Vikipedi:Silinmeye aday sayfalar/Aciyotaj

Aşağıdaki silinmeye aday bir sayfanın arşivlenmiş tartışmasıdır. Lütfen bu sayfa üzerinde değişiklik yapmayınız.

Sonuç: SAS tartışması sonucunda sayfanın silinmesi yönünde karar verilmiştir.

Seksen iki yüz kırk beş / GGT (mesaj) 23.40, 3 Ocak 2024 (UTC)[yanıtla]

Aciyotaj

Kaynak ara: Google (kitap · haber · gazete · akademik · özgür görsel · WRS) · DuckDuckGo · Bing · FENS · JSTOR · NYT · VK

Tartışma için öngörülen süre dolmuştur. (yenile)

Kayda değer olduğunu ispat edebilecek bağımsız ve güvenilir kaynaklar gözükmüyor. Kaynaksız içeriği aktarmak yerine silinmesinin sağlıklı olacağı kanaatindeyim. Nanahuatl^? 06.26, 27 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]

Silinsin Tartışma sayfasından kopyalıyorum: İlk kez duydum ama kayda değer görünmüyor, güvenilir bir kaynak bulamadım. İçerikten anladığım ise, spekülasyon veya arbitrajın gayrimeşru olanı gibi - fakat yasadışı ise hangi yasanın dışı veya ahlak dışı ise hangi etik anlayışa göre ve bu etik anlayış nasıl, kim tarafından belirleniyor, o da belli değil. Bu bağlamda ayrıca ele alınmasını gerektiren bir durum olmadığı kanaatindeyim. Dr. Coal^mesaj 06.27, 27 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
@Dr. Coal, Almanca sürümdeki kaynaklar ve içerikle ilgili ne düşünüyorsun? Ben Almanca bilmediğim için senin de görüşünü duymak isterim bu hususta. Kadı Mesaj 18.23, 27 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
Yorum Kavram olarak tanımlayan bazı kaynaklar var. Ansiklopedik bir içerikten ziyade sözlük içeriğine uygun gibi görünüyor, bu itibarla Vikisözlük'e taşınabilir diye düşünüyorum. Ne dersiniz @Nanahuatl Dr. Coal? --justinianus | mesaj 11.15, 27 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
Justinianus, aşağıdaki açıklamama dayanarak bu soruna ayrıca, daha kısa ve net yanıt vermek isterim: Türkçede böyle bir sözcüğün kullanıldığına dair yeterli veri olmadığı ve net bir anlam atamanın da mümkün görünmediği kanaatindeyim. Dr. Coal^mesaj 21.54, 27 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
Bu çok detaylı açıklamalardan sonra görüşümü revize ederek silinmesi daha uygun olur diye düşünüyorum. Çok teşekkürler @Dr. Coal! --justinianus | mesaj 19.29, 28 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
~~Maddenin Almanca sürümü incelendi mi? Çok güvenilir kaynaklarca işlendiğini görüyorum. Bu açıdan bariz bir şekilde kayda değer olduğunu düşünüyorum. Kalsın.~~-çavdartarlasındakiçocuk 14.25, 27 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
Almancam olmadığı için aynı kavramı işleyip işlemediğini bilemiyorum. @Dr. Coal'ın Almancası olsa gerek. Nanahuatl^? 17.54, 27 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
Kadı, Justinianus, Thecatcherintherye, Nanahuatl; hepinize merhaba. Öncelikle belirtmem gerekir ki bu SAS'tan önce, maddenin tartışma sayfasında Nanahuatl'a yanıtımı yazmadan önce Almanca maddeyi kontrol ettim. Birkaç aşamayla konuyu daha detaylı biçimde ele alalım.
Almanca madde adı Differenzgeschäft. Şimdi bu ne demek, önce sözcük düzeyinde bakalım. İnternet ortamında yaygın kullanılan bir sözlüğe göre anlamı; fiyat farkı üzerine yapılan vadeli alışveriş, marj işlemi, vadeli alışveriş, vadeli ticaret. Bir de Almanca-Almanca sözlük Duden açıklasın: Börsentermingeschäft, bei dem nicht Lieferung und Bezahlung des Kaufobjekts, sondern nur die Zahlung der Kursdifferenz zwischen Vertragskurs und Kurs am Erfüllungstag an den gewinnenden Partner vereinbart wird - dayanak varlığın teslimat ve ödemesinde değil, yalnızca sözleşme fiyatı ile ifa tarihindeki fiyat farkının kazanan tarafa ödenmesinde uzlaşılan borsa vadeli işlemi. Buna Türkçede "aciyotaj" dendiğini ispatlayabilecek kimse var mı? (Soru şimdilik dursun, yanıtlanması önemli değil şu aşamada, aşağıda sıra ona da gelecek.)

