İçeriğe atla

Yelpazeli papağan

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yelpazeli papağan
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[1]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Hayvan
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Psittaciformes
Familya: Psittacidae
Alt familya: Psittacinae
Cins: Deroptyus
Tür: D. accipitrinus
İkili adlandırma
Deroptyus accipitrinus
Dağılımı
Sinonimler
Psittacus accipitrinus Linnaeus, 1758

Şahin başlı papağan olarak da bilinen Yelpazeli papağan (Deroptyus accipitrinus), Amazon Yağmur Ormanlarından gelen bir Yeni Dünya papağanıdır. Deroptyus cinsinin tek üyesidir.

Brezilya, Surinam, Bolivya, Ekvador, Kolombiya, Peru'nun kuzeydoğusu, Venezuela, Fransız Guyanası ve Guyana'da bulunmaktadır.

Taksonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yelpazeli papağan, 1758 yılında İsveçli doğa bilimci Carl Linnaeus tarafından Systema Naturae adlı eserinin onuncu baskısında resmî olarak tanımlanmıştır. Linnaeus, bu papağanı diğer tüm papağanlarla birlikte Psittacus cinsine yerleştirmiş ve Psittacus accipitrinus adını vermiştir.[2] Linnaeus, açıklamasını 1751 yılında İngiliz doğa bilimci George Edwards tarafından A Natural History of Uncommon Birds adlı eserinin dördüncü cildinde tanımlanmış ve resmedilmiş "şahin başlı papağan"a dayandırmıştır.[3] Linnaeus yanlışlıkla türün yerini Hindistan olarak belirtmiştir. 1905 yılında Carl Hellmayr tarafından bu yer Fransız Guyanası'ndaki Cayenne olarak yeniden belirlenmiştir.[4][5] Yelpazeli papağan, şimdi Alman doğa bilimci Johann Wagler tarafından tanıtılan 1832 yılında tanıtılan Deroptyus cinsine yerleştirilen tek türdür.[6][7] Cins adı, Antik Yunanca'da "boyun" anlamına gelen derē ile "yelpaze" anlamına gelen ptuon birleşiminden oluşmaktadır. Tür ismi olan accipitrinus Latince'den gelir ve "şahin benzeri" anlamına gelmektedir.[8]

İki alt tür tanınmaktadır:[7]

  • D. a. accipitrinus (Linnaeus, 1758) - güneydoğu Kolombiya'dan kuzeydoğu Peru, kuzey Brezilya ve Guianas'a
  • D. a. fuscifrons Hellmayr, 1905 - Amazon'un güneyinde orta Brezilya

Tanımı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yelpazeli papağan, boynu çevresindeki uzun tüyleri kaldırarak gösterişli bir yelpaze oluşturabilir. Bu yelpaze, kuşun görünür boyutunu büyük ölçüde artırır ve muhtemelen tehdit edildiğinde kullanılır. Genellikle bozulmamış ormanlarda yaşar ve meyvelerle beslenir. Yelpazeli papağanın koyu kahverengi bir yüzü, beyaz çizgileri, kahverengi gözünün etrafında çıplak siyah bir yama, yeşil kanatları, yanları ve kuyruğu, kırmızı ve mavi çizgili bir göğsü vardır.

Davranışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuş, ağaçların ve kütüklerin içindeki deliklere yuva yapar. Genellikle iki ila üç yumurta bırakır ve bu yumurtalar yaklaşık 26 gün sonra çatlar.[9] Yavrular, doğada yaklaşık 10 haftalıkken yuvadan ayrılmaya başlar.[9] Doğada sadece iki yuva incelenmiştir; her ikisinde de birer yavru bulunmuştur.

Tehdit altında olarak değerlendirilmez, ancak CITES Ek II'de (Ek I'de listelenmeyen çoğu papağan gibi) yer alır.

Kuş yetiştiriciliği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yelpazeli papağanlar, kuş yetiştiriciliğinde pek yaygın olmamakla birlikte, bazen voliyer kuşları veya evcil papağanlar olarak tutulurlar. Yavru kuşlar genellikle uysal olsalar da, yetişkinler özellikle huysuz, inatçı, öngörülemez ve iradeli kuşlar olabilirler. Üreme dönemlerinde, insanlara ve aynı kafeste bulunan diğer kuşlara (kendi türlerinden olanlar ve/veya kendi eşleri dâhil) karşı aşırı saldırganlık gösterebilirler. Yelpazeli papağanlar evcil hayvan olarak tutulduğunda, genellikle bir kişiyle bağ kurar ve hem kuş bakımında hem de papağanın vücut dilini okumada deneyimli, sıkı bir şekilde kuşu idare edebilen ve sabırlı bir sahip gerektirir. Ancak, tüm papağanlarda olduğu gibi, mizaç kuştan kuşa farklılık gösterebilir ve bazı yelpazeli papağanlar mükemmel arkadaş olabilirler.[10][11][12][13]

Galeri

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Pet parrot showing its fan
    Yelpazesini gösteren evcil papağan
  • At the National Zoo, United States
    Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Ulusal Hayvanat Bahçesi'nde
  • Pet
    Evcil Hayvan
  • Deroptyus accipitrinus - MHNT
    Deroptyus accipitrinus-MHNT

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ BirdLife International (2016). "Deroptyus accipitrinus". IUCN Tehdit Altındaki Türlerin Kırmızı Listesi. 2016: e.T22686416A93110677. doi:10.2305/IUCN.UK.2016-3.RLTS.T22686416A93110677.en Özgürce erişilebilir. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021. 
  2. ^ Linnaeus, Carl (1758). Systema Naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. 10. (Latin). 1. Holmiae (Stockholm): Laurentii Salvii. s. 102. 6 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024. 
  3. ^ Edwards, George (1751). A Natural History of Uncommon Birds. 4. Londra: Printed for the author at the College of Physicians. s. 165. 19 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024. 
  4. ^ Peters, James Lee, (Ed.) (1937). Check-List of Birds of the World. 3. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. s. 224. 4 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024. 
  5. ^ Hellmayr, Carl Eduard (1905). "Notes on a collection of birds made by Mons. A. Robert in the district of Pará, Brazil". Novitates Zoologicae. 12: 269-305 [303]. 19 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024. 
  6. ^ Wagler, Johann Georg (1832). "Monographia Psittacorum". Abhandlungen der mathematisch-physikalischen Classe, Königlich-Bayerische Akademie der Wissenschaften (Latin). 1: 463-750 [492]. 19 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2024. 
  7. ^ a b Rasmussen, Pamela; Donsker, David, (Ed.) (Ocak 2022). "Parrots, cockatoos". IOC World Bird List Version 12.1. International Ornithologists' Union. 31 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022. 
  8. ^ Jobling, James A. (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Londra: Christopher Helm. ss. 133, 30. ISBN 978-1-4081-2501-4. 
  9. ^ a b Animal-World. "Hawk-headed Parrot". Animal World. 3 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ocak 2016. 
  10. ^ "Hawk-headed Parrot". 6 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2009. 
  11. ^ "Hawk-headed Parrot...Get Facts, See Pictures And Read What Hawk-head Owners Say". 26 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2009. 
  12. ^ "Hawk-headed Parrots". 3 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2009. 
  13. ^ "Old World Aviaries: Hawk-headed Parrots". 8 Şubat 1998 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2009. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yelpazeli_papağan&oldid=33400931" sayfasından alınmıştır