yıkılmasından sonra hüküm süren ilk imamdı. Hayatını gerçek kimliğini gizleyerek geçirdi.
Onun ölümünün ardından imamet oğulları arasındaki veraset mücadelesi nedeniyle ikiye bölündü Ağa Han tarafından temsil edilen Kasim-Şahi çizgisi bugüne kadar varlığını sürdürdü. Mu'mini çizgisi ise 19.yy başlarında yok oldu.
Hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]Hakkında çok az şey kaydedildiği için yaşamı belirsizdir. [1] Kasım 1256'da Moğol İmparatorluğu tarafından fethedilene kadar Nizari İsmaili devletinin merkezi olan Alamut Kalesi'nin son hükümdarı Rükneddin Hürşah'ın en küçük oğluydu. [1] Nizari inancına göre babası tarafından vârisi olarak tayin edilmişti.[1]Moğolların Alamut'u kuşatmasından ve babasının teslim olmasından birkaç ay önce güvenli bir yere götürülmüştür. [2] Ailesinin geri kalanı Moğollar tarafından idam edildi. Sadece Şemseddin hayatta kaldı. [1] Babasının idamıyla, 1257 baharının sonlarında Şemseddin doğal olarak onun yerine imam oldu. [1]
Hayatının geri kalanını Azerbaycan'da, Tebriz'de veya çevresinde geçirdi. [1] Kimliğini gizli tuttu, bunun için bir Sufi derviş kılığına girdi (o zamanlar Nizariler arasında yaygın bir uygulamaydı) ve nakışçı kılığında, genellikle Zarduz takma adıyla biliniyordu. [1] Nizari geleneğinde, Şemseddin bazen Şems Tebrizi (1185–1248) ile karıştırılır. [1]
Alamut'un düşüşü, Nizari hareketini merkezinden mahrum etti, ancak Şemseddin, en azından bazı Nizari gruplarıyla temas kurup etrafında toplamayı başardı. [1] Safar-nâme'de, çağdaş İsmaili şair Nizari Kuhistani, onu 1280'de bizzat gördüğünü ima eder, [3] ona Şems-i Din Şah Nimruz Ali ve Şah Şems isimleriyle hitap eder. [2] İmamlığı sırasında, Nizari topluluğu kuzey İran'daki Rudbar'da yeniden bir araya gelmeyi başardı ve hatta Alamut'u geçici olarak yeniden ele geçirdi ancak Moğollar kaleyi tekrar aldı. Suriye Nizarileri de o dönem Memluk Sultanlığı'nın egemenliğine girdi. [2]
Ölümü ve veraset anlaşmazlıkları
[değiştir | kaynağı değiştir]Şemseddin ölümü y. 1310, Nizari tarihinde 15. yüzyılın sonlarına kadar süren belirsiz bir dönemi başlatmaktadır. [3] Dönemin imamları, hakkında çok az şey bilinmektedir. [3] Şemseddin'in ölümünden sonra, en büyük oğlu Alaeddin Mümin Şah'ın, en genç olan Kasım Şah ile veraset konusunda ihtilafa düştüğü bilinmektedir. Bu Nizari imametini iki rakip kola Kasım-Şahiler veya Mu'mini-Şahi kollarına böldü, ancak bölünmenin kendisinden Nizari literatüründe neredeyse hiç bahsedilmiyor. [3] Ortanca oğul Kiya Şah da benzer bir iddiada bulunmadı. [3]
Başlangıçta ikisinden daha belirgin olan Mu'mini kolu 18. yüzyılın sonlarında kayboldu ve bugün Suriye'de birkaç bin takipçiye düştü, [3] Kasım-Şahi kolu ise en modern İsmaililiği temsil etmeye başladı. Bugün bu kol Ağa Hanlar tarafından yönetiliyor. [3]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Daftary, Farhad (1997). "S̲h̲ams al-Dīn Muḥammad". Bosworth, C. E.; van Donzel, E.; Heinrichs, W. P.; Lecomte, G. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume IX: San–Sze (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 295–296. ISBN 978-90-04-10422-8.
- The Ismailis in the Middle Ages. A History of Survival, A Search for Salvation. Oxford and New York: Oxford University Press. 2007. ISBN 978-0-19-531173-0.