Yukarıdaki tanımlara göre sözcük anlamını "türev piyasasında yapılan işlemler" "future işlemleri" veya "vadeli kontrat" diye özetleyebiliriz. Vadeli kontratların bazılarında fiziki teslimat olur, bazılarında ise olmaz ve uzlaşmayla sadece fiyat farkı, yani kâr ya da zarar gerçekleşir. Bunlar işlem yapılan araca (kontrata), piyasaya, ülkeye, mevzuata, ilgili regülatörün düzenleyici kararlarına kadar değişkenlik gösterebilir. Örneğin, VIOP'ta Ocak 2024 vadeli USDTRY kontratı alırsanız, vade sonunda sizin satın almayı gerçekleştirdiğiniz fiyat ile uzlaşma tarihindeki fiyat arasındaki fark (kâr/zarar) neyse bu gerçekleşir ama hesabınıza belirli miktarda USD cinsi para geçmez. Yani bu örnekte fiziki teslimat yoktur. Pay vadelilerinde ise, diyelim ki A hissesinin Şubat 2024 vadeli bir kontratını aldınız, eğer vade sonunda fiyatta uzlaşmazsanız A hissesinden 100 lot hesabınıza geçer. Bu örnekte ise fiziki teslimat vardır ve bu anlattıklarım, vadeli kontrat maddesinin konusudur. İlk örnekteki dayanak varlık Türk Lirası karşısında ABD Doları (USDTRY), ikinci örnekte ise A hissesidir.

Bu vadeli kontratlar, dolayısıyla, spekülasyonun bir yoludur. Finansal piyasalarda düşük fiyatla alınan bir ürün yüksek fiyatla satılıyor ya da tam tersi, başta yüksek fiyatla satılan bir şey sonra düşük fiyatla alınıyorsa ("açığa satış" veya "kısa" ya da "short pozisyon"); burada fiyat hareketi üzerine bir iddiaya girerek kâr ya da zarar etmek söz konusu demektir, ki bu da spekülasyondur. Bir nevi tüccarlık, yani ticaret. Farklı piyasalar, örneğin ABD ve Çin piyasaları arasında işlem yaparak fiyat farkından faydalanmaya çalışırsanız da bu arbitraj olur. Fiyat farkından kâr etme amacı dolayısıyla, bu da yine spekülasyonun bir çeşididir. (Farklı piyasalar arasındaki fiyat farkının giderilerek dengelenmesini sağlar.)

Şimdi bir de Almanca maddenin giriş paragrafına bakalım: Differenzgeschäft (englisch Contract for Difference) ist im Finanzwesen ein spekulatives Termingeschäft, bei dem die Vertragsparteien nicht am Basiswert (Handelsobjekt) interessiert sind, sondern am Kurs- oder Preisunterschied zwischen dem Tag des Geschäftsabschlusses und dem aktuellen Marktwert am theoretischen Erfüllungstag. - Vadeli işlem, finansta, sözleşme taraflarının dayanak varlıkla değil, sözleşmenin yapıldığı gün ile ifa tarihindeki fiyat farkıyla ilgilendiği spekülatif bir future işlemidir. Bu tanım, tam olarak yukarıda, 3. maddede açıkladığım "fiziki teslimat olmayan vadeli kontratlar"a karşılık gelmektedir. Yine bunun "aciyotaj" olarak adlandırıldığına dair bir kaynağımız yok.

