İztuzu Plajı
İztuzu Plajı, Türkiye'nin güneybatısında Muğla ilinin Ortaca ilçesine bağlı Dalyan yakınlarında bulunan 4,5 km uzunluğunda bir plajdır. Plaj, Dalyan nehrinin tatlı su deltası ile Akdeniz arasında doğal bir bariyer oluşturan dar bir kara parçasıdır. İztuzu Plajı, Akdeniz'deki deniz kaplumbağalarının (Caretta caretta) başlıca üreme alanlarından biridir ve bu nedenle sık sık Kaplumbağa Plajı olarak anılır. Caretta caretta, IUCN Kırmızı Listesi'nde tehlike altındaki hayvanlar arasında yer almaktadır. Bu nedenle plaj 1988 yılından beri koruma statüsüne sahiptir ve Köyceğiz-Dalyan Özel Çevre Koruma Bölgesi'nin bir parçasıdır.
Caretta caretta deniz kaplumbağalarının hayatta kalmasını tehdit eden en büyük tehlike, hayatlarının başladığı bu kumlu plajlardadır. Bu durum, 1990'larda başlayan uluslararası bir koruma çabasını tetiklemiştir. Caretta caretta deniz kaplumbağası yumurtalarını koruma ve bu tehlike altındaki tür için güvenli bir üreme alanı sağlama çabası uluslararası manşetlere konu olmuştur. Bu mesele, Türkiye'nin çevre gündemindeki en kritik konulardan biridir.[1][2]
Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]
1984 yılından itibaren sahilin kitle turizmi için geliştirilmesi hakkında söylentiler dolaşmaya başladı. Delta tarafına bir otel ve marina, Sülüngür Gölü kıyısındaki Küçük Dalyan'a bungalovlar yapılması planları tartışıldı. 1986'da sahil kulübelerinin sahiplerine, kulübelerini ekim ayına kadar boşaltmaları ve yıkmaları gerektiği bildirildi. Nisan 1987'de otel kompleksi söylentileri gerçek oldu ve Alman kalkınma yardımı fonlarıyla finanse edilecek olan, 1800 yataklı Kaunos Beach Hotel'in inşaatına başlandı.
Bu durum, caretta caretta kaplumbağalarının önemli bir yuvalama habitatının sona ermesi anlamına gelecekti. Bu nedenle, June Haimoff; David Bellamy, Lily Venizelos, Günther Peter, Nergis Yazgan ve Keith Corbett gibi çevrecilerle birlikte sahili korumak için bir kampanya başlattı. Bu, korumacılar ve geliştiriciler arasında uluslararası bir mücadeleyi başlattı. IUCN, Greenpeace, Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) ve Frankfurt Zoolojik Derneği gibi kuruluşlardan protestolar geldi. Özellikle Almanya Federal Cumhuriyeti'nde bu inşaat projesi büyük bir öfkeye neden oldu. Çünkü Alman DEG (Deutsche Finanzierungsgesellschaft für Beteiligungen in Entwicklungsländern) kamu kaynaklarından "kalkınma yardımı" bahanesiyle 5 milyon euro değerinde bir fon talep etmek istiyordu.[3]
June Haimoff, WWF'ye başvurdu ve o dönemin başkanı Prens Philip, Türkiye Başbakanı Turgut Özal'dan bir ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) beklerken bir moratoryum talep etti. Bu talep kabul edildi ve inşaat geçici olarak durduruldu. Bu arada, Alman Federal Hükûmeti, DEG tarafından otel için fon kullanımına karşı karar verdi. Temmuz 1988'de Türk hükûmeti, geliştirme aleyhine karar verdi ve İztuzu plajı ve çevresine Özel Çevre Koruma Bölgesi statüsü verdi.
June Haimoff, İztuzu plajını bir yuvalama habitatı olarak koruma mücadelesini, 1997'de ilk kez yayımlanan otobiyografik kitabı "Kaptan June and the Turtles"da anlatmıştır.[4] 2001'de Türkçe çevirisi "Kaptan June ve Kaplumbağalar" adıyla yayımlanmıştır.
Koruma[değiştir | kaynağı değiştir]
Ortalama yılda 300 yuva ile İztuzu Plajı, Akdeniz'deki caretta caretta kaplumbağalarının en önemli yuvalama alanlarından biridir. Kaplumbağaların ve yuvalarının rahatsız edilmesini ve bozulmasını önlemek amacıyla 1988 yılından beri hükûmet tarafından sıkı düzenlemeler uygulanmaktadır:
- 1 Mayıs - 31 Ekim tarihleri arasında plaj, ses ve ışık rahatsızlıklarını engellemek amacıyla 20.00 ile 08.00 saatleri arasında halka kapalıdır.
