Zeytinburnu Deniz Muharebesi

Zeytinburnu Deniz Muharebesi
	1684-1699 Osmanlı-Venedik Savaşı/Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları
	; Midilli adası ve Ayvalık
Tarih	18 Eylül 1695
Bölge	Midilli adası açıkları, Ege Denizi
Sonuç	Kesin Osmanlı zaferi
Taraflar
Osmanlı İmparatorluğu;	Venedik Cumhuriyeti
Komutanlar ve liderler
Mezamorta Hüseyin Paşa; Abdülkadir Paşa; Dervişoğlu Mehmed Paşa; Maryoloğlu Mehmed Paşa	Lord Contarini; Girolamo Michele (ölü); Giovanni Zeno (ölü)
Güçler
33 kalyon ve çektiriler	33 kalyon, 34 çektiri ve 6 mavna
Kayıplar
300 ölü ve yaralı	~5.000 ölü ve yaralı; 4 kalyon battı; 5 kalyon ağır yaralı; 1 kalyon ve 2 çektiri esir

Zeytinburnu Deniz Muharebesi, 1684-1699 Osmanlı-Venedik Savaşı'nda evre.

Mezamorta Hüseyin Paşa komutasındaki Osmanlı donanması Eylül 1695'te Venedik donanmasını Midilli'nin Zeytinburnu açıklarında ağır bir yenilgiye uğrattı.^[1]

Muharebe öncesi

Mezamorta Hüseyin Paşa 1695 Şubat'ında Venedik donanmasını Koyun Adaları Muharebesi'nde mağlup edip Venedik işgalindeki Sakız kurtarmaya muvaffak olduktan sonra 6 Mayıs 1695'te Vezirlik rütbesiyle birlikte Kaptan-ı deryalığa getirildi.^[2] Ardından ise keza Venedik işgalindeki Mora'nın geri alınması için Mısırlızade İbrahim Paşa seraskerliğinde planlanan sefere denizden yardımcı olması istendi.

18 Haziran 1695’de İstanbul’dan hareketle yeniden Ege Denizi'ne açılan Osmanlı donanmasına, Foça limanında Garp ocakları (Cezayir, Tunus ve Trablusgarp'tan) gemileri de katıldı. Ardından ise Mısır eyalet askerlerini Rodos'tan getiren kalyonlar da donanmaya iltihak etti.^[3]

34 çektiri, 6 mavna ve 33 kalyondan oluşan 73 parçalı Venedik donanmasının Andıra adası civarında olduğunun öğrenilmesi üzerine, Mezamorta Hüseyin Paşa da donanmayla İpsara civarına ilerledi. Venedik donanmasının Sisam civarına gelmesi üzerine ise Osmanlı donanması 12 Eylül'de yeniden Batı Anadolu kıyılarına yöneldi ve 15 Eylül'de Sakız'ın güneyinde iki donanma karşılaştı. Karşılıklı top atışları sonrasında Venedik donanmasının Koyunadaları Boğazından çıkarak Midilli'ye çekilmesini sağlayan Osmanlı donanması Karaburun'a demir attı. Bu çatışmada taraflar gemi kaybetmezken, Venedik donanması 39 ölü ve 88 yaralı verdi.

Muharebe

Mezamorta Hüseyin Paşa Venedik donanması üzerine taarruza karar vererek 33 kalyonla Midilli açıklarına geldi. 4 kalyonu Venediklilerin çektiri filosunun üzerine gönderdi. Diğerlerini de üçe ayırarak başına kapudane, patrona ve riyale kapudanlarını vererek Venedik donanmasının üzerine doğru ilerledi. Venedik donanması ilk aşamada muhabereden kaçınarak Midilli'nin Gera Körfezi civarında Zeytinburnu açıklarına çekildi. Buna rağmen, 18 Eylül'de iki donanma karşı karşıya geldi.^[4]

Muharebenin başlangıcında Venedik donanması kuvvetli bir direniş gösterse de, akşam 5.00 civarında Battista Piccolo adlı kapudane kalyonunun cephanesinin isabet alması sonucu yanarak 231 mürettebatı ve askeriyle birlikte batması muharebenin gidişatını değiştirdi. Batan gemideki yangının sıçradığı Redentore kalyonunun da muharebe dışı kalmasıyla Venedik donanmasında ortaya çıkan kargaşadan istifade eden Mezamorta Hüseyin Paşa hücumunun şiddetini artırdı.^[5] Venedik donanmasının 10 kalyonu ağır hasara uğrayıp muharebe dışı kalırken, 3 gemisi de (1 kalyon ve çektiri) Osmanlı donanmasında savaşan Cezayir ve Trablusgarp filolarınca ele geçirildi (bu gemiler sonradan İstanbul'a getirildi).^[6] Büyük kayba uğrayan Venedik donanması aralarında İkinci Amiral Girolamo Michele ve eski Amirallerden Giovanni Zeno'nun da bulunduğu 5.000 askerlik zayiata uğradı.

Venedik donanması çektirileriyle birlikte Midilli'den Anadolu kıyısındaki Bademli'ye çekilirken, hasar almış olan üç kalyonu battı, bir bölümü de 19-20 Eylül'de kopan fırtınaya yakalanarak dağıldı.^[7]

Muharebe sonrası

Venedik donanması Bozbaba ve İskiri'de toplanmaya çalıştı. Lord Contarini de 27 Eylül'de İskiri'ye ulaşabildi. 28 Eylül'de buradan ayrılan Venedik donanması 1 ilâ 4 Ekim'de Mora'daki ana üssü Anabolu'da toplandı.

Osmanlı donanması ise İstanbul'a dönerken Mezamorta Hüseyin Paşa bir süre daha çektirilerle Çanakkale Boğazı'nda kaldıktan sonra 22 Ekim'de başkente ulaştı ve Padişah II. Mustafa tarafından tebrik edildi.

Kaynakça

^ "Sakız", J.H. Mordtmann, İA, İstanbul (1967), c.10, s.94
^ "İslam Ansiklopedisi, "Mezemorta Hüseyin Paşa" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, Ankara (2004), c.29. s.525". 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022.
^ "Mezemorta Hüseyin Paşa", Zehra Orakçı, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi, İstanbul (2021), s.78-79
^ "Osmanlı", İbrahim Sarı, Nokta Kitap (2016), s.114
^ "Naval wars in the Levant, 1559-1853", R.C. Anderson, Princeton University Press (1952), s.221-222
^ "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.12, s.238
^ "Nusretnâme", Silâhdâr Fındıklılı Mehmed Ağa, s.199

[1] "Sakız", J.H. Mordtmann, İA, İstanbul (1967), c.10, s.94

[2] "İslam Ansiklopedisi, "Mezemorta Hüseyin Paşa" maddesi, Türk Diyanet Vakfı, Ankara (2004), c.29. s.525". 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2022.

[3] "Mezemorta Hüseyin Paşa", Zehra Orakçı, Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi, İstanbul (2021), s.78-79

[4] "Osmanlı", İbrahim Sarı, Nokta Kitap (2016), s.114

[5] "Naval wars in the Levant, 1559-1853", R.C. Anderson, Princeton University Press (1952), s.221-222

[6] "Büyük Osmanlı Tarihi", Joseph von Hammer, c.12, s.238

[7] "Nusretnâme", Silâhdâr Fındıklılı Mehmed Ağa, s.199

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]