Şimdi gelelim, Almanca Vikipedi maddesindeki çok güvenilir kaynaklara... Kısa bir notla başlamak isterim: Şahsen, Thecatcherintherye'ın, kalsın görüşünü dayandırdığı Almanca Vikipedi maddesini ve kaynaklarını kendisinin inceleyerek ortaya bir argüman koymasını beklerdim. Tam olarak bu noktada sağlam ve içerikli bir argüman yokken bu kadar detaylı inceleme yapıp yapmama ikileminde de kaldım doğrusu, zira hepimiz kendi kişisel zamanımızı ayırıp emek veriyorken "şurası var" demekle şu an okumakta olduğunuz türden bir incelemeyi yapmanın farkını appreciate edeceğiniz kanaatindeyim. (Orası var ise ve orası, bir kişinin görüşüne temel teşkil ediyorsa; orasının içeriğini, orayı gösteren sunsa?) Konuya döneyim. İkinci paragraftan, yani Allgemeines ("Genel bilgiler" denebilir.) başlığından itibaren Federal Adalet Mahkemesi'nden, Bürgerliches Gesetzbuch'tan, Kıymetli Evrak Ticareti Kanunu'ndan bahsediliyor. Bunlarla beraber dipnotlara da bakıyoruz ki ne görelim! Almanca Vikipedi'de bildiğimiz VP:MİLLİ dönmüş - ve bu niyeyse burada, bu adaylıkta bizim sorunumuz olmuş gibi görünüyor. Biz vadeli kontrat maddesine Türkiye'de bu bağlamdaki (sermaye piyasasıyla, bankacılık işlemleriyle, mülkiyetle ve ticaretle ilgili) mevzuatı ve konuya dair Türkiye'den çeşitli yargı kararlarını yığsak ne olacaksa o olmuş yani. Tarih başlığına baktığımızda ise vadeli kontratın, genel olarak borsada vadeli işlem olgusunun tarihi anlatılıyor. Sonlarında yine Almanya'daki ilgili mevzuatın gelişimi anlatılmış. Mevzuat ve yargı kararları dışındaki kaynaklar piyasaya, vadeli işlemlere ilişkin genel nitelikteki kaynaklar olup "aciyotaj" diye bir şeyden bahsetmiyor.

Son olarak kendimi vuruyorum Türkçe "aciyotaj" sözcüğüne. Bunu çok sık yapmam ama bir bakalım, TDK ne diyor: "Bu söz bulunamadı." Olsun, bir de Dil Derneği'ne sorayım: "Aranan sözcük bulunamadı." Yetmesin, bir de diyeyim ki acaba Sermaye Piyasası Lisansı alan/alacak olan kişiler bu konuda ne öğreniyor. Türkiye'deki lisanslama kuruluşunun sınav çalışma notlarında bir arama yapayım. Düzey 3, yani Türkiye'deki en kapsamlı ve nitelikli sermaye piyasası lisansının sınavı için gereken notların bulunduğu 12 PDF dosyasında bir arama yapıyorum: 0 items diyor. (Ama mesela "arbitraj"ı arayınca 6 PDF dosyasında sonuç çıkıyor.) Yeter mi? Yetinmeyelim. Nanahuatl'ın tartışma sayfasındaki sorusu üzerine yaptığım gibi Google'da küçük bir gezintiye çıkalım. "Aciyotaj" -wikipedia için 658 sonuç veriyor, ki yanlış hatırlamıyorsam bu sayı bundan yaklaşık 12 saat kadar önce 500-600 aralığındaydı. Neyse. Konunun kapsamlı biçimde ele alındığını görebilen var mı? Ben göremiyorum. Kimi buradan, Vikipedi'den kopyalamış ve olduğu gibi ya da biraz makyajla kullanmış, kimi Türkçe olmayan sonuçlar, kimindeyse anlamsız biçimde sözcük geçiyor ama buna dair içerik yok. Kanıtlamam mümkün olmayacak şekilde bana öyle geliyor ki, Temmuz 2006'da oluşturulan bu madde, Türkçede muhtemelen olmayan (benim ilk kez Nanahuatl'ın tartışmada seslenmesiyle gördüğüm) bir sözcüğün var zannedilmesine yol açmış. Benzer bir durumu yakın zamanda kimi biyolojik tür maddelerinde değişiklik yaparken de gördüm: İngilizcedeki maddeden tercümeyle denilmiş ki "X adıyla da bilinir." ama bakıyorum, Türkçede öyle bir adla bilinirliği falan yok.

