Üçüncü yol
| Makale serilerinden |
 |
 Sosyalizm listesi Sosyal demokrasi listesi |
Üçüncü yol, merkez sağ ekonomik politikaların merkez sol sosyal politikalarla sentezini savunarak sağ ve sol siyaseti uzlaştırmaya çalışan merkezciliğe benzer bir politik konumdur.[1][2] Üçüncü Yol, devletin ekonomik canlılığı ve daha önce Keynesçilik tarafından popüler hale getirilmiş olan ekonomik müdahaleci politikaların aşırı kullanımına ilişkin şüphelere yanıt olarak, çeşitli merkez - merkez sol ilerici hareketler içindeki siyasi politikaların yeniden değerlendirilmesi olarak yaratıldı. 1970'lerin sonları ve 1980'ler boyunca neoliberalizmin ve Yeni Sağ'ın popülaritesinin yükselişiyle tezatlık içeriyordu.[3]
Üçüncü Yol, sosyal liberaller[4] ve sosyal demokratlar[5] tarafından desteklenmektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nde Üçüncü Yol'un önde gelen savunucularından biri 1993-2001 yılları arasında ülkenin başkanlığını yapan Bill Clinton'dı.[6] Birleşik Krallık'ta Üçüncü Yol'un sosyal-demokrat taraftarı Tony Blair, savunduğu sosyalizmin geleneksel sosyalizm anlayışından farklı olduğunu iddia etmiş ve şöyle demiştir: “Benim sosyalizm anlayışım, sosyal adalet kavramları etrafında şekillenen bir değerler bütünüdür. ... Katı bir ekonomik determinizm biçimi olarak sosyalizm sona ermiştir ve bu doğru bir karardır."[7] Blair, bireyleri sosyal olarak birbirine bağımlı kabul eden ve sosyal adaleti, sosyal uyumu, her vatandaşın eşit değerde olduğunu ve fırsat eşitliğini savunan politikaları içeren bir “sosyal-izm”den söz etmiştir.[8]
Üçüncü Yol'un sosyal demokrat temsilcisi Anthony Giddens, bu yaklaşımın devlet sosyalizmi anlayışını reddettiğini belirtir. Giddens'a göre Üçüncü Yol, sosyalist bir etik doktrin olarak, sosyal demokrat hükumetlerin sosyal refah ve benzeri politikalarla kapitalizmin adaletsiz unsurlarını ortadan kaldırabileceği inancına dayanır. Bu bakış açısı, Marksizmin kapitalizmi bir üretim tarzı olarak tamamen ortadan kaldırma iddiasını aşarak, Anthony Crosland’ın tasarladığı uygulanabilir bir sosyalizm modelini kabul eder.[9] Blair 2009 yılında “yeni bir kapitalizme” destek verdiğini açıkça beyan etmiştir.[10]
Kendilerini Üçüncü Yol destekçisi olarak tanımlayanların desteklediği politikalar bölgelere, siyasi koşullara ve ideolojik eğilimlere göre değişmektedir. Üçüncü Yol savunucuları genel olarak kamu-özel sektör ortaklıklarını, mali muhafazakarlığa bağlılığı,[11] fırsat eşitliğini kişisel sorumlulukla birleştirmeyi, beşeri ve sosyal sermayeyi geliştirmeyi ve çevrenin korunmasını desteklemektedir.[12] Ancak bu amaçlar doğrultusunda bile Üçüncü Yol savunucuları birbiriyle çelişen önceliklerden dolayı fikir ayrılığına düşmektedir. Örneğin Anthony Giddens, toplumun yaşlılara karşı daha kapsayıcı olması gerektiğine inanarak, insanların yeterince birikim yaptıklarında işgücünden çıkabilmeleri için emeklilik yaşının kaldırılması çağrısında bulunurken, Emmanuel Macron bunun tam tersini yaparak bütçeyi dengelemek için emeklilik yaşını yükseltti.[13] Siyaset bilimci Charles Murray'in çalışmalarından etkilenen Bill Clinton yönetimi,[14] refah devletine Tony Blair'den daha az destek vermiştir.[15]
