Vikipedi:Otomatik taksonkutu sistemi/giriş
Şablonlar
Modüller
|
Otomatik taksonkutu sistemine giriş
[kaynağı değiştir]Nedir?
[kaynağı değiştir]Taksonkutularda herhangi bir takson için "taksonomi hiyerarşisi" bulunur. ("Takson" bir grup organizma için kullanılan genel bir addır, örneğin bir alt tür, tür, familya, takım vb.) Taksonomi hiyerarşisi, belli bir sınıflandırma sistemine göre taksonun bulunduğu konumu gösterir; mesela bir cins için, bulunduğu familyayı ve takımını, en üst âlemine kadar gösterir.
Taksonkutular eski sistemde {{Takso kutusu}} şablonu kullanılarak elle oluşturuluyordu. Her taksonkutu maddede gözükecek tüm taksonomi hiyerarşisini içerisinde barındırmalıdır. Fakat, bu durum gereksiz yere birçok veri fazlalığına sebep olmaktadır. Nisan 2020'de kontrol edilen veriye göre, Kedigiller familyası altında 38 türün maddesi bulunmakta. {{Takso kutusu}} şablonunu kullanmak demek, Kedigiller familyasının Feliformia alt takımında olduğunu, onun da Carnivora takımında olduğunu ve en üste çıkıldığında Animalia âleminde bulunduğunu 38 defa tekrarlamak demek. Bu 38 maddenin hepsindeki taksonkutunun erişebileceği ve hepsinin ortak veriyi çekebileceği bir veritabanı bulunması gerek.
Otomatik taksonkutu sistemi bir grup şablonu kullanan ve bunun yanında Lua kodu içeren ve bu sayede bir taksonomi hiyerarşisini otomatik oluşturabilen bir sistemdir. Sonuç olarak da Felis bieti türünün Felis cinsine ait olduğunu da çıkartabilen bu sistem, toplam hiyerarşiyi doğru bir şekilde türden başlayıp âleme kadar oluşturabilir. Ayrıca bunu herhangi bir sırada bulunan her takson için yapabilir.
(Bu sistemin avantajları ve dezavantajları aşağıda açıklanmıştır.)
Nasıl çalışır?
[kaynağı değiştir]Sistem iki kısımdan oluşmaktadır.
- Taksonomi şablonları, bu şablonlar veritabanı işlevi gören taksonomik hiyerarşileri barındıran şablonlardır. Bunlar kendi başlarına herhangi bir görünür çıktı vermezler. Sadece bilgi barındırırlar.
- Otomatik taksonkutu şablonu, görünür bir taksonkutu oluşturur. Aynı zamanda taksonomi şablonlarından faydalanarak tamamlanmış bir taksonomik hiyerarşiyi otomatik oluşturur.
Taksonomi şablonları
[kaynağı değiştir]Taksonomi şablonları, başlıkları "Şablon:Taksonomi/takson" şeklinde olan şablonlardır ve bu durumda takson kısmı da bahsi geçen taksonun adıdır. Örnek olarak uydurulmuş Junkia bitki cinsi, Junkiaceae familyasında bulunmaktadır, bu durumda "Şablon:Taksonomi/Junkia" başlıklı bir sayfa oluşturabilirsiniz. Sonuçta, Sayfa buna benzer bir şekilde görünecektir:
| Sıra: | cins |
| Ebeveyn: | Junkiaceae |
| diğer bilgiler | |
Bu tabloya göre Junkia (sayfa adının son kısmı) bir "cinstir" ve "Junkiaceae" isminde bir ebeveynden gelmektedir. Daha sonra bu taksonu Junkiaceae ile bağdaştırmak için, "Şablon:Taksonomi/Junkiaceae" isimli bir sayfa oluşturup Junkiaceae ebeveyninin sırasını belirleyebilirsiniz. Bu işlemi oluşturduğunuz taksonun ebeveyn taksonunun sayfasının var olduğunu görene dek tekrarlamalısınız.
Otomatik taksonkutu şablonu
[kaynağı değiştir]{{Otomatik taksonkutu}} şablonu, bir taksonkutuda taksonomik hiyerarşinin tamamını otomatik olarak oluşturmak için kullanılır.