Bir de, haksızlık olmasın, Türkçe Vikipedi'deki mevcut madde içeriğine bakalım. Hiçbir kaynağı bulunmayan bu madde, üç cümleden müteşekkil.
İlk cümle der ki, "çoğunlukla yasa dışı ahlak dışı nitelikle işlemlerle sağlanan fiyat farkları". Soruyorum: Ne gibi yasa dışı veya ahlak dışı nitelikteki işlemlerle? Yasadışı olması anlaşılır, her ülkede ilgili mevzuat çerçevesinde yasaklanan eylemler var. Türkçede bu türden eylemlere "manipülasyon" veya "piyasa dolandırıcılığı" deniliyor. Ahlak dışı olmasına gelirsek, yasadan ayrı olarak, bunun ahlakını kim belirliyor? Örneğin, 6 Şubat'taki Kahramanmaraş depremlerinden sonra Türkiye'de pay piyasasının açık kaldığı iki gün çimento üreten şirketlerin hissesini almak ahlaki midir, değil midir? Bunun kararını kim, neye göre veriyor? Böylesi bir niteleme, kişiden kişiye değişen öznel düşünceler ve değer yargılarıyla mümkün olabilir ancak. Piyasada yapılan bir işlem, tabi olunan mevzuata göre yasaldır ya da değildir. Dediğim gibi, yasal olmayınca da Türkçede "manipülasyon" deniyor yaygın olarak, ki bu da yine mevzuata göre suçtur. (Justinianus'tan bu konuda bir değerlendirme ayrıca aydınlatıcı olabilir, yani madde içeriğindeki tanım ve nitelemelerin netleştirilmesi bağlamında.) Çok güvenilir kaynaklarla bezeli Almanca Vikipedi maddesi içeriğinde "yasadışı" ya da "ahlak dışı" tanımıyla karşılaşmış mıydık, eğer orayı esas alacaksak? Hayır, karşılaşmadık.