Üçüncü Yol, diğer sosyal demokratların yanı sıra anarşistler, komünistler ve özellikle demokratik sosyalistler tarafından sol değerlere ihanet olarak eleştirilmiştir[16][17][18] ve bazı analistler Üçüncü Yol'u etkili bir neoliberal hareket olarak nitelendirmiştir.[19] Ayrıca, serbest piyasa kapitalizmini savunan muhafazakârlar, klasik liberaller ve liberteryenler tarafından da eleştirilmiştir.[20][21]
Genel bakış
[değiştir | kaynağı değiştir]Kökenleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Üçüncü yol, son birkaç yüzyılda çeşitli siyasi akımları ve ideolojileri açıklamak için kullanılmıştır.[22] Bu fikirler 20. yüzyılın başlarında ilerlemeciler tarafından uygulanmıştır. Bu terim 1950'lerde Wilhelm Röpke gibi Alman ordoliberal ekonomistler tarafından tekrar ele alınmış ve sosyal piyasa ekonomisi kavramının geliştirilmesiyle sonuçlanmıştır. Röpke daha sonra bu terimden uzaklaşmış ve sosyal piyasa ekonomisini serbest piyasa ekonomisinin bir ilerlemesi anlamında ilk yol olarak konumlandırmıştır.[23]
1968'deki Prag Baharı sırasında ekonomist Ota Šik, ülkedeki siyasi liberalleşme ve demokratikleşmenin bir parçası olarak üçüncü yol ekonomik reformu önermiştir. Tarihsel bağlamda, bu tür öneriler Batı'da Üçüncü Yol politikalarının özdeşleştirildiği sosyal açıdan duyarlı kapitalizmden ziyade liberalleştirilmiş merkezi planlı ekonomi olarak tanımlanabilir. 1970'ler ve 1980'lerde İtalyan Komünist Partisi lideri Enrico Berlinguer, resmi komünist partiler tarafından tipik olarak savunulan reel bir sosyalizmden ziyade daha çoğulcu ve aynı zamanda sosyal demokrasiden daha eşitlikçi bir sosyalist toplum vizyonunu savunmaya başlamıştır. Bu, komünist hareket içindeki daha geniş kapsamlı Avrupa Komünizmi eğiliminin bir parçasını oluşturmaktaydı ve Berlinguer'in Hıristiyan Demokratlarla Tarihi Uzlaşma arayışına teorik bir temel sağladı.[24]
Modern kullanımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Üçüncü Yol siyaseti Anthony Giddens'ın Modernitenin Sonuçları(1990), Modernite ve Kimlik(1991), İçtenliğin Dönüşümü(1992), Solun ve Sağın Ötesinde (1994) ve Üçüncü Yol: Sosyal Demokrasinin Yenilenmesi (1998) gibi çalışmalarında görülebilir. Solun ve Sağın Ötesinde'de Giddens pazar sosyalizmini eleştirmekte ve yeniden yapılandırılmış bir radikal siyaset için aşağıdaki değerleri içeren altı maddelik bir çerçeve oluşturmaktadır:[25]
- Zarar gören dayanışmayı onarın.
- Hayata dair politikaların önemini kabul etmek.
- Etkin güven duygusunun üretken siyaset anlamına geldiğini kabul edin.
- Diyalogcu demokrasiyi benimseyin.
- Refah devletini yeniden düşünün.
- Şiddetle yüzleşin.