- Araçların ve hayvanların plaja girmesi yasaktır.
- İşaretli yuvalama bölgelerinde şemsiye ve şezlong yasaktır. Aynı zamanda havluların üzerine uzanmak veya delikler kazmak da yasaktır.
- Plajdan itibaren 1 mil mesafede ve Dalyan deltası ile nehrinde sürat tekneleri yasaklanmıştır.
Bu önlemler, turizmin bölgede büyük ölçüde artmasına rağmen başarılı olmuştur. 1988 yılından itibaren yürütülen izleme programı, plajda sabit bir nüfus ve hatta yuva sayısında hafif bir artış göstermektedir.
2008 yılında DEKAMER (Deniz Kaplumbağaları Araştırma, Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi), deniz kaplumbağalarının yuvalama kumsallarında detaylı bilimsel çalışmalar yapmak, yaralı deniz kaplumbağalarının bakım ve tedavisini sağlamak,[5] kamuya ve ilgili paydaşlara yönelik eğitim projeleri geliştirmek misyonuyla kuruldu.[6] DEKAMER, 2009 yılında Dalyan Plajı'nda faaliyetlerine başlamıştır. Kuruluş ayrıca her yıl katılımcıların saha çalışması yaptığı ve bazen de turistik faaliyetlere katıldığı bir gönüllü programı da yürütmektedir.
Şubat 2011'de, deniz kaplumbağalarını ve onların yaşam alanlarını koruma misyonuna sahip Kaptan June Deniz Kaplumbağalarını Koruma Vakfı kurulmuştur. Koruma gönüllüsü June Haimoff'un eski plaj kulübesi İztuzu'na geri getirilmiş ve küçük bir müzeye dönüştürülmüştür.[7] Haimoff, Mayıs 2011'de II. Elizabeth tarafından Türkiye'deki çevre koruma ve nesli tükenmekte olan kaplumbağaların korunmasına yönelik hizmetlerinden dolayı Britanya İmparatorluk Nişanı ile ödüllendirilmiştir.[8]
Uluslararası takdir[değiştir | kaynağı değiştir]
1988 yılından itibaren Köyceğiz-Dalyan bölgesi popüler bir tatil yeri haline gelmiştir. İztuzu Plajı, hem Dalyan'da yaşayan veya konaklayan insanlar hem de Marmaris ve Sarıgerme gibi yerlerden gelen günübirlik turistler tarafından sıkça ziyaret edilmektedir. 2008 yılında İztuzu Plajı, çevre dostu kullanımı nedeniyle The Times tarafından Avrupa'nın En İyi Açık Alan kategorisinde birinci seçilmiştir.[9] 2011 yılında ise Dalyan ve İztuzu Plajı, Hollandalı tatil değerlendirme sitesi Zoover tarafından Avrupa'nın En İyi Plaj Destinasyonu seçilmiştir.[10]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Özel
- ^ "Loggerhead Turtles in the Dalyan River, Mulğa Province, Turkey, 2004". seaturtle.org. 24 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ Derya Maktav; Filiz Sunar; Denizhan Yalin; Ersoy Aslan (Nisan 2000). "Monitoring Loggerhead Sea Turtle (Caretta caretta) Nests in Turkey Using GIS". Coastal Management. 28.
- ^ Die Amphibien und Reptilien der Südwest-Türkei, M.Franzen, M. Bußmann, Th. Kordges, B. Thiesmeier, 2008, 978-3-933066-38-1
- ^ Kaptan June and the Turtles, June Haimoff, 1997, 1-85756-229-1
- ^ "Muğla'da hayalet ağa dolanarak yaralanan yavru kaplumbağa tedavi ediliyor". Anadolu Ajansı. 5 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ "DEKAMER Hakkında". www.dekamer.org.tr. Erişim tarihi: 5 Haziran 2024.
- ^ (İngilizce) Kaptan June Sea Turtle Foundation gets official go-ahead
- ^ "Queen’s New Years Honours - Turkey - June Haimoff-Fairey awarded MBE for environment work", Britse ambassade in Ankara (7 januari 2011)
- ^ Green Spaces: Dalyan, Turkey, The Times; December 2, 2008, Annie Gatti
- ^ Dalyan heeft beste stranden, De Stentor, 06-07-2011
Genel[değiştir | kaynağı değiştir]
- Cantecleer Natuurreisgidsen Turkije, Aygün en Max Kasparek, 1992, 90-213-1000-7