Bu şablon, {{Takso kutusu}} şablonuna bir alternatiftir ve daha az bilgi girilmesi gerekir. Yani, yukarıda bahsedilen taksonomi şablonlarının var olduğu düşünüldüğünde, hayvan cinsi Felis maddesinde şablon şu şekilde kullanılabilir:
| Felis | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
{{Otomatik taksonkutu
| takson = Felis
}}ki bu da sağ tarafta gözüken taksonkutuyu oluşturur.
Taksonkutuda gözüken Felis cinsinin üst sıralarının otomatik olarak nasıl oluştuğunu fark ettiniz mi, işte bu taksonomi şablonlarındaki veriler sayesinde. (Örnek olarak Şablon:Taksonomi/Felis sayfasına bakabilirsiniz.)
Fakat normal kullanımlarda, başka parametreler de kullanılmalıdır, mesela bir resim ve altyazısı eklenebilir veya cinsin yazar bilgisi eklenebilir.
Eğer bir tür maddesinde bu şablonu kullanacaksınız, mesela burada Felis bieti türü için kullandık, şablon şu şekilde olmalıdır:
| Felis bieti | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Biyolojik sınıflandırma | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||||||
| Felis bieti | |||||||||||||||||||
{{Otomatik taksonkutu
| takson = Felis
| tür = bieti
}}ki bu kod da sağ taraftaki kutuyu oluşturmaktadır.
Neden bu sistem?
[kaynağı değiştir]Faydalar
[kaynağı değiştir]Otomatik taksonkutu sisteminin faydaları şunlardır:
- Bir maddeye taksonkutu eklerken daha az araştırma gerekmektedir. Genelde bir ya da iki tane taksonun araştırılması gerekecektir, çünkü zaten bir üst takson bilgilerini sistem otomatik olarak veritabanından çekecektir.
- Bir taksonomik revizyon gerçekleştiğinde (ki çok sıkça gerçekleşmektedir), bu taksondan etkilenen tüm üyeler (eğer zaten otomatik taksonkutu kullanıyorlarsa) otomatik olarak tek bir düzenlemeyle güncellenirler.
- Otomatik taksonkutu kullanan Vikipedi maddelerinde eski bir taksonomik bilgi bulunması düşük bir ihtimaldir.
- Vikipedi çapında taksonomilerin sıralaması daha kolaydır.
- Sistemi kullanmasını bilmeyen vandalların tamamen çıktısı gösterilen taksonomik hiyerarşilere erişmesi daha zordur.
- Kategori:Otomatik taksonkutu temizleme ve diğer hata takibi kategorileri birkaç hatayı belirleyip izlerler, bu sayede bir vandal gerçekleştiyse veya yanlış bir düzenleme mevcutsa daha kolay saptanır.
- Düzenleme penceresinde görünen kod daha azdır, bu sayede maddenin başı daha rahat bulunabilir.
Kötü yanlar
[kaynağı değiştir]Bazı kötü yanlar da mevcuttur:
- Bir taksonkutuyu oluştururken çok fazla veri sayfasına erişildiği için, maddeyi kaydetme süresi biraz yavaşlamaktadır.
- Vandalizm yapıldığında bunu en kısa sürede saptamak zordur, çünkü taksonomi şablonları sürekli izlenmemektedir (genelde bir kere oluşturulup revizyon olmadığı sürece bakılmaz).
- Bir vandalizm gerçekleşirse bu durum Vikipedi'de çok sayıda maddeyi etkiler, çünkü bir veri birçok yerden erişilmektedir.
- Taksonomi düzenlemesi yapmak isteyen kullanıcılar, sistemi öğrenmeye isteksiz olduklarından hevesleri azalabilir.
- Özel durumları sunmak daha çok teknik bilgi gerektirmektedir.
Sırada ne var?
[kaynağı değiştir]Eğer otomatik taksonkutu sistemini kullanmak istiyorsanız, birçok belgeleme sayfası mevcut. Birçoğu burada bahsedilenlerden daha detaylı ve açıklayıcıdır.
- Vikipedi:Otomatik taksonkutu sistemi ana kaynak sayfasıdır; bir içerik tablosu ile başlayıp, sistemin kısımlarının nasıl oluşturulduğuna dair bağlantıları da içerisinde barındırır.
- {{Otomatik taksonkutu/belge}} tüm takson (ve özel durumların) maddelerinde kullanılan kutuların nasıl oluşturulduğunu açıklar.