Üçüncü Yol'da Giddens, radikal merkez olarak da adlandırdığı Üçüncü Yol'un meşrulaştırıldığı bir çerçeveyi ortaya koymaktadır. Buna ek olarak, Giddens'ın İngiliz siyasetinde“ilerici merkez sol” olarak adlandırdığı kesime yönelik geniş bir politika önerileri yelpazesi sunmaktadır.[26]
Bill Clinton 1992 başkanlık kampanyası sırasında Üçüncü Yol fikirlerini benimsemiştir.[27]
Üçüncü Yol şu şekilde tanımlanmıştır:
Serbest piyasanın erdemlerine olan güçlü inancına rağmen liberal kapitalizmden farklı bir yaklaşım sunan Üçüncü Yol, talep yönetimi ve devlet müdahalesine dayalı demokratik sosyalizmden de ayrılır. Üçüncü Yol, ekonomik büyümeyi, girişimciliği, teşebbüsü ve zenginlik yaratmayı destekler; fakat aynı zamanda daha fazla sosyal adaleti savunur ve bu hedefe ulaşmada devletin önemli bir rol oynadığını düşünür. Dolayısıyla, Anthony Giddens’a göre Üçüncü Yol, geleneksel neoliberalizmi reddettiği gibi, tepeden inmeci sosyalizm anlayışını da reddeder.[28]
Üçüncü Yol, savunucuları tarafından hem kapitalizme hem de Marksist ve devlet sosyalizmi de dahil olmak üzere sosyalizmin geleneksel biçimleri olarak gördüğü şeylere “radikal-merkezci” bir alternatif olarak savunulmuştur.[29] Kapitalizmin insanileştirilmesini, karma ekonomiyi, siyasi çoğulculuğu ve liberal demokrasiyi savunmayı içeren etik sosyalizmi, reformizmi ve ilerlemeciliği savunmaktadır.[29]
Üçüncü Yol'u bütüncül bir şekilde tanımlamak genellikle zordur; çünkü bu yaklaşım, sosyal adalete ulaşma yöntemlerinden çok, sosyal adalete ulaşma amacına öncelik veren esnek bir yapıya sahiptir. Üçüncü Yol’un en basit tanımı, genellikle “sorumluluklarla birlikte gelen haklar” ilkesi üzerinden yapılır. Örneğin, eğitim hakkı, iyi notlar almak için çaba gösterme sorumluluğuyla ilişkilendirilir.
Ekonomi alanında Üçüncü Yol'un en çok vurguladığı konulardan biri vergi gelirleri ve bu gelirlerin elde edilme yollarıdır. Küreselleşmiş bir ekonomide zenginliğin çekilmesi gerektiğini savunan Üçüncü Yol, yüksek vergilerin sermaye kaçışına yol açabileceği ve bunun da vergi gelirlerini azaltabileceği görüşündedir. Bu yüzden, vergi gelirlerini artırmanın en iyi yolunun ekonomik büyüme olduğunu; büyümenin ise serbest piyasa ekonomisi, mali disiplin ve sağlam bir beşeri sermaye altyapısıyla sağlanabileceğini ileri sürer.
Sosyal demokraside
[değiştir | kaynağı değiştir]Üçüncü Yol, savunucuları tarafından geleneksel sosyalizm ile kapitalizm arasında bir ideoloji olan yarışmacı sosyalizm olarak savunulmuştur.[30] Üçüncü Yol'un önde gelen savunucularından Anthony Giddens, sosyal demokrasi hareketi içinde modernize edilmiş bir sosyalizm biçimini açıkça desteklemiştir. Fakat ekonomik yönetim ve planlamayı içeren geleneksel sosyalist ideolojinin (devlet sosyalizmine atıfta bulunarak) kusurlu olduğunu ileri sürmekte ve yönetilen ekonominin bir teorisi olarak artık neredeyse hiç var olmadığını belirtmektedir.[22]
Tony Blair bir keresinde Üçüncü Yol'u tanımlarken şöyle yazmıştır: "Üçüncü Yol, sosyal adalete olan tutkulu bağlılığıyla modernize edilmiş bir sosyal demokrasiyi temsil eder".[31]
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- "3. yol": sosyal demokrasinin yeni versiyonu(24 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- "What is the Third Way?". BBC News. 1999. 16 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2016.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Bobbio, Norberto; Cameron, Allan.Left and right: the significance of a political distinction. University of Chicago Press, 1997. ISBN 0-226-06245-7, ISBN 978-0-226-06245-7. Pp. 8.
- ^ "BBC News — UK Politics — What is the Third Way?". BBC News. 27 Eylül 1999. 2 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2019.
- ^ Lewis, Jane; Surender, Rebecca (2004). Welfare State Change: Towards a Third Way? Oxford University Press. pp. 3–4, 16.
- ^ Richardson, James L. (2001). Contending Liberalisms in World Politics: Ideology and Power. Lynne Rienner Publishers. p. 194.
- ^ Whyman, Philip (2005). Third Way Economics: Theory and Evaluation. Springer. 978-0-2305-1465-2.
- ^ Edsall, Thomas B. (28 Haziran 1998). "Clinton and Blair Envision a 'Third Way' International Movement". The Washington Post. s. A24. 13 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2020.
- ^ Hastings, Adrian; Mason, Alistair; Pyper, Hugh (2000). The Oxford Companion to Christian Thought. Oxford University Press. s. 677.
- ^ Freeden, Michael (2004). Liberal Languages: Ideological Imaginations and Twentieth-Century Progressive Thought. Princeton University Press. s. 198.
- ^ Giddens, Anthony (1994). Beyond Left and Right: The Future of Radical Politics. Cambridge, England, United Kingdom: Polity Press. ss. 71-72.
- ^ "Speech by Tony Blair at the 'New world, new capitalism' conference". Tony Blair Office. 10 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Schmidt, Ingo; Evans, Bryan, (Ed.) (2012). Social democracy after the cold war. Edmonton, AB: AU Press. ISBN 978-1-926836-88-1.
- ^ Rosenau, Pauline Vaillancourt (2003). The Competition Paradigm: America's Romance with Conflict, Contest, and Commerce. Lanham, Maryland, United States; Oxford, England, United Kingdom: Rowman & Littlefield Publishers. s. 209. ISBN 978-0-7425-2037-0.
- ^ Cohen, Roger (16 Mart 2023). "Macron, Risking Backlash, Pushes Through Law Raising Retirement Age". The New York Times. New York, New York. 14 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023.
- ^ "Welfare Reform Working Group, Talking Points: Response to Charles Murray" (PDF). Clinton Library. 3 Mayıs 1994. 16 Eylül 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2014.
- ^ Steven Fielding The Labour Party: Continuity and Change in the making of new labour, Palgrave Macmillan, 2003, pp. 179-180, p.188 0333973933
- ^ Black, Bill (28 Mart 2013). "Gender Wage Gap is Shrinking - Male Wages are Going Down". The Real News Network. 9 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2013.
- ^ Black, Bill (10 Ocak 2013). ""Third Way's" "Fresh Thinking": The EU Is Our Model for Austerity"". The Huffington Post. 26 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2013.
- ^ Black, Bill (3 Mart 2013). "Seriously? New York Times Calls Wall Street Front Group "Center-Left"". AlterNet. 15 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2013.
- ^ Barrientos & Powell 2004, ss. 9–26; Romano 2006; Hinnfors 2006; Lafontaine 2009; Corfe 2010
- ^ Bashan, Patrick (5 Kasım 2002). "Is the Third Way at a Dead End?". Cato Institute. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2007.
- ^ Veal, A. J. (2010). Leisure, Sport and Tourism, Politics, Policy and Planning. ss. 34-35. ISBN 9781845935238. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi – Google Books vasıtasıyla.
- ^ a b Romano, Flavio (2006). Clinton and Blair: the political economy of the third way. Routledge frontiers of political economy. Londra: Routledge. ISBN 978-0-415-37858-1.
- ^ Röpke, Wilhelm (1951). Die Lehre von der Wirtschaft, Erlenbach-Zürich [The teaching of the economy, Erlenbach-Zürich] (Almanca). ss. 56-59.
- ^ Sassoon, Donald (July 1984). "Berlinguer: architect of Eurocommunism" (PDF). Marxism Today. Communist Party of Great Britain. Erişim tarihi: 14 Kasım 2016.
- ^ Bryant, Christopher G. A.; Jary, David (2003). "Anthony Giddens". Ritzer, George (Ed.). The Blackwell Companion to Major Contemporary Social Theorists. Malden, Massachusetts Oxford: Blackwell. ss. 247-273. doi:10.1002/9780470999912.ch11. ISBN 9781405105958. 21 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Giddens, Anthony (2008). The third way: the renewal of social democracy. Repr. Cambridge: Polity Pr. ISBN 978-0-7456-2267-5.
- ^ Kelly, Michael (26 Eylül 1992). "The 1992 Campaign: The Democrats; Clinton Says He's Not Leaning Left but Taking a New 'Third Way'". The New York Times. s. 7. 1 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2020.
- ^ N. D. Arora (2016). "Political Science for Civil Services Mains Examinations". Mcgraw Hill Education.
- ^ a b Arora 2010, ss. 9, 22.
- ^ Döring, Daniel (2007). Is 'Third Way' Social Democracy Still a Form of Social Democracy?. Norderstedt, Germany: GRIN Verlag. s. 3.
- ^ Lowe, Rodney (1993). The Welfare State in Britain Since 1945. Palgrave. ISBN 978-1403911933.