İkinci cümle, "ucuza kapatılmış devlet tahvillerinin fiyat farklarından kazanç elde etmek üzere hazırlanan tertipler"den bahsediyor. Nasıl bir tertip, mesela? Devlet tahvilleri, sabit getirili bir yatırım aracı; bu sabit getiri nedeniyle fiyatı ve faizi ters hareket ediyor. Çok alındığı takdirde fiyatı yükselirken faizi düşüyor - ya da tam tersi. Ne var ki bir de bunları bir "senet" olarak düşünürsek, üzerinde ihracından kalan yazılı bir tutar (nominal değer) mevcut. Eğer bir tahvil çokça satılırsa, arzı artacağı için (Ceteris paribus ya da en azından talep aynı oranda artmazsa) fiyatı düşecektir. Bu noktada tahvil faizinin yükselmesi bir yana, piyasada işlem gördüğü fiyat ile nominal değer arasında bir fark oluşacaktır. Diyelim ki, x₺ ile bir tahvil alıyorsunuz ama nominal değer, yani ifa tarihinde alacağınız anapara x+y₺ olsun. Şimdi burada diğer şartları da dikkate almak gerekir ama "ucuza kapatılmış bir tahvil"den bahsedilebilir duruma göre. Kişi, x₺ karşılığında aldığı tahvili daha sonra (ifa tarihini beklemeden) daha yüksek bir fiyattan da satarak kâr edebilir. Peki buradan "kazanç elde etmek üzere hazırlanan tertipler" nelerdir? Ne gibi tertipler? Kitleleri örgütleyip alma veya satma kararı vermelerini sağlayarak ya da aklımızın almayacağı paralarla işlem yaparak fiyat hareketi yaratmak mı? Birincisi, yukarıda bahsettiğim manipülasyon. İkincisi ise yine daha önce bahsettiğim spekülasyon. Şimdi buna kim, niye, hangi kriterle aciyotaj demiş? Bunun kaynağı nedir? Türkçede böyle bir kullanım var mı? Bu sorulardan yanıtlanabilir olanları yanıtladığımı zannediyorum. Yanıtlayamadıklarımı ise zaten retorik bir amaçla sordum, yanıt gerekmiyor. Yine çok güvenilir kaynaklar bulunan Almanca Vikipedi maddesindeki tanımda bir çeşit "tertip"ten, "ucuza kapatmak"tan bahsedilerek sanki yapılmaması gereken bir şeyin gizli kapaklı yapıldığı iması yer alıyor mu? Almıyor.

Üçüncü cümlede "rayiçleri düşürmek ya da yükseltmek için girişilen spekülatif davranışlar"a değinilmiş. Bu da tıpkı az önce bahsettiğim gibi, zaten "spekülatif davranışlar" nitelemesinden de anlaşıldığı üzere spekülasyon. Buna kim aciyotaj diyor Türkçede ve bunun kaynağı nedir? (Sırf retorik) Muhteşem kaynaklar gördüğümüz Almanca Vikipedi maddesindeki tanımda "rayiçleri düşürmek ya da yükseltmek" amacından bahsediliyor mu? Hayır, bahsedilmiyor.
Nihayetinde şöyle özetlemem yanlış olmayacaktır ki "maddenin bir şey anlattığı yok". Kayda değerlikten haricen, maddenin mevcut ad ve içeriği ayrıca VP:D ve VP:ÖAYV'yi ihlal etmektedir. Almanca Vikipedi'de anlatılanların veya gösterilen kaynakların da, tartışmaya açılmış bu maddeyle (adıyla veya içeriğiyle) bir ilgisi bulunmamaktadır.

Yukarıda vadeli işlem, futures, kontrat, uzlaşma, arbitraj biraz birbirine girmiş olabilir ve mümkün olduğunca açık, anlaşılır ifade etmeye çalışırken anlatımımda teknik bazı hatalar yapmış olabilirim. Her yatırım risk içerir ve burada yer alan bilgilerle işlem yapmak, risk ve getiri beklentinize uygun olmayan sonuçlar doğurabilir. Yatırım tavsiyesi değildir, diyerek sözlerime son veriyorum. :) İyi çalışmalar. Dr. Coal^mesaj 21.34, 27 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
Detaylı açıklama için teşekkür ederim. Görüşümü silinsin şeklindeki görüşlere katıyorum. çavdartarlasındakiçocuk 14.06, 28 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
Silinsin Kullanıcı:Dr. Coal'a detaylı açıklaması ve emekleri için teşekkürler. Bu itibarla kendisine katılarak silinmesi yönünde görüşümün oluştuğunu beyan ediyorum Kadı Mesaj 21.36, 27 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]
Silinsin Dr. Coal tarafından sunulan gerekçelere binaen. Can^{Qui es-tu?} 19.36, 28 Aralık 2023 (UTC)[yanıtla]

Yukarıdaki silinmeye aday bir sayfanın arşivlenmiş tartışmasıdır. Lütfen üzerinde değişiklik yapmayınız.