Zelanda (il)

Zelanda
Zelanda
İl
	Zeeland
	; Bayrak ; Arma
Ülke	Hollanda
İdare
• Kral vekili	Han Polman (D66)
Yüzölçümü
• Toplam	2934 km²
Nüfus (2014)
• Toplam	380.621
• Yoğunluk	130/km²
	Resmî site; zeeland.nl

Zelanda ili (Felemenkçe: Zeeland) Hollanda'nın 12 ilinden biridir. Başşehri Middelburg kentidir. İl Hollanda'nın güney-batısında bulunmakta ve Belçika ile sınırın kuzeyinde bir anakara şeridi ile birkaç adadan oluşmakta ve bu nedenle ismi olan "Zeeland" (yani sealand=deniz arazisi) bu adalarda konumlanmasından almıştır.

Pasifikte bulunan Yeni Zelanda ülkesinin adı bu ile izafeten verilmiştir.

Coğrafi konum

Yüzölçümü yaklaşık 2934 km² olup bunun 1140 km² sudan oluşmaktadır. Zelanda ilinin arazisinin büyük bir kısmı rakımı deniz seviyesinin altında bulunmaktadır. Bu nedenle deniz devamlı kontrol altında bulundurulmaktadır ama en son 1953'te büyük bir su baskını olup arazilerin çoğu şu altında kalmıştır. Zelanda ilinin armasında yarı suya batmış bir arslan ve il sloganı metni Latince "luctor et emergo" (Türkçe: "Ben karşı koyarım ve ortaya çıkarım) bulunmaktadır.^[1]

Zelanda ili Kuzey Deniz'ne akan birkaç büyük Avrupa nehrinin ağzında bulunan büyük delta üzerinde konumlanmıştır. İlin arazinin büyük bir kısmının rakımı deniz seviyesinin altındadır; çünkü bu araziler tarih boyunca denizden kazanılmıştır.

Tarih öncesi çağlarda bu nehir deltası git sırasında ortay çıkan arazisi çamurlu düzlükler halindeydi. Fakat Kuzey Denizi'nde gelgit olayı dolayısıyla her gün iki defa gelde deniz suları yükselmekte ve gittikçe deniz suları geri çekilmekte idi. Bu yüksek gelgit hareketi zamanla çamurları bazı noktalara yığarak küçük tepecikler yaratmış ve bu tepecikler kuru dönemlerde gel zamanlarında bile su altına kalmaz oldular. Buralara yerleşmiş olan insan grupları bu çamur tepeciklerinin aralarına yüksekçe çamur set/duvarlar yaparak bu çamurdan tepecikleri birleştirmeye başladılar. Bu setler arasında kalan polder adı verilen deniz seviyesi altında kalan arazilerdeki suyu da değirmenler ve pompalar ile boşaltarak deniz tarafından hiç su ile örtülmeyen ama rakımları deniz seviyesi altında olan adalar haline getirdiler. Böylece adaların şekli hem insanlar hem de doğa tarafından zamanla değiştirilerek sonunda günümüze kadar gelen büyükçe adalar oluşturuldu. Zelanda ilinin büyük bir kısmı bu denizden kazanılan adalar üzerinde bulunmaktadır.

Tarihçe

Zelanda ilinde tarihten önceki dönemlerde antik bir pagan dininin Nehalennia adlı bir tanrıçasına tapınmak çok yaygın olduğu bilinmektedir. Bu ya Keltler ya da diğer Alman ırkların yörel tanrıçası olup hangi kültürün bu tanrıçaya taptığı ve hangi tarih dönemlerinde bu tanrıçaya tapınmanın zirveye eriştiği tartışmalıdır. MÖ 2. veya MÖ 3. yüzyılda çok önem kazandığı ve antik Romalılar çağlarında Kuzey Denizi'nde seyahat etmek isteyenler tarafından tapıldığı belgelenmiştir. 1970'ten itibaren bu ilden geçen "Oosterschele" delta ırmağı kolunun derinleştirilmesi için yapılan deniz kazılarından 160 kadar küçüklü büyüklü bu tanrıça heykeli çıkartılmıştır. Bu taştan heykel ve heykelciklere Ren Nehri'nde ta Köln'e kadar rastlandığı belirtilmiştir.^[2]

Zelanda Kontluğu Orta Çağlarda Zelanda Holland Kontluğu ile Flandara Kontluğu arasında sınır arazisi olup bu iki kontluk da bu arazileri eline geçirmek için çaba vermekte idi. 1299'da Hollanda Kontuluğu Zelanda Kontluğunu ele geçirdi ve bundan sonra Zelanda Hollanda'nın bir parçası oldu. 1432'de Hollanda'nın diğer kısımları ile birlikte Burgundi Kontluğu idaresine girdi. Sonra "17 il" ile birlikte Valois Hanedanı'na geçti. 1477'de yapılan soylu evlenmeleri ile "17 İl" Habsburg Hanedanı topraklarına katıldı. Seksen Yıl Savaşı'nda Zelanda "Utrecht Birliği" içindeydi ve Birleşik Hollanda Cumhuriyeti'nin bir parçası oldu. O zamanlar günümüzde Zelanda'ya bağlı olan "Zeeuws-Vlaanderen" bölgesi Flandra Kontluğu'nun bir parçası olmayıp Habsburglar idaresindeydi. Birleşik Hollanda Cumhuriyeti bu bölgeye hücum ederek ele geçirdi. Zelanda ili "Scheldt (Hollandaca Schelde, Fransızca Escaut) Nehri" ağzında olduğu için birkaç defa Fransa tarafından (krallık, cumhuriyet ve Napolyon dönemlerinde) işgal edilip onların kurduğu çeşitli devletlere bağlı oldu. Napolyon savaşlarından sonra 1815'te Viyana Kongresi ile kurulan Hollanda Krallığı devletinin Zeelanda ili haline getirildi. I. Dünya Savaşı sırasında hemen güneyinde büyük savaşlar olmakta iken Hollanda tarafsız kaldığı için Zelanda harp görmedi. II. Dünya Savaşı'nda Haziran 1940 ile Kasım 1944 arasında Nazi Almanyası işgali altında kaldı.^[1] 1944'te Alman Nazi orduları ve ilerleyen Britanya ve Kanada orduları arasında yapılan "Scheldt Muharebesi" sırasında Zelanda çok büyük zarar gördü.^[3]

1953'te Kuzey Denizi büyük bir fırtına ile çalkanıp rakımı deniz altında olan Zelanda arazilerinin hemen hepsi deniz suları altında kaldı. Zelanda'da 1800 kişi bu deniz seli gelmesi ile hayatlarını kaybettiler. Günümüzde eskiden su üzerinde bulunan polder arazilerinin ancak bir kısmı tekrar 1953'ten önceki kara hallerine kısmen getirilebilmişlerdir. Hollanda devleti Delta İmar Kurumu (Deltawerken) adını verdiği gayet büyük bir yatırım kurumu kurdu.^[4] Yapılan plan ve programlar ile köprüler, tüneller, baraj, setler ve büyük regülatörler yapılmaları ile Zelanda ilinin coğrafyası değiştirildi. Eskiden feriler tarafından yapılan nakliyat karayolu ve demiryolu ile yapılmaya başladı. Köprüler, barajlar ve tüneller ilin adalarını birbirine yakından bağlandı. Bu yatırımların son etabına 2003'te "Batı Scheldt Tüneli"'nin açılması ile erişildi. Batı Schelde ırmağı ağzındaki adalar birbirine karayolu ile bağlandı.

Demografi

Nüfusu (2011 tahmini itibarıyla) 381.730 kişidir. Bu ilde büyük nüfuslu şehirler bulunmamaktadır. Fakat bu il, özellikle yaz için (çoğu Almanya'dan gelen) büyük bir turizm akımına uğramaktadır. Bu ilin bazı bölgelerine yaz tatili zirve döneminde bolgenin nüfusunun 3 veya 4 katından daha büyük sayıda turist geldiği belgelenmiştir.