Vikipedi:Üç geri dönüş kuralı
 | Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak kullanıcılar tarafından benimsenmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin kullanıcılardan onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir kısım varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin. |
 | Bu sayfa özetle: Kullanıcılar değişiklik savaşına girmemeli ve sürekli geri dönüşten kaçınmalıdır. Bazı belli özel durumlar haricinde 24 saat içerisinde herhangi bir sayfayı kısmen veya tamamen üç kereden fazla eski hâline çeviren kullanıcıların engellenmeyle karşı karşıya kalmaları muhtemeldir. |
Üç geri dönüş kuralı (ya da 3GK) tüm Vikipedistler için uygulanan resmî bir politikadır. 3GK ihlalleri hizmetlilere bildirilir.
3GK, bir kullanıcının 24 saat içerisinde bir Vikipedi sayfasının bütünü ya da bir kısmı üzerinde üçten fazla (dört veya üzeri) geri dönüş işlemi yapmaması gerektiğini ifade eden bir politikadır. Bu kural, üç kere veya daha az geri dönüş işlemi yapılmasının uygun olduğu anlamına gelmez.
Söz konusu limitin aşımı için kukla kullanımı (birden fazla kullanıcı hesabı) VP:Kukla ihlaline girer. Bunun dışında, 3GK kişi gruplarına veya birden fazla kullanıcıya dönük olarak uygulanamaz. Bir maddenin tartışmalı sürümlerinden hangisinin topluluk tarafından daha geniş kabul gördüğünün belirlenmesi esnasında, maddenin bütünü ya da bir bölümü üzerindeki 3GK sınırının altındaki (ihlal etmeyen) geri dönüşlerin farklı kişilerce yapılıp yapılmadığına bakılır.
Ayrıntılar
[kaynağı değiştir]Buradaki anlamıyla "geri dönüş" diğer Vikipedi kullanıcısı ya da kullanıcılarının faaliyetlerini kısmen veya tamamen geri alma işlemini ifade eder. Geri dönüş, maddenin geçmişinden eski bir versiyon seçilerek bu versiyon üzerinde değişiklik yapma anlamına gelir diye bir şart yoktur. Geri dönüş, birkaç (hatta bir) kelime (ya da noktalama işareti) eklenmesi/çıkartılmasını kapsayabilir. Aynı anda başka değişiklikler yapıyor dahi olsanız, sürekli olarak diğer kullanıcıların çalışmalarını geri almak da "geri dönüş" kapsamında değerlendirilir. "Karmaşık kısmi geri dönüş" yeni veriler girilirken aynı zamanda tartışmalı materyalin yalnızca bir kısmının çıkartılması ya da yeniden eklenmesi anlamına gelir. Bu, genellikle, "geri dönüş" kuralından kurtulmak için gösterilen bir çabadır ve bu tür değişiklikler (bu tarz bir davranış sergileyen kullanıcının niyetinden bağımsız olarak) 3GK çerçevesinde değerlendirilir.
Sağduyulu olun; değişiklik savaşlarına dahil olmayın. 3 geri dönüş sınırını ihlal etmektense konuyu diğer kullanıcılarla (özellikle maddeyle ilgilenenlerle) tartışın. Eğer diğer kullanıcılar 3GK ihlali yapmaya yakınsa, bu durum anlaşmazlık çözülene kadar maddenin koruma altına alınması gerektiğinin bir göstergesi olabilir.
Bu kural, her sayfaya bağımsız olarak uygulanır. Birden fazla sayfa üzerinde yapılan geri dönüşler topluca değerlendirilmez ve 3GK kapsamında ele alınmaz. Örneğin bir kullanıcı 24 saat içerisinde iki ayrı maddede üçer kez geri dönüş işlemi yaptıysa, bu kullanıcının toplamda yaptığı altı geri dönüş işlemi 3GK ihlali oluşturmaz.
3GK; "şahsi geri dönüşlerde", basit vandalizmin geri alınmasında, engellenmiş bir kullanıcının değişikliklerinin geri alınmasında ya da aşağıda yer alan "İstisnalar" bölümünde listelenen özel senaryolar sonucu ortaya çıkan geri almalarda uygulanmaz.
3GK, bir sayfanın sürekli ve ısrarlı olarak taşınması, silinmesi, silinmenin geri alınması veya yeniden yaratılması durumlarında da uygulanır. Bu sayılanların tamamı eğer aşırı derecede tekrarlanıyorsa, değişiklik savaşlarının bir parçasıdır. Bir maddenin sürekli olarak silinmesi veya silinmenin geri alınması ise direksiyon savaşlarının bir türüdür.
| Not: Geri dönüş savaşına konu olan yinelenen değişikliklerin birebir aynı olması (aynı ifadeyi eklemek veya çıkartmak vs.) gerekmez. Bir sayfa üzerinde en az dört geri dönüş yapmak 3GK sınırının aşımıdır. |
Kuralın amacı
[kaynağı değiştir]Üç geri dönüş kuralı "yetki" değil, bir "elektrikli çit"tir. 3GK'nın amacı değişiklik savaşlarını durdurmaktır. 3GK, kullanıcılara her 24 saatte bir, üçü aşmayan geri dönüