Vikipedi:Sunumlar/Web2.0

Konu başlıkları

- Vikipedi nedir?
  - Wikimedia Vakfı nedir?
  - Amacı
  - İlkeleri
  - Özgürlüğü ve lisansı
  - Kullanımı
  - ...
- Kardeş projeler
- Yeni projelere olan açıklık

Wikipedia nedir?

Wikipedia, okurları tarafından yazılan wiki tabanlı bir ansiklopedidir.
Wiki, Hawai dilinde "hızlı" anlamına gelmektedir.
- İnternet dünyasında ise, çoklu katılımla İnternet sitesi oluşturmaya izin veren yazılımların genel adıdır.
- Kullanıcılar, sadece bir ağ tarayıcısı kullanarak sayfalar üretebilir.
- Belirli bir formatta yazılan yazıları, sunucu, bir yazılım ile HTML'ye çevirmektedir.

Wikimedia

Wikipedia projesi Wikimedia Vakfı'nın (kısaca Wikimedia, resmi adı: The Wikimedia Foundation Inc.) bir projesidir.
Wikimedia çeşitli özgür içerikli projeleri bünyesinde barındıran bir kurumdur.
ABD'nin Florida eyaleti yasalarına tâbi bir vakıf olan Wikimedia, kâr amacı gütmez.
Jimmy "Jimbo" Wales, Wikimedia Vakfı'nın kurucusu ve onursal başkanıdır.
Vakfın duyurusu 20 Haziran 2003 tarihinde Jimmy Wales tarafından yapıldı.
Vikipedi, projenin Türkçe ayağıdır.

Tarihçe

İngilizce ve diğer Vikipedilerin gelişme grafiği: en:History of Wikipedia

Projenin genel tarihçesi

Wikipedia, Jimmy Wales ve Larry Sanger tarafından 15 Ocak 2001 tarihinde, uzman editörlerce yazılmakta olan özgür ansiklopedi Nupedia projesine yardımcı olması amacıyla başlatılan bir projeydi. Kullanıcılar İnternet'teki Wikipedia'ya içerik sağlamakta, editörler de bu içeriği denetimden sonra Nupedia'ya aktarmaktaydı.
Kısa sürede Nupedia, Wikipedia'nın hızına yetişemez oldu ve Wikipedia Nupedia'dan ayrılarak, tarafsızlık ilkesi doğrultusunda, 1 yıl içerisinde 20.000 madde sayısına ulaştı ve 18 dilde yayına başladı.
Bugün Wikipedia, 200'ün üzerinde dilde, toplamda 2 milyonu aşkın madde sayısına sahiptir.

Teknik altyapı

126 adet sunucu bilgisayar
- 89 adet Florida'da,
- 3 adet Paris'te,
- 11 adet Amsterdam'da,
- 23 adet Yahoo!'nun Kore'deki merkezinde
İşletim sistemi: Linux ( Fedora Core, Debian, Redhat )
Kullanılan ana yazılımlar: Mediawiki, Apache, MySQL, PHP,

Mart 2007'ye kadar, 10k-100k arasındaki wikilerin aylık madde sayısı değişimlerinin çizelgesi

Vikipedi'nin gelişimi

5 Aralık 2002'de ilk sayfa (Ana Sayfa) açıldı.
13 Mart 2003'te ilk madde kaydedildi.
15 Temmuz 2004'te 1000. maddeye ulaşıldı.
10 Kasım 2005'te 10.000. madde yazıldı.
Mart 2007'de 50.000 madde geçildi.

Şu anda

Yaklaşık 86.000 ansiklopedik madde
Toplam 265.000 sayfa
- 2.100.000 değişiklik
80.000'in üzerinde kayıtlı kullanıcı
- 1700 aktif kullanıcı
- 15 hizmetli

Vikipedi'nin felsefesi

Tüm insanlığın bilgi birikimini yansıtan bir kaynak olmayı hedefler.
Özgürdür ve içeriği daima açık kalacaktır.
Merkezi bir otorite tarafından kontrol edilmez, içeriği katılımcıların fikir birliği ile belirlenir.
Vikipedi reklamsızdır ve gelir elde etmeyi amaçlamaz.
Vikipedi özgür yazılımın gelişimiyle aynı ilkelere dayanır.

Vikipedi'nin Temel İlkeleri

Tarafsızlık: Vikipedi "tarafsızlık" ilkesini benimser. Vikipedistlerin kendi görüşlerini maddelere yansıtarak okuyanı etkilemeye yahut okuyanda önyargı oluşturmaya hakkı yoktur. Bir Vikipedist taraflı olduğunu düşündüğü maddenin "tartışma" sayfasında taraflı bölümleri gösterebilir, aksi bir düşünceye sahip Vikipedist de buna itiraz edebilir. İki Vikipedist arasında anlaşma sağlanamazsa, topluluğun düşüncesine başvurulur.

Doğru bilgi: Vikipedi sadece "doğrulanabilir" bilgi içerir. Vikipedistler güvenilir kaynaklara doğrulatmalarının mümkün olmadığı bir bilgiyi ekleyemez.

Özgün çalışmalara yer vermez. Bir konuda yapılmış özgün bir çalışma ya da araştırma, daha yaygın olarak kabul görmüş değilse, Vikipedi'de yer alamaz. Yani Vikipedi, yaygın olarak bilinmeyen ya da daha kabul görmemiş bir konuyu, birkaç kaynak gösterilmiş olsa bile, insanlara kabul ettirme ya da duyurma amaçlı kullanılamaz.

Telif Haklarına Saygı: Vikipedi GNU Özgür Belgeleme Lisansı'na sahiptir ve telif hakkı yasalarına uygun olmaya özen gösterir.

Vikipedi nasıl kullanılabilir?

Merak ettiğiniz konuda araştırma yapabilirsiniz.
Bildiğiniz bir konuda yazı yazabilirsiniz, ekleme yapabilirsiniz.
Başkalarının yazdıklarını düzeltebilirsiniz.

Bu işlemleri yapmak için gerekenler:

İnternet bağlantısı
Bir ağ tarayıcısı (Firefox, İnternet Explorer, Opera vb.)

Vikipedi'de Araştırma Yapmak

Vikipedi'de merak ettiğiniz konuları Google, Yahoo gibi arama motorları ile bulabilirsiniz.
Vikipedi'nin kendi aramasından yararlanabilirsiniz.
Adını bildiğiniz maddeyi yazarak doğrudan ulaşabilirsiniz.
Kategorilerde ve onlara bağlı alt kategorilerde dolaşarak ilgili maddeleri bulabilirsiniz.
Bir maddede verilen bağlantıdan konuyla ilgili diğer maddelere geçebilirsiniz.
Aynı maddenin diğer dillerde yazılmış haline geçebilirsiniz.
Vikipedi'yi bilgisayarınıza ya da cep bilgisayarınıza indirebilirsiniz (haftalık güncelleme ile).

Vikipedi'de değişiklik yapmak

Vikipedi'yi şu ana kadar yazanlar, okuyucularıdır.
Herkes herhangi bir anda bir sayfayı değiştirebilir, yeni bir madde başlatabilir, maddenin adını değiştirebilir.
Wiki'nin basit yazı dilini kullanarak sayfalara:
- resim
- tablo
- grafik ekleyebilir.

Üye olma şartı yoktur.
Editörlüğünüz onaylanacak şartı yoktur.
Yazılanlar anında sitede aktif olur.

Vikipedi'de hiçbir şeyi değiştiremezsiniz; sadece eklersiniz.
Diğer Web 2.0 sitelerden farklı olarak, tek bir içerik oluşur. (Wisdom of the crowds)

Vikipedi'de değişimi izlemek

Vikipedi'de bir sayfa kaydedildiğinde sayfanın tüm eski sürümleri de saklanır.
Vikipedi'de yapılan tüm katkı ve değişiklikler tarihle kayıtlıdır.
Vikipedi'de her kullanıcının yaptığı tüm değişiklikler kayıtlıdır.
Hiçbir sayfa ve sayfanın eski sürümleri veritabanından silinmez.
Kayıtlara ve eski içeriklere herkes ulaşabilir.

Değişikliklere müdahale etmek

Vikipedi'de akışı izleyen kullanıcılar gerek gördüklerinde sayfayı

eski herhangi iki sürümü ile karşılaştırıp yapılan değişikliği inceleyebilirler.
eski haline getirebilirler (son yapılan değişiklikler hatalı ise).
ve yapılan tüm katkıları, kimin yaptığını da öğrenerek inceleyebilirler.
değiştirmeye çalışan yeni kullanıcılara (acemilere) yardım edebilirler.

Vikipedi şunlardan oluşuyor:

Maddeler
Kategoriler
Şablonlar
Vikipedi proje sayfaları
Tartışma sayfaları
Portallar
Yardım sayfaları
Kullanıcı sayfaları
Kullanıcı mesaj sayfaları

(Bunlar için ayrı ayrı slayt koymak çok kopuk olabilir. Bu slayt dururken birer cümle ve örnekle anlatılabilir. Bunların her birinin de zamanla kullanıcılar tarafından oluşturduğu vurgulansa iyi olur. )

Vikipedi'de Ortak Çalışmalar

Vikipedi kullanıcılar arası etkileşime imkan verir.
Vikipedi'de her maddenin bir de tartışma sayfası vardır.
Tartışma sayfası
- ilgili maddedeki yanlışları belirtmeye
- eklenebilecek yeni bilgileri belirtmeye
- eksiklerden haberdar edip diğer kullanıcıları uyarmaya

yarar.

Vikipedi'de Ortak Çalışmalar 2

Kullanıcılar birlikte takım kurup bir proje üretebilirler.
- Örnek:Yeni gelen kullanıcılara yardım grubu
- Örnek:Sayfaları kategorize etme grubu
- Örnek: Türk Şairleri Biyografileri'ni zenginleştirme grubu. (Örnekleri kadafan salladım ama bir örnek iyi olur)
Seçtikleri proje için bir kılavuz sayfa oluşturabilirler.
Diğer kullanıcıları projeye katılmak için ikna edebilirler.
Proje kapsamında koordine olabilirler.

Bu Kadar Özgürlükle Nasıl İşliyor???

Kötü amaçlı kullanımlar izleme yöntemleri ile diğer kullanıcılar tarafından farkedilirler.
Sayfaların eski kayıtları durduğundan kolaylıkla eski haline çevirebilirler.
Yani Vikipedi'nin okurları sorunu bulup düzeltirler.
IBM'in 2 yıl önceki araştırması, hatanın düzeltilme zamanını, ortalama 5 dakika olarak tespit etmiştir.
Israrcı saldırılarda engelleme yapılabilir.

(Burada, sayfayı değiştirip, açığınız var diyen Hacker diye imza atanlardan bahsedilip, Vikipedinin komik bir yüzü gösterilebilir.:) )

Vikipedi ne değildir?

Sözlük değildir.
- Kardeş proje Vikisözlük
Özlü sözler ve alıntılar kılavuzu değildir.
- Kardeş proje Vikisöz
Kılavuz, yardımcı el kitabı değildir.
- Kardeş proje Vikikitap
Özgün metinlerin arşivi değildir.
- Kardeş proje Vikikaynak

Sunumu takip ettiğiniz için teşekkürler!

Sorular?