Yakov Melkumov
Yakov Melkumov | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 24 Aralık 1885 Harkhan, Yelizabetvol Valiliği, Rusya İmparatorluğu |
| Ölüm | 3 Temmuz 1962 (76 yaşında) Moskova, RSFSC, SSCB |
Yakov Arkediyeviç Melkumov (24 Aralık YU: [12 Aralık] - 3 Temmuz 1962 Rusça: Яков Аркадьевич Мелькумов; Ermenice: Հակոբ Արշակի Մելքումյան Hagop Arshaki Melkumyan), Ermeni asıllı Sovyet askeri komutanıdır. I. Dünya Savaşı'nda ve Rus İç Savaşı'nda savaşmıştır. Basmacı Hareketi'ne katılmıştır. Bu savaş sırasında Basmacı liderlerinden Enver Paşa'yı öldürmüştür.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Melkumov, Şuşa şehri yakınlarındaki Harkhan da Ermeni işçi ailesinin çocuğu olarak doğmuştur. Babası Arshak (Arkady) duvarcıydı. 1890'da Aşkabata taşınmıştır. Burada Türkmence ve ata binmeyi öğrenmiştir. 1906'da Aşkabat'ta spor salonunun 6. sınıfından mezun olmuştur. 1907'de Rus İmparatorluk Ordusu'na alınmıştır. Okumak için Nikolaev Süvari Okuluna gönderilmiştir ve buradan Süvari Kurmay Yüzbaşısı olarak mezun olmuştur. I. Dünya Savaşı sırasında Rus ordusunda askerlik yapmıştır.
- Rus İç Savaşı
Melkumov, 1918'de Bolşevik Partisi'ne katılmıştır. Aynı yıl Ocak ayında, Don bölgesinde General Aleksey Kalin'in isyanının bastırılmasında yer almıştır. Kızıl Ordu ilk "kızıl müfrezelerinin" saflarında yer alarak Rus İç Savaşı'nın ilk günlerinden itibaren savaşlara hep katılmıştır. 1918 yılının Nisan ayından beri bir süvari müfrezesinin şef yardımcısıydı. Temmuz ayının başlarında Moskova'daki Sol Sosyalist-Devrimci ayaklanmasını bastırılmasında yer almıştır.
1918 yılının Ekim ayında Kızıl Ordu'nun 12. Tümeninde 1. Moskova Süvari Alayının Komutanı olmuştur.
Orta Asya Çatışması
1919 yılının Ekim ayında 8. Orduda bir süvari tugayının komutanı olmuştur. Ocak 1920'de Türkistan Süvari Tümeni'nin 1. Süvari Tugayı'nın Komutanı olmuştur. 1920 yılında Ağustos - Eylül ayları arasında Melkumov'un Süvari Tugayı, Buhara Emiri olan Muhammed Alim Han devirmek için Buhara Operasyonunda yer almıştır. Eylül 1920'de 3. Türkistan Süvari Tümeni'nin 2. Süvari Tugayının komutanı olmuştur. Şubat 1921'de Boysun kasabası yakınlarında bulunan Muhammet Alim Han'ın yenilgisini katılmıştır.
1922 yılının Haziran ayında Kızıl Ordu'nun Enver Paşa güçlerine karşı başlatmış olduğu saldırı 2. Türkistan Süvari Tugayını komuta etmiştir. Osmanlı askeri olan Enver Paşa, 1921 yılında Basmacı Hareketi önderlik etmek için Orta Asya'ya gelmişti. Enver Paşa'nın küçük birlikleri, önemli başarılar elde etmesine rağmen, Kızıl Ordu tarafından yenilgiye uğratılmıştır. Enver Paşa Yakov Melkumov tarafından makineli tüfekle öldürülmüştür. Bazı kaynaklarda ise Melkumov'un Enver Paşayı kılıçla öldürdüğü belirtilir ancak Melkumov bu olayın böyle yaşanmadığını söyler. Melkumova Gussar seferi sırasındaki askeri başarıları ve Enver Paşa'nın ordusuna karşı yapmış olduğu zaferinden dolayı 2. Kızıl Bayrak Nişanı verilmiştir.
1924'ten 1926'ya kadar 8. Türkistan Süvari Tugayının komutanlığını yapmıştır. 1926'dan 1931 yılına kadar Türkmen ve Tacik Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri topraklarında Basmacı isyanlarının yenilgisinde yer almıştır. 20 Haziran 1930'da Melkumov'un Süvari Tugayı Afgan hükûmetiyle anlaşarak, Basmacı üslerine saldırmak için Afganistan'ı işgal etti. 1934 yılında Frunze Askeri Akademisinden mezun olmuştur. 1934'ten 1937'ye kadar Orta Asya Askeri Bölgesinin askeri yardımcısıydı.
Tutuklanması ve Rehabilitasyon Edilmesi
[değiştir | kaynağı değiştir]Melkumov Kasım 1937'de Büyük Temizlik sırasında. Sözde Sovyet karşıtı Milliyetçi bir örgüte katılmak suçlamasıyla tutuklanıp Nisan 1940'ta kurşuna dizilmeye mahkûm edilmiştir. Ancak daha sonra cezasını Temyiz ettikten sonra cezası, SSCB Yüksek Mahkemesi Askeri Koleji tarafından 15 yıl çalışma kampında kalması olarak karar verilmiştir.
1954'te cezası bittikten sonra rehabilite edilmiştir. Eski tümen generali rütbesi ve tüm ödülleri iade edilmiştir. Yaşamının geri kalanını Moskova'da geçirmiştir. Basmacı isyanları ile ilgili anılarını 1960 yılında Türkistantsı adlı eserinde yayımlamıştır. Melkumov 3 Temmuz 1962'de Moskova'da ölmüştür. Novodeviçi Mezarlığı'na gömülmüştür.
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Туркестанцы [Türkistanlılar]. Военные мемуары (Rusça). Moskova: Voenizdat. 1960.
Başarıları ve Ödülleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Kızıl Bayrak Nişanı, iki kez
- Buhara Sovyet Halk Cumhuriyeti tarafından Kızılay Nişanı (1. derece)