İçeriğe atla

Çin kültürü

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kağıt kesiği.
Taijiquan ustası Yang Chengfu.
Porselen Çin ile o kadar sık ilişkilendirilir ki, günlük İngilizce kullanımında sıklıkla "Çin" olarak anılır.
Ningbo şehrinde Çin tapınağı

Çin kültürü, modern dünyadaki en eski jeopolitik varlık olan Çin'in topraklarında yer alan, en zenginleri 10.000 yıl öncesine dayanan, çok çeşitli alanlardaki muazzam ve karmaşık başarıları kapsar. Nitekim günümüz Çin (birçok Çinli Tayvan'ı bununla en azından kültürel açıdan bağlamayı önerir), hanedanların ve siyasi rejim değişiklikleriyle Çin Şi Huang'ın M.Ö. 221 yılında kurduğu Çin İmparatorluğu'nun doğrudan vârisi olarak görülebilir. Pratiklerin, nesnelerin ve kavramların etkili bir şekilde yayılmasına olanak sağlayan bu süreklilik, Çin kültürünün belli unsurlarına bölgesel ve tarihsel farklılıkların ötesine geçen genel bir görünüm kazandırmaktadır. Bu unsurlardan bazı örnekler, mandarin rejiminde ve toplumsal ve ailevi ilişkilerin kavranmasında görünebilen Konfüçyüsçü etkiler ya da Çin dünyası genelinde benimsenmiş felsefi veya metafizik kavramların ve dini pratiklerinin kökeninde bulunan Taoizm damgası. Çin İmparatorluğu'nun prestiji, bu ortak kültürünün Uzak Doğu ve Güneydoğu Asya'ya yayılmasına katkıda bulunmasının yanı sıra Çin uygarlığını zenginleştirmiş birçok yabancıyı cezbetmiştir. Diğer kültürel başarılar ancak belli bir bölgeye ya da bir döneme özgüdür. Bu açıdan, Çin kültürünün çeşitli alanlarının 19. yüzyıldan beri Batılı nüfuza ve moderniteye yaklaşma biçimi ve küreselleşmeye karşı göstermeye devam ettiği tepki[1] büyük bir ilgi meselesidir. Çin'in ekonomik gelişimi popüler geleneklere ve sanatlara meydan okumaktadır. Nakış veya tiyatro gibi birçok kültür biçimi kaybolma sürecindedir.[2]

Kimlik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Zhou hanedanlığı kadar erken bir tarihte, Çin hükûmeti Çin halkını dört sınıfa ayırırdı: üst sınıf, çiftçi, zanaatkar ve tüccar. Üst sınıf ve çiftçiler iki büyük sınıfı oluştururken, tüccarlar ve zanaatkarlar iki küçük sınıfta toplanmıştı. Teorik olarak İmparatorun konumu dışında hiçbir şey kalıtsal değildi.

Çin'in çoğunluk etnik grubu olan Han Çinlileri, bir Doğu Asya etnik grubu ve milletidir. Çin nüfusunun yaklaşık %92'sini, Tayvan'ın %95'ini (Tayvanlı Hanlar),[3] Singapur'un %76'sını,[4] Malezya'nın %23'ünü ve küresel nüfusun yaklaşık %17'sini oluşturur ve 1,3 milyardan fazla insanla dünyanın en büyük etnik grubudur.

Modern Çin'de resmi olarak etiketlenmiş 56 Çin'deki etnik grup vardır.[5] Çin tarihi boyunca, Hint-İranlılar gibi Han olmayan pek çok yabancı, asimilasyon yoluyla Han Çinlisi oldu, diğer gruplar farklı etnik kimliklerini korudu ya da ortadan kayboldu.[6] Aynı zamanda, Han Çinlileri çoğunluğu çağlar boyunca farklı dilsel ve bölgesel kültürel gelenekleri korudu. Zhonghua minzu terimi (basitleştirilmiş Çince:中华民族; geleneksel Çince:中華民族), genel olarak Çin milliyetçiliği kavramını tanımlamak için kullanılmıştır. Topluluk içindeki geleneksel kimliğin çoğu, aile adının ayırt edilmesiyle ilgilidir.

Çin kültürünün özellikleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu bölümde Çin kültüründeki sosyal yapı, sosyokültürel değişim ve bu faktörlerin Çin halkının mevcut ruh sağlığı durumuyla ilişkisi ile ilgili çağdaş durumlar anlatılmaktadır. Bu bölümde zihin, beden ve davranış konularına odaklanılmaktadır. Kültürel çerçeve, ister sosyal bilimci, ister hümanist ya da klinik psikiyatrist olsun, Çinli katılımcılar için merkezi bir endişe kaynağıdır. Çin kültürünün göç, sanayileşme ve kentleşmenin etkisiyle beden ve sağlık durumunu, ebeveyn-çocuk etkileşimini, sosyal ilişkileri, bireysel ve grup isteklerini, sağlık hizmet modellerini ve hastalık kalıplarını ve başa çıkma yöntemlerini etkilediği görülür. Bu bölüm, kültürel geleneğin algı, davranış yönelimi, patoloji, başa çıkma ve yardım arama üzerindeki etkisinin önemine odaklanır. Çin ana karasındaki nüfusu ilgilendiren ruh sağlığı sorunları, son zamanlardaki dramatik sosyalist devrimle ve özellikle de Kültür Devrimi'nin 10 yıllık dönemiyle ilgilidir.[7]

Özet

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünyanın “dört kadim medeniyetin beşiği” arasında tarihi sürekliliğini koruyan tek medeniyet Çin medeniyetidir. Medeniyet evriminin uzun sürecinde Çin halkı, "sürekli kendini yenileme", "öz disiplin ve sosyal bağlılık", "çeşitliliğe kapsayıcılık" ve "gerçekçilik ve değişimlere uyum sağlama" ruhuyla zengin içerikli, karmaşık yapılara ve çeşitli biçimleri olan kültürel gelenekler yarattı. Bu gelenekler o zamandan beri Çin halkını besler, şekillendirir ve Çin ulusunun kanında ve ruhunda içselleşir.[8]

Bölgesel

[değiştir | kaynağı değiştir]
Dongyang Luzhai
Lu Ailesi'nin Ming döneminde inşa edilen Dongyang'daki ikametgahı.
Fenghuang eski kasaba
Ming ve Çing tarzlarına ait birçok mimari kalıntıyı barındıran antik bir kasaba olan Fenghuang İlçesi.
Yixian Hongcun
Hongcun, güney Anhui Eyaletinin tarihi Huizhou bölgesindeki Yi İlçesindeki bir köy.
Xinye
Xinye, iyi korunmuş Ming ve Çing dönemi mimarisi ve antik konut binalarıyla dikkat çeken bir köy.
Çiçek Tiyatrosu, Çing dönemine ait bir lonca binası.

Han Hanedanlığından sonraki 361 yıllık iç savaş sırasında (MÖ 202 – MS 220), büyük miktarda toprağa ve çok sayıda yarı serfi olan zengin ve güçlü ailelerin ortaya çıkmasıyla feodalizmde kısmi bir restorasyon yaşandı. Hükûmetin önemli sivil ve askeri pozisyonlarına hakim oldular ve pozisyonları kendi ailelerinin ve klanlarının üyelerinin kullanımına açtılar.[9][10] Tang Hanedanı bu feodalizmi ortadan kaldırma girişimi olarak imparatorluk sınav sistemini büyüttü.[11]

Geleneksel Çin kültürü, her bölgenin genellikle farklı alt kültürlere bölündüğü geniş coğrafi bölgeleri kapsar. Her bölge genellikle üç atadan kalma öğeyle temsil edilir. Örneğin Guangdong, chenpi, yaşlı zencefil ve samanla temsil edilir.[12][13] Antik Lin'an şehri (Hangzhou), çay yaprağı, bambu filizi gövdesi ve Hikori ceviziyle temsil edilir.[14] Bu tür ayrımlar eski bir Çin atasözünün ortaya çıkmasına neden olur: "十里不同風, 百里不同俗/十里不同風": "Uygulama, on li 'de, gelenekler yüz li 'de değişir". Çin Halk Cumhuriyeti'nin eyalet düzeyindeki 31 bölümü, 1949'dan 1980'e kadar eski idari bölgelerine göre gruplandırılmıştır ve artık geleneksel bölgeler olarak bilinir.

Sosyal yapı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Üç Hükümdar ve Beş İmparator döneminden bu yana, bir tür Çin hükümdarı her şeyden önce ana hükümdar olmuştur. Tarihin farklı dönemleri toplumdaki çeşitli konumlar için farklı isimlere sahiptir. Kavramsal olarak her imparatorluk veya feodal dönem benzerdir; hükûmet ve askeri yetkililer, hiyerarşide üst sıralarda yer alır ve nüfusun geri kalanı normal Çin yasalarına tabidir.[15] Geç Zhou hanedanlığından (MÖ 1046-256) itibaren, geleneksel Çin toplumu, dört meslek olarak bilinen hiyerarşik bir sosyo-ekonomik sınıf sistemi halinde örgütlendi.

Ancak bu sistem tüm sosyal grupları kapsamıyordu ve Song hanedanlığı döneminde (MS 960-1279) Çin kültürünün ticarileştirilmesinden sonra gruplar arasındaki ayrımlar bulanıklaştı. Eski Çin eğitiminin de uzun bir tarihi vardır; Sui hanedanlığından (MS 581-618) bu yana, imparatorluk sınavlarına hazırlanan eğitimli adaylar ve sınav mezunları, bilim adamı-bürokrat olarak hükûmete alınıyordu. Bu, meritokrasinin yaratılmasına yol açtı, ancak başarı yalnızca sınava hazırlanmaya gücü yeten erkeklere açıktı. İmparatorluk sınavları, başvuranların makale yazmalarını ve Konfüçyüs klasikleri konusunda ustalıklarını göstermelerini gerektiriyordu. Sınavın en yüksek seviyesini geçenler, son derece saygın bir sosyo-ekonomik konum olan jinshi olarak bilinen elit akademisyen-memurlar haline geldi. İmparatorluk sınavlarının mitolojisi konusu etrafında büyük bir mitolojik yapı gelişti. Ticaret ve zanaatlar genellikle bir şifu tarafından öğretilirdi. Kadın tarihçi Ban Zhao, Han hanedanlığında Kadınlar için Dersler 'i yazdı ve kadınların uyması gereken dört erdemin ana hatlarını çizdi; Zhu Xi ve Cheng Yi gibi bilim adamları ise bu konuyu genişleteceklerdi. Çin evliliği ve Taocu cinsel uygulamalar toplumda bulunan ritüel ve geleneklerden bazılarıdır.

19. yüzyılın ortalarından itibaren Avrupa'nın ekonomik ve askerî gücünün yükselişiyle birlikte, Çin dışı sosyal ve politik örgütlenme sistemleri Çin'de taraftar kazandı. Bu sözde reformculardan bazıları Çin'in kültürel mirasını tamamen reddederken diğerleri Çin ve Avrupa kültürlerinin güçlü yönlerini birleştirmeye çalıştı. Özünde, 20. yüzyıl Çin'inin tarihi, hanedanın çöküşünün ardından ulusun yeniden bütünleşmesine izin verecek yeni sosyal, politik ve ekonomik örgütlenme sistemleriyle ilgili deneylerin tarihidir.

Manevi değerler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana maddeler: Çin'de Budizm ve Çin mitolojisi
Taoizm, Budizm ve Konfüçyüsçülüğün birleşimi bir tapınak olan Asma Tapınak.
Longmen Mağaraları'nın Fengxian mağarası (y. MS 675), Wu Zetian tarafından yaptırılmıştır.
Luo Yang Dragon Gate Grottoes
Longmen Mağaraları içinde

Manevi uygulamaların çoğu Çin Budizmi, Taoizm ve Konfüçyüsçülükten türemiştir. Her bir uygulama okulunun göreceli etkisi bir tartışma konusudur ve Neokonfüçyüsçülük, Budizm ve diğerleri gibi diğer uygulamalar tanıtılmıştır.

Reenkarnasyon ve diğer yeniden doğuş kavramları, gerçek yaşam ile ölümden sonraki yaşam arasındaki bağlantıyı hatırlatmaktadır. Çin iş kültüründe, ilişkilerin kurallardan önce geldiğini gösteren guanxi kavramı iyice belgelenmiştir.[16] Pek çok tanrı geleneğin bir parçası olsa da, en tanınmış kutsal figürlerden bazıları Guan Yin, Yeşim İmparatoru ve Buda'dır.

Çin Budizmi bazı Çin sanatını, edebiyatını ve felsefesini şekillendirmiştir. Çok sayıda yabancı Budist kutsal kitabının Çinceye çevrilmesi ve bu çevirilerin Çin'de derlenen eserlerle birlikte basılı bir kanona dahil edilmesi, Budizmin Çin genelinde yayılmasında geniş kapsamlı sonuçlara yol açtı. Çin Budizmi aynı zamanda Hint dinleri, Çin halk dini ve Taoizm arasındaki etkileşimle de dikkat çeker.

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Culture of China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Farah, Paolo (Ocak 2006). "L'accession de la Chine à l'Organisation mondiale du commerce : les règles internationales et les barrières culturelles internes" (Fransızca). Lettre de l’Antenne franco-chinoise. ss. 1-12. 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2017. 
  2. ^ Wang, Xiaofeng (22 Haziran 2006). "La Chine traditionnelle en perdition. Toute une culture à sauver" (Fransızca). Courrier international. 16 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2017. 
  3. ^ Executive Yuan, Taiwan (2016). The Republic of China Yearbook 2016. 18 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017. 
  4. ^ Population in brief 2015 (PDF). National Population and Talent Division. 16 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2016. 
  5. ^ Guo Rongxing (2011). China's Multicultural Economies: Social and Economic Indicators. Springer. s. vii. ISBN 978-1-4614-5860-9. 22 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2013. 
  6. ^ "Common traits bind Jews and Chinese". Asia Times Online. 10 Ocak 2014. Archived from the original on 10 Ocak 2014. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015. 
  7. ^ Tseng, Wen-Shing; Wu, David (1985). Chinese culture and mental health. East-West Culture Learning Institute, John A. Burns School of Medicine. Orlando: Academic Press. s. 2. ISBN 978-0-12-701630-6. 
  8. ^ Li, Deshun (2016). On Chinese Culture (1ci baskı 2016 bas.). Singapur: Springer Singapore : Imprint: Springer. s. 5. ISBN 978-981-10-0279-3. 
  9. ^ Robert Mortimer Marsh, Mandarins: The Circulation of Elites in China, 1600–1900, Ayer (June 1980), hardcover, 0-405-12981-5
  10. ^ The Cambridge History of China, Vol. 13, p. 30.
  11. ^ Rui Wang, The Chinese Imperial Examination System (2013) p. 3.
  12. ^ "廣東三寶之一 禾稈草" [One of the Three Treasures of Guangdong Grass]. Huaxia.com. 26 Mart 2009. 26 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2009. 
  13. ^ "1/4/2008 three treasures" (PDF). RTHK.org. 5 Haziran 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2009. 
  14. ^ "說三與三寶" [Say "Three" and "Three Treasures"]. Xinhuanet.com. 19 Mart 2009. 18 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2009. 
  15. ^ Mente, Boye De. [2000] (2000). The Chinese Have a Word for it: The Complete Guide to Chinese thought and Culture. McGraw-Hill Professional. 0-658-01078-6
  16. ^ Alon, Ilan, ed. (2003), Chinese Culture, Organizational Behavior, and International Business Management, Westport, Connecticut: Praeger Publishers.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çin_kültürü&oldid=33461951" sayfasından alınmıştır