Zihni Derin
Zihni Derin | |
|---|---|
 Rize Botanik Bahçesi girişindeki büstü | |
| Doğum | 1880 Muğla |
| Ölüm | 25 Ağustos 1965 (84-85 yaşlarında) Ankara |
| Milliyet | Türk |
| Eğitim | Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi |
| Meslek | Ziraatçi ve eğitimci |
| Tanınma nedeni | Türkiye'de çay tarımının başlamasına ve yayılmasına önderlik etmesi |
Zihni Derin (1880, Muğla - 25 Ağustos 1965, Ankara), Türk ziraatçi ve eğitimcidir.
Türkiye'de çay tarımının başlamasına ve yayılmasına önderlik etmiştir; “çayın babası” olarak bilinir.[1]
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]1880 yılında Muğla'da dünyaya geldi. Babası, Muğla'nın Kuloğulları ailesinden Mehmet Ali Bey'dir.[2] 1897'de Muğla İdadisi'ni, 1900'de Selanik Ziraat Ameliyat Mektebi'ni, 1904'te Halkalı Ziraat Mektebi Âlisi'ni bitirdi. 1905'te Aydın İli Orman ve Maden Muamelat Kâtipliği göreviyle devlet memurluğuna başladı.
Meslek yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Rodos'ta Akdeniz Adaları ili (o zamanki adıyla Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaleti ) Orman Müfettiş Kâtibi, Gediz ve Simav ilçeleri Orman Müfettiş Vekili olarak görev yaptıktan sonra, 1907 de Orman Müfettişi oldu.[2]
1909'dan 1912'ye kadar Selanik Ziraat Mektebi'nde kimya, ziraat sanatları ve jeoloji öğretmenliği yaptı. 1911'de Selanik'te Maide Hanım ile evlendi; bu evlilikten üç çocuk sahibi oldu.[2]
1914-1920 yılları arasında, Bursa'da öğretmenlik yaptı ve Bursa Milli Eğitim Müdür Vekilliği görevinde bulundu.
Milli Mücadele'ye katılışı
[değiştir | kaynağı değiştir]1920'deki Yunan işgalinden hemen önce Bursa'dan ayrılıp, Ankara'ya geçti; Milli Mücadele Hükûmetinin kurduğu İktisat Bakanlığında ilk Tarım Genel Müdürü oldu; 1924'e kadar bu görevde kaldı.
İlk çaycılık girişimleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Ankara'da 1921 Nisanında ülkenin ekonomik ve sosyal sorunlarını görüşmek amacıyla bakanlık temsilciliklerinin katıldığı bir komisyonda İktisat Bakanlığı'nın temsilcisi olarak yer aldı. Rus Devrimi'nden sonra Batum sınırının kapatılması ile işsizliğin ve güvenlik sorunlarının arttığı Doğu Karadeniz'de halka yeni iş imkanları yaratmak için inceleme yapmakla görevlendirildi. Halkalı Yüksek Ziraat Mektebi öğretmenlerinden Ali Rıza Bey'in 1917'de Batum'da yaptığı inceleme sonucu yazdığı raporu okudu. Raporda, çayın Rize dolaylarında yetiştirilmesinin mümkün olduğu, sebepleri ile birlikte ifade edilmişti.[3] Zihni Derin, Ali Rıza beyin raporunu Rize’deki komisyona okudu, uygulamayı başlatmak üzere bir fidanlık kurulması kararlaştırıldı.[4]
1923 yılında çay ve narenciye fidanlığı kurmak üzere Rize'ye gönderilen Zihni Bey, hazineye ait Garal Tepesi'ndeki 15 dekarlık arazide çalışmalarına başladı. Bölgede bazı meraklıların Batum'dan getirip süs bitkisi olarak diktikleri çay fidanlarının gayet iyi geliştiğini görmüştü; 1924'te Batum'u ziyaret ederek Ruslar tarafından kurulmuş olan çay bahçelerini, çay fabrikasını ve Astropikal Bitkiler Araştırma İstasyonu'nu inceledi. Beraberinde getirdiği çay tohumu ve fidanları, narenciye ve bazı meyve çeşitleri, bambu rizomları fidanlığa dikti. Bölgenin iklim ve bölge yapısının çay yetiştirmeye uygun olduğu görüşüne vardı. Batum'dan fidan getirip halka dağıtma girişiminde bulundu ancak yeterli ilgi görmeyen bu ilk girişim başarısız oldu.
Ankara'daki görevinin başına dönen Zihni Derin, bu konu ile ilgili bir yasa teklifi hazırladı ve tasarı, o dönemin Rize Mebuslarının desteğiyle 6 Şubat 1924 tarih ve 407 sayıyla kanunlaştı. Kanun, Rize Vilayeti ile Borçka Kazasında; Fındık, Portakal, Limon, Mandalina, Çay Yetiştirilmesi Hakkındaki Kanun adıyla yürürlüğe girdi.
Öğretmenliğe dönüşü
[değiştir | kaynağı değiştir]Çıkartılan kanunun yetersiz kalması ve bölge halkının çay yetiştirme konusunda bilgisizliği nedeniyle çalışmalar başarısız olup çay tarımı çalışmaları ertelenince Zihni Bey öğretmenlik mesleğine döndü. İstanbul'da çeşitli okullarda öğretmenlik yaptı. 1930'dan itibaren öğretmenliğe Ankara’da devam etti.
Çay organizatörlüğü
[değiştir | kaynağı değiştir]Çay tarımının ülkede yeniden gündeme gelmesi üzerine 1936'da Trakya'da İkinci Umumi Müfettişlik Ziraat Müşavirliğine, 1937'de Tarım Bakanlığı Başmüşavirliğine atandı.
1938'de Rize ve çevresinde kurulacak Ziraî Teşkilat'ta çay organizatörü unvanı çay üretiminin yaygınlaşması için yoğun olarak çalıştı. 1945'te yaş haddi nedeniyle emekli olduktan sonra da Tarım Bakanlığı'nda organizatör olarak görev yapmaya devam etti.
1950 seçimlerinde Rize'de bağımsız milletvekili adayı oldu; ancak meclise giremedi.
Ölümü
[değiştir | kaynağı değiştir]27 Mayıs 1960 Darbesi'nden sonra 1964 yılında Rize'de yapılan “Çayın 40. Yılı” törenlerine onur konuğu olarak çağrılan Zihni Derin, 25 Ağustos 1965'te Ankara'da vefat etti.
Çalışmaları, 1969 yılında TÜBİTAK Hizmet Ödülü'ne değer görüldü.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ Türkiye'de Çay Üretimi ve Tarihi, Mavirize.com sitesi, Erişim tarihi:17.07.2012
- ^ a b c "Muammer Demet, Zihni Derin- Karadeniz'e Çayı Getiren Adam, Girişimcilikveyenilik.com sitesi, Erişim tarihi:17.07.2012". 9 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012.
- ^ "Türk çaycılığı, Biriz.biz sitesi, Erişim tarihi:17.07.2012". 25 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012.
- ^ "Mahiye Morgül, Çayın Tarihi Dizini, Sanatsalhaber.com sitesi, Erişim tarihi:17.07.2012". 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012.
- Genel
- Mustafa Duman (2005). Çay kitabı. Kitabevi. ISBN 978-975-6403-54-9.