İçeriğe atla

Yaprak görünümlü kertenkele

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yaprak görünümlü kertenkele
Ranomafana Milli Parkı, Madagaskar.
Korunma durumu

Asgari endişe altında (IUCN 3.1)[3]
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Squamata
Familya: Gekkonidae
Cins: Uroplatus
Tür: U. phantasticus
İkili adlandırma
Uroplatus phantasticus
Boulenger,[1] 1888[2]
Dağılımı

Yaprak görünümlü kertenkele (Taksonomik adı: Uroplatus phantasticus), Madagaskar adasına özgü bir Uroplatus türüdür. İlk olarak 1888'de George Albert Boulenger [4] tarafından tanımlanan U. phantasticus, Uroplatus gekolarının vücut olarak en küçüğüdür, ancak kuzenlerinden biri olan U. ebenaui'nin daha kısa kuyruğu nedeniyle daha küçük olup olmadığı konusunda devam eden bir tartışma vardır.[5]

Etimoloji

[değiştir | kaynağı değiştir]

Cins adı olan Uroplatus, iki Yunanca kelimenin Latinleştirilmiş halidir: "ourá" (οὐρά) "kuyruk" anlamına gelir ve "platys" (πλατύς) "düz" anlamına gelir. Özel adı olan phantasticus, gekonun benzersiz görünümüne dayanan ve Belçikalı doğa bilimci George Albert Boulenger'in 1888'de onu "efsanevi" olarak tanımlamasına yol açan Latince "hayali" kelimesidir.[6]

Dağılım ve yaşam alanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu tür Madagaskar'a özgüdür, yani Madagaskar dışında başka hiçbir yerde bulunmaz.[7] Madagaskar'ın kuzey ve orta tropikal ormanlarında doğal kamuflajına güvenen bir ağaç sürüngenidir.

Tanım

[değiştir | kaynağı değiştir]
Uroplatus phantasticus

Yetişkin boyutu, kuyruk dahil olmak üzere toplam 90 mm'ye kadar ulaşır.[8] Tüm Uroplatus geko türlerinde olduğu gibi kuyruk yassıdır, ancak yaprak benzeri görünüm yalnızca ebenaui kompleksinde (U. phantasticus, U. ebenaui ve U. malama; ancak kuyruk boyutu U. ebenaui'de çok daha küçüktür) görülür. U. phantasticus'un aslında U. ebenaui (Nosy Bé düz kuyruklu geko) ile aynı tür olup olmadığı sıklıkla tartışılmıştır. Ancak U. phantasticus'un baş, gövde ve gövdesinde daha fazla ve daha uzun dikenler bulunur.[9] Uroplatus cinsinin diğer üyelerinin, hareketsizken gekonun profilini küçültmeye yarayan düzleştirilmiş kuyrukları vardır. Bazı U. phantasticus geko türlerinin kuyruklarında çürüyen bir yaprağı daha da taklit eden çentikler bile vardır.[10] Bu özelliğin türün erkeklerinde daha yaygın olması nedeniyle, bunun bir tür cinsel dimorfizm olduğu da düşünülmektedir. Ek olarak, U. phantasticus'un her bir gözünün üstünde kirpik benzeri bir çıkıntı vardır. Gün ışığında, bu adaptasyonlar gekonun çevresine uyum sağlamasına yardımcı olur. Geceleri kamuflaj sağlayarak gekonun avını avlamasına yardımcı olur.

Kertenkelelerin göz kapakları yoktur, sadece gözlerinin üzerinde şeffaf bir örtü vardır ve bu nedenle göze kaçan toz veya döküntüleri silmek için uzun, hareketli dillerini kullanırlar.[10]

Kertenkele, mor, turuncu, ten rengi ve sarı tonları da dahil olmak üzere çeşitli renklerde bulunur, ancak genellikle benekli kahverengidir[11] ve alt tarafında onu benzer türlerden ayırt etmeye yardımcı olan küçük siyah noktalar bulunur.[7]

Davranış

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ranomafana Milli Parkı'nda Uroplatus phantasticus

Gececil bir sürüngen olan yaprak kuyruklu geko, uygun büyüklükte gözlere sahip olduğu için geceleri yağmur ormanı habitatında hareket ederek böceklerle beslenir.[7] Parmaklarının ve ayak parmaklarının altındaki yapışkan pullar ve güçlü, kavisli pençeleri, ağaçların arasında ustaca hareket etmelerini sağlar.[7]  Yaprak kuyruklu geko, yalnızca inanılmaz taklit yeteneğiyle değil, aynı zamanda bir dizi davranışla da yırtıcılardan kaçınma konusunda bir nevi uzmandır. Vücudunun gölgesini azaltmak için vücudunu alt tabakaya yassılaştırabilir, korkutucu, parlak kırmızı bir ağız göstermek için çenelerini iyice açabilir ve bir yırtıcıyı kandırmak için gönüllü olarak kuyruklarını düşürebilirler.[7]

Birçok sürüngen gibi, yaprak kuyruklu geko da yumurtlayan veya oviparite bir türdür. Üreme, yağmur mevsiminin başlangıcında, yaprak çöplerinin altına veya bitkilerin ölü yapraklarına iki küresel yumurtadan oluşan kümeler bıraktığında başlar.[7]

Esaret

[değiştir | kaynağı değiştir]
Uroplatus phantasticus'un ventral görünümü

Uroplatus phantasticus esaret altında yaygındır ve sıklıkla üreme çiftleri veya üçlüleri halinde tutulur. Erkekler birlikte barındırılabilir çünkü esaret koşulları yeterli olduğunda tür içi saldırganlık düşük olma eğilimindedir. Ancak, iyi koşullarda bile ara sıra erkek-erkek saldırganlığı görülür. Bu türün bakıcıları genellikle onlara basitçe Phants derler.

Geko, cırcır böcekleri ve güveler de dahil olmak üzere çeşitli uygun büyüklükteki böcekleri yer. Esaret altında üreme başarılı olursa, yumurtalar yaklaşık 30 günlük aralıklarla bırakılır ve yumurtadan çıkmaları 90 ila 120 gün sürer.

Amerika Birleşik Devletleri'nde bu geko türüne ev sahipliği yapan yedi hayvanat bahçesi bulunmaktadır ve bunlardan ikisi, San Diego Hayvanat Bahçesi de dahil olmak üzere, bu geko türünü üretmektedir.[12]

Koruma

[değiştir | kaynağı değiştir]
Erkek Uroplatus phantasticus

Yaşam alanlarının tahribi, ormansızlaşma ve vahşi hayvan ticareti için toplanmaları, bu türün varlığını tehdit etmektedir.[13] Çalışmalar, yaprak kuyruklu gekoların yalnızca çok belirli bir ortamda yaşayabildiğini ve doğal yaşam alanlarının herhangi bir şekilde bozulmasına tahammül edemediğini göstermektedir. Bu, onları yaşam alanlarının bozulması ve hasat edilmesinin etkilerine karşı savunmasız hale getirir, popüler evcil hayvanlar olmaları nedeniyle yaygın bir sorundur.[7] Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF), yasadışı yaban hayatı ticareti tarafından tehdit edilen hayvanların yer aldığı "En çok aranan ilk on tür" listesinde tüm Uroplatus türlerini listeler, çünkü "uluslararası evcil hayvan ticareti için endişe verici oranlarda yakalanıp satılmaktadır". CITES Ek 2'de korunan bir hayvandır.[13]

Korunan alanlar bu nedenle önemlidir ve şu anda şeytani yaprak kuyruklu gekonun en az üçünde bulunduğu bilinmektedir: Tsaratanana Kesin Doğa Rezervi, Marojejy Milli Parkı ve Anjanaharibe Özel Rezervi. Ancak, yaprak kuyruklu gekoların yasadışı avlanmasının korunan alanlarda bile gerçekleştiği bilinmektedir ve bu olağanüstü ve benzersiz sürüngenin varlığını sürdürebilmesi için bu tehdit edici faaliyeti kontrol altına almaya yönelik çabalar gerekmektedir.[7] Bu geko, yaygın olarak düşünüldüğü gibi kuşların avı değildir.

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu makale, Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş 3.0 Yerelleştirilmemiş lisans ve GNU Özgür Belgeleme Lisansı kapsamında ARKive bilgi dosyası "Uroplatus phantasticus" tan metin içermektedir.

  1. ^ "Uroplatus phantasticus Boulenger, 1888". The Reptile Database. J. Craig Venter Institute. Erişim tarihi: 27 Ocak 2009. 
  2. ^ Boulenger, G. A. (1888). "Descriptions of new Reptiles and Batrachians from Madagascar". The Annals and Magazine of Natural History. 6 (1). ss. 101-107. doi:10.1080/00222938809460688. 20 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2024. 
  3. ^ Ratsoavina, F., Glaw, F., Ramanamanjato, J.-B., Rabibisoa, N. & Rakotondrazafy, N.A. 2020. Uroplatus phantasticus (amended version of 2011 assessment). The IUCN Red List of Threatened Species 2020: e.T172906A177285160. https://dx.doi.org/10.2305/IUCN.UK.2020-3.RLTS.T172906A177285160.en.
  4. ^ "Kamuflaj Ustası: Yaprak Kuyruklu Şeytani Geko". Doğabilim. 19 Şubat 2021. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  5. ^ "Şeytani Yaprak kuyruklu Geko Kertenkele Hakkında İlginç Gerçekler". 18 Ağustos 2021. 18 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  6. ^ Boulenger, G.A. (Şubat 1888). "XIII.— Descriptions of new reptiles and batrachians from Madagascar". Annals and Magazine of Natural History (İngilizce). 1 (2): 101-107. doi:10.1080/00222938809460688. ISSN 0374-5481. 
  7. ^ a b c d e f g h "Consideration of Proposals for Amendment of Appendices I and II, Proposal 27". Thirteenth Meeting of the Conference of the Parties, The Hague. CITES. 2004. 12 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  8. ^ Glaw, Frank; Vences, Miguel (January 2019). A Field Guide to the Amphibians and Reptiles of Madagascar (3rd ed.). Cologne, Germany: Vences & Glaw Verlags. ISBN 978-3929449037.
  9. ^ Nussbaum, Ronald A.; Raxworthy, Christopher J. (1995). "New Uroplatus Duméril (Reptilia: Squamata: Gekkonidae) of the ebenaui-Group from the Anosy Mountains of Southern Madagascar". Copeia. 1995 (1): 118-124. doi:10.2307/1446806. ISSN 0045-8511. 23 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  10. ^ a b Halliday, T., and Adler, K. (2002). The New Encyclopedia of Reptiles and Amphibians. Oxford University Press.
  11. ^ Bauer, Aaron M.; Russell, Anthony P. (Şubat 1989). "A systematic review of the genus Uroplatus (Reptilia: Gekkonidae), with comments on its biology". Journal of Natural History (İngilizce). 23 (1): 169-203. doi:10.1080/00222938900770101. ISSN 0022-2933. 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  12. ^ "San Diego Union-Tribune". San Diego Union-Tribune (İngilizce). 22 Eylül 2024. 19 Ağustos 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
  13. ^ a b "Inclusion of Uroplatus spp. in Appendix II" (PDF). 23 Kasım 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yaprak_görünümlü_kertenkele&oldid=33912378" sayfasından alınmıştır