Yılbaşı ağacı
Yılbaşı ağacı veya Yeni yıl ağacı miladî yeni yılın gelişin kutlamak amacıyla süslenmiş ağaç.
Yılbaşı kutlamalarının simgesi olan yılbaşı ağacı, Hristiyan geleneğindeki Noel ağacına benzer ancak Hristiyanlara özgü değildir; Müslüman, Yahudi ve Budistler gibi farklı dinlere ve kültürlere mensup toplumlarda da yeni yılı karşılamak amacıyla yılbaşı ağacı süslenir[1] Eski Sovyetler Birliği, eski Yugoslavya, Türkiye, Çin ve Vietnam yılbaşı ağacı süslenen ülkelerdendir.
Ülkelerine göre yılbaşı ağacı süsleme geleneği[değiştir | kaynağı değiştir]
Çin[değiştir | kaynağı değiştir]
Kantonca'da, yeni yıl ağacı Nin Fa (Çince:年花, kelimenin tam anlamıyla Yeni Yıl Çiçeği) olarak adlandırılır. Bambu, mandalina ve şeftali, yeni yıl ağacı olarak süslenen ağaçlardandır.
Japonya[değiştir | kaynağı değiştir]
Yılbaşında Japonya'da farklı uzunluktaki üç bambu dalının, çam ve erik dalları, mandalinalar ve hatta kuru deniz yosunu ve karides ile süslenmesi ile hazırlanan kadomatsu adlı süsler, kapı önlerine ya da bahçeye genellikle çifter çifter yerleştirilir.[2] Geçmişte kadomatsu 10 Aralık'ta yerleştirirken, Japonya'a Noel kutlama geleneğinin de yerleşmesinden ötürü Kadomatsu, 26 Aralık'tan sonra yerleştirilmeye başlamıştır.[2]
Rusya[değiştir | kaynağı değiştir]
Rusya'da yılbaşı ağacı süsleme geleneği Büyük Petro zamanında başlamış, 1800'lerde yaygınlaşmıştır.[3] 1917'deki Rus Devrimi'nden sonra ülkede dini bayram kutlamaları ile birlikte yılbaşı ağacı süslemek de yasaklandı. Ancak yılbaşı ağacı süslemenin seküler bir gelenek olması nedeniyle 1935'te bu yasak kalktı. 1937'de Moskova'daki Novy God kutlaması için Sendikalar Evi önüne de bir yılbaşı ağacı dikildi.
Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye'de yılbaşı ağacı olarak genellikle çam ağacı süslenir.[4] Türkler’de yeni yılın gelişini kutlamak amacıyla çam ağacının ilk olarak ne zaman kullanılmaya başlandığı net değildir.[4] 1990’lı yılların başından itibaren gerçek çam ağaçlarının süslemenin yerine yapay çamların süslenmesi yaygınlaşmıştır.[4]
Osmanlı toplumunda yılbaşlarında ağaç süsleme geleneğinin karşılığı, şenliklerde ve saray düğünlerde nahıl süsleme geleneğidir. Nahıl, yukarı doğru incelen konik biçimi ile ağacı andıran ve üzeri süslerle bezenmiş bir nesnedir.[5] Nahıllar balmumundan hayvan, yemiş, çiçek figürleri, değerli taşlar, altın ve gümüş yapraklar, ipek mendiller, renkli ve yaldızlı kağıttan süslemeler ile süslenirdi.[6] Anadolu'daki halk düğünlerinde de nahıl kullanımına rastlanan[5] nahıl, 19. yüzyıl sonlarına kadar geleneksel biçimini ve toplumsal değerini korudu. Geleneksel nahıl üretimi günümüzde sadece Ürgüp'ün Ortahisar beldesinde devam eder.
Vietnam[değiştir | kaynağı değiştir]
Vietnem'da yılbaşı ağacı veya cây nêu dikmek, ilkbaharda düzenlenen Tết festivalinin bir parçası olan bir Vietnam geleneğidir. "Ağaç" olarak genellikle bambu kullanılır. Tết sırasında Vietnam evlerinde Hoa đào (kuzeyde), Hoa mai (güneyde) ve Kamkat ağaçları da dekore edilmiş ve sergilenmiştir.
Yahudi kültüründe yılbaşı ağacı[değiştir | kaynağı değiştir]
Yahudilerin gregoryen takvime göre Kasım-Aralık aylarında kutladıkları Hanuka bayramında, noel ağacından esinlenerek hanuka ağacı ya da hanuka çalısı denilen küçük ağaççıkları ışıklar, mavi-gümüş rengi Hanuka ile ilgili süslerle süslenmektedir.[7][8]
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Çin yeni yıl ağacı -
Japonya'da kadomatsu -
Özbekistan'da yeni yıl ağacı -
İzmir, Kültürpark'ta yılbaşı ağacı, 2019 -
Hanuka ağacı
.JPG)
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Sorokina, Anna (22 Aralık 2019). "Why the Christmas tree in Russia is not about Christmas. Wait, WHAT?". Russia Beyond (İngilizce). 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.
- ^ a b "Traditional Japanese New Year Decorations" (İngilizce). 21 Aralık 2019. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2019.
- ^ a b c Ersoy, Petek (2008). "Cumhuriyet Döneminde yılbaşı kutlamaları üzerine halkbilimsel bir inceleme". Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 30 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Corsini, Duygu ÖNGEN (1 Temmuz 2013). "Osmanlı Saray Şenliklerinden Günümüze Bir Kültür Ürünü: Nahıl". Yedi (10): 49-57. ISSN 1307-9840. 30 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2022.
- ^ Yerdelen, Selda Kulluk (24 Şubat 2010). "OSMANLI ŞENLİKLERİNDE KULLANILAN NAHIL, YAPMA BAHÇE, ŞEKERDEN TASVİRLER VE TASARIMCILARI". Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 8 (17): 157-164. ISSN 1300-9052. 30 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2022.
- ^ "Why One Family Decorates a Hanukkah Tree Every Year". Better Homes & Gardens (İngilizce). 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.
- ^ "Origin of a Chanukah Bush? Milton Berle and Gertrude Berg". Flower Power. 20 Aralık 2019. 1 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2023.