Yereruyk
 Yereruyk Bazilikası'nın kalıntıları | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Anipemza, Şirak, Ermenistan |
| Koordinatlar | 40°26′24″K 43°36′33″D / 40.44000°K 43.60917°D |
| İnanç | Ermeni Apostolik Kilisesi |
| Durum | Harabe |
| Mimari | |
| Mimari tür | Bazilika |
| Mimari biçim | Ermeni |
| Tamamlanma | 4.-5. yüzyıllar |
| Özellikler | |
| Yükseklik | 30,4 metre |
Yereruyk (Ermenice: Երերույքի տաճար, Yereruyki tachar), Ermenistan'ın Şirak bölgesindeki Anipemza köyü yakınlarında yer alan bir arkeolojik sit. Antik bir Ermeni kilisesine sahiptir. Türkiye ile sınırı belirleyen Arpaçay ırmağı yakınlarındaki platonun üzerinde ve Ani antik kentinin 5 km güneydoğusunda kurulmuştur.[1]
Yereruyk'taki bazilika, Ermenistan'daki en eski Hristiyan anıtlarından biridir ve 1995'te UNESCO tarafından Dünya Mirası Geçici Listesi'ne eklenmiştir.[2] Ermeni mimarisinin Paleo-Hristiyan döneme atıfta bulunan ilk örneklerinden biri kabul edilmektedir.[3]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Yereruyk'un tarihi 4. ve 5. yüzyıllara dayanmaktadır. Antik Ermenistan'ın Ayrarat bölgesinin Şirak kantonunda yer almaktadır. Kimler tarafında yapıldığı bilinmeyen kilise, 11. yüzyılda Kral III. Hovhannes-Smbat'ın eşinin çabalarıyla yenilenmiştir. 17. yüzyılda meydana gelen depremde hasar gördü.[2]
Yereruyk, Toros Toramanyan'a göre sütunlar üzerine inşa edilen bazilika tarzı Ermeni kilise mimarisinin ilk örneklerinden biridir.[4] Kilisenin çevresinde kalın duvarlar bulunmaktadır. Yakındaki diğer binalar, yer altı odaları ve su deposu incelendiğinde kilisenin gelişmiş bir yerleşim yerinin merkezinde yer aldığı düşünülmektedir.
Mimari
[değiştir | kaynağı değiştir]Üç koridoru ve kalın yan duvarları olan yapı, döneminin en büyük Ermeni kiliselerinden biridir. Yapının kuzey, batı ve güney bölümünde kemerli yollar ve bunların sonunda nişler ve apsis yakınında iki küçük şapel vardır. Kuzeydoğudaki şapel üst üste yapılan iki tonozun büyük bir bölümünü tutmaktadır.[5] Bazilikanın güney cephesinin doğu ucunda Yunanca bir yazıt vardır.[6][7][8][9][10][11][12][13]
Tekor[14] ve Zvartnots kiliseleri ile birlikte Yereruyk, tamamen krepidoma benzeri 5-6 basamaklı bir temel üzerine inşa edilen nadir Ermeni kiliselerinden biridir. Yapılan kazılarda binanın altında aralıksız bir platform olmadığı ve temellerin doğrudan kaya üzerinde olduğu anlaşıldı.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Patrick Donabédian, Ereruyk: nouvelles données sur l'histoire du site et de la basilique, Mélanges Jean-Pierre Mahé, Travaux et Mémoires 18, Paris, 2014, s. 241-284.
- ^ a b The basilica and archaeological site of Yererouk, UNESCO World Heritage Centre, 7 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 18 Mart 2009
- ^ "Ererouk". Armenian Studies Program at California State University, Fresno. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2009.
- ^ Armen, Garbis (1992), An Architecture of Survival, s. 71, ISBN 0-9695988-0-7
- ^ A. Khatchatrian, L'architectture Arménienne du IV au VI siècle, Paris, 1971, ss.45-48;95-96
- ^ K. J. Basmadjian, Les inscriptions arméniennes d'Ani de Bagnair et de Marmachen, Revue de l'Orient chrétien, vol. III
- ^ H. H. Eprikian, Patkerazard bnashkharhik bararan (Illustrated Geographic Dictionary), vol. I, Venice, 1900, s.694
- ^ G. Hovsepian, Kartez hay hnagroutian (Atlas of Armenian antiques), Shoghakat, n.1, Vagharshapat, 1913, s.179
- ^ S. Djalaliants, Djhanaparhordouthioun i Metzn Hayastan (Journey to Major Armenia), vol. III, Tiflis, 1858, s.15
- ^ K. Kostaniants, Vimakan Taregirk (Corpus Inscriptionum Annuarum), Biblioteca Armeno-Georgica, St. Petersburg, 1913, s.21
- ^ Hagop Manandyan, Knnakan tesoutioun Hay zoghovrdi patmouthian (Critical Anthology of the history of Armenian people), vol. III 2^ part, Erivan, 1960, s.273
- ^ H. A. Orbeli, Divan Hay vimagrouthian (Corpus Inscriptionum Armenicarum), vol. I, Erivan, 1966, s.58
- ^ H. Shahkhatouniants, Storahrouthioun Kathoghikè Edchmiatzni yev hing garavatsn Ayrarata (Description of Edchmiatzin convent and the five Regions of Ayrarat), vol. II, Edchmiatzin, 1842, s.43-44
- ^ T. Thoramanian, Patmakan hay djhartarapetouthioun, Tekori dachar(i) (Architettura armena storica; il tempio di Tekor), vol. I, Tiflis, 1911, s.50-52
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
- Armenian Architectural Studies
- The World Heritage Newsletter, No. 11, Haziran 19964 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., UNESCO
- Rensselaer Digital Collections: Photos of Yererouk 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.