Yeşiller Partisi (Türkiye)
Yeşiller Partisi | |
|---|---|
.png) | |
| Kısaltma | YEŞİLLER |
| Genel başkan | Özlem Teke Taşdemir Koray Doğan Urbarlı (Eşsözcüler) |
| Kuruluş tarihi | 6 Haziran 1988 (İlk kuruluş) 30 Haziran 2008 (İkinci kuruluş) 21 Eylül 2020 (Üçüncü kuruluş) |
| Kapanış tarihi | 10 Şubat 1994 (İlk kapanış) 25 Kasım 2012 (İkinci kapanış) |
| Ardılı | Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi (2012) |
| İdeoloji | Yeşil siyaset Yeşil liberalizm Feminizm LGBT hakları |
| Siyasi pozisyon | Merkez sol |
| Slogan(lar) | "Evimiz yanıyor! Bu yangını söndüreceğiz!"[1] |
| TBMM | 0 / 600 |
| İnternet sitesi | |
| www.yesiller.org.tr | |
| Türkiye | |
| Makale serilerinden |
.svg) |
 | Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir. Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız. (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) |
Yeşiller Partisi (kısaca Yeşiller), Türkiye'de 21 Eylül 2020 tarihinde kurulmuş, yeşil siyaseti ve yeşil liberalizmi benimsemiş bir siyasi partidir. Kısaltması YEŞİLLER, simgesi ayçiçeğidir.
Yeşiller, çevre ve iklim adaletinin ekonomik ve sosyal adaletten bağımsız olmadığını savunur. Toplumun doğa ile uyum içinde varlığını devam ettirmesi hedefine yönelik özgürlükçü ve radikal politikalar geliştirir. Sosyal, ekonomik ve çevresel sorunların birbirleriyle derinden ilişkili olduğuna inanır.[2] Bu doğrultuda, karbonsuz ekonomi politikalarını, çevresel adaleti, toplumsal cinsiyet eşitliğini, LGBTQİ+ haklarını ve şiddetsizliği savunur, iklim kriziyle mücadeleyi önceliklendirir.
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'de yeşil hareketlerin doğuşu ve birinci Yeşiller Partisi
[değiştir | kaynağı değiştir]
Yeşil siyasetin kökeni 1970'li yıllarından ortasından itibaren o dönemde çevre sorunlarına karşı yöresel ve bölgesel düzeydeki çevre mücadelelerine dayanmaktadır. 1980li yıllarda sivil toplum düşüncesi çizgisinde daha çok dernek veya vakıflar aracılığıyla örgütlenen bu hareket, özellikle ilk olarak 1985 yılında daha önce Sosyal Demokrasi Partisi'nde (SODEP) siyaset yürüten ve ayrılan İbrahim Eren’in öncülüğünde Radikal Demokrat Yeşiller adı altında toplantılar yapmaya başlamış, 1987'de partileşme çabalarının bir parçası olarak Yeşil Barış Çevre Derneği adında bir dernek kurmuş ve 1988'de Radikal Demokratik Birlik Partisi için bir çağrı yayınlamış ve bir parti program taslağı hazırlamışlardır.[3] Bu dönemde feministleri, ateistleri, LGBT bireyleri ve antimilitaristleri de bir araya getirmeyi hedefleyen ve İstanbul, Ankara gibi büyükşehirlerde kent mücadelelerine de katılan bu grup Yeşil Barış gazetesini de çıkarmaya başlamıştır. Ancak 1990lı yıllardan itibaren bu hareket yavaşça dağılma sürecine girmiş ve ortadan kaybolmuştur.
Radikal Yeşiller çevre sorunlarını önceleyen bir hareket olsa da dar anlamda çevreci bir parti olarak tanımlanmamaktadır. Bu harekete paralel olarak aynı yıllarda özellikle İzmir'de gelişen ve sözcülüğünü Melih Ergen'in yaptığı çevreci bir hareket Türkiye'nin ilk Yeşiller Partisi'nin kurulması için çalışmalar yapmıştır.[4] 6 Haziran 1988 tarihinde kurulan ve parti programında kendisini insanlar arasındaki ilişkinin insan doğa ilişkisinden bağımsız düşünülemeyeceğinden hareketle, demokratik bir toplumu amaçlayan siyasal bir kuruluş olarak tanımlayan bu partinin ilk genel başkanlığını Celal Ertuğ yapmıştır.[5] Ancak kuruluşundan kısa süre sonra partide kadrosuzluk ve örgütsüzlükle beraber baş gösteren bir liderlik problemi ortaya çıkmıştır. 1991 yılında yapılan Kurultay'da genel başkanlığa önce Bilge Contepe seçilse de bu görevde yedi ay kalabilmiştir. Ardından Aydın Aras genel başkanlık görevine gelmiştir.[6] Bu süreç içerisinde başını Melih Ergen'in çektiği MYK üyeleri ile eski genel başkan Celal Ertuğ ve grubu arasında başlayan ideolojik ve örgütsel ayrılıklar bölünmeye yol açmış ve parti Anayasa Mahkemesi'nin 1994 yılında Anayasa’da öngörülen genel teşkilatlanma ve faaliyet barajını aşamadıkları gerekçesiyle verdiği karar ile kapatılmıştır.[7]
İkinci Yeşiller Partisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Partinin kapanmasının ardından 1990lı yılların ikinci yarısında yeşil hareket 1995'te kuruluşunu gerçekleştiren Özgürlük ve Dayanışma Partisi (ÖDP) gibi partilerle ortaklıklara girmiştir. Bilhassa 1999 genel ve yerel seçimlerine ÖDP ile katılan yeşil adaylar kendi başlarına bir varlık gösterememişlerdir.
2002 yılında yeniden partileşme çalışmaları başlamış ve 40 kurucu üyenin girişimiyle 30 Haziran 2008 tarihinde Türkiye'de ikinci kez Yeşiller Partisi kurulmuştur. İkinci Yeşiller Partisi; doğaya uyum, sürdürülebilir yaşam için küresel düzeyde mücadele, erkek egemenliğinin ve şiddetin reddi, doğrudan demokrasi, yerellik, adil paylaşım, özgür yaşam ve çeşitliliğin korunması ilkelerini benimsemiştir. Kendisini Küresel Yeşiller Hareketinin bir parçası olarak tanımlamış ve parti organlarında %50 kadın kotası uygulamıştır.
Genel başkanlık sistemi yerine parti eş sözcüleri ile hareket eden Yeşiller, aynı zamanda kurucular arasında yer alan Bilge Contepe ve Ümit Şahin'in eş sözcülüğünde partileşmişlerdir. Mart 2009'da Ümit Şahin'in eş sözcülükten ayrılmasıyla eş sözcülüğe önce Dilaver Demirağ, ardından Aralık 2009'da Hüseyin Güngör seçilmiştir.
6 Haziran 2010 tarihinde yapılan 1. Olağan Büyük Kongre sonucunda partinin yeni eş sözcüleri Yüksel Selek ve Ümit Şahin olmuştur. Kongrede ayrıca yeni parti meclisi ve diğer kurullar da seçilmiştir.
Yeşiller Partisi 2011 yılında Eşitlik ve Demokrasi Partisi (EDP) ile birleşme görüşmelerine başlamıştır. Bir yıla yakın süren bu süreçte 6 Haziran 2012'de yapılan Parti Meclisi toplantısında eş sözcülüğe Sevil Turan ve Kemal Tuncaelli seçilmiştir.[8] Birleşme görüşmelerinin tamamlanmasının ardından her iki parti hukuksal varlıklarını sonlandırarak 25 Kasım 2012'de yeni kurulan Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi'ne katılmıştır. Bu yeni partinin kurucuları arasında daha önce her iki partide de yer almayan bağımsızlar da bulunmaktadır.
2016’ya kadar bu parti içinde siyaset yapmaya devam eden Yeşiller'in oluşturduğu “Yeşil Siyaset Platformu” yeşil politikanın temel ilkelerine aykırı siyaset tarzı nedeniyle 27 Nisan 2016’da partiden ayrılmıştır.
Yeşiller ve Sol Gelecek Partisi'nden kopuş ve üçüncü Yeşiller Partisi
[değiştir | kaynağı değiştir]Yeşil Siyaset Platformu, ayrılıktan sonra partisiz politika hayatına devam etmiştir. Ardından 29 Eylül 2019'da yeşil hareket içindeki başka bireylerin de katılımıyla ilk önce Yeşiller Meclisi kurulmuştur.[9] Kuruluşundan kısa süre sonra Yeşiller Meclisi partileşme çalışmalarına başlama kararı almıştır. 21 Eylül 2020 tarihinde Yeşiller Partisi, Türkiye'de üçüncü kez kurulmuştur.[10] 110 kurucu üyeyle kurulan partinin kurucularının yarısı kadındır.[11] 22 Mart 2021'de yapılan bir açıklamayla partinin resmi kuruluşunun bilinçli olarak İçişleri Bakanlığı tarafından geciktirildiği ve tüzel kişilik kazanmasına engel olunduğu duyurulmuştur.[12] Mevcut anayasaya göre her Türk vatandaşının parti kurma hakkı vardır. Yeşiller Partisinin belgeleri 2020'de İçişleri Bakanlığına gönderilmiş ancak henüz bir cevap alınamamıştır.[13] Geçen süre zarfında başka partiler kurulmuştur.[14] Bu nedenle Mart 2021'de, Yeşiller Partisi konuyu yargıya taşımıştır.[15] Buna rağmen parti politik faaliyetlerine devam etmektedir. 27 Şubat 2023 tarihinde parti Anayasa mahkemesi'ne açtığı davayı kazandığını duyurdu.[16]
İlkeler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kimlik siyaseti yerine ilkeler siyaseti yapmayı benimseyen Yeşiller Partisi, daha önceki ardıllarının oluşturduğu yeşil ilkeleri parti kuruluş sürecinde güncelleyerek kamuoyuna duyurmuştur.[2] Yeşil ilkeler 10 başlık altında toplanmıştır. Bunlar sırasıyla Doğaya Uyum, İklim Kriziyle Mücadele, Barış ve Şiddetsizlik, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Feminizm, Küresel Mücadele, Yerel ve Doğrudan Demokrasi, Sürdürülebilirlik, Adil Paylaşım, Özgür Yaşam ve son olarak Çoğulculuktur. Bu 10 madde 11 Temmuz 2020 tarihinde kabul edilmiştir. Yeşil siyaset, ilkeler üzerine kurulmuş bir siyaset biçimidir ve dünyanın pek çok ülkesindeki yeşil partiler farklı sayılarda olmakla birlikte ilkeleri üzerinden siyaset yapmaktadırlar. Yeşiller Partisi de ilkelerini kendi dünya görüşünü yansıtacak ve kapsayıcı olacak şekilde güncellemiştir.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 23 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Eylül 2020.
- ^ a b "Yeşil İlkeler". yesiller.org.tr. 4 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021.
- ^ "Radikal yeşil hareketin öncüsü İbrahim Eren hayatını kaybetti - Yeşil Gazete". 24 Şubat 2019. 4 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2023.
- ^ Yasa, Mutlu (1993). "Çevre konusunda halk katılımı: Çevre duyarlılığı grubu Radikal Demokratik Birlik Partisi ve Yeşiller Partisi". 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2023.
- ^ Üste, Rabia Bahar (1 Aralık 2015). "DOĞANIN SİYASET PARADİGMASI: YEŞİL SİYASET". Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi. 7 (2): 38-54. ISSN 1309-8012. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2023.
- ^ Duru, Bülent (26 Şubat 2014). "Türkiye'de Çevrenin Siyasallaşması:Yeşiller Partisi Deneyimi". Mülkiye Dergisi. 26 (236): 179-199. ISSN 1305-9971. 11 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 2 Aralık 2020.
- ^ [1] 6 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yeni siyaset için yola çıkıldı: Yeşiller Partisi ve EDP birleşiyor, Yeşil Gazete
- ^ "Türkiye'de Yeşiller Meclisi kuruldu". Independent Türkçe. 16 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021.
- ^ [2] 23 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkiye'de Yeşiller Partisi kuruldu, partinin ilkeleri ve hedefleri neler?, BBC Türkçe
- ^ "Kurucular Kurulu". yesiller.org.tr. 6 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Demokratik hakkımızı kullanmak için hukuki süreci başlatıyoruz!". yesiller.org.tr. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2021.
- ^ ERGİN, Sedat. "Türkiye'de bir Yeşiller Partisi kurmaya kalktığınızda". Hürriyet. 10 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2021.
- ^ "Faaliyette Olan Siyasi Partiler". Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı (Türkiye). 13 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Şen, Dilek (23 Nisan 2021). "Yeşiller Partisi neden kurulamıyor?". Bianet. 23 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2021.
- ^ "Yürütmesi durdurulmuştu: Yeşiller, İçişleri Bakanlığı'na açtığı 'engelleme' davasını kazandı - Yeşil Gazete". 27 Şubat 2023. 28 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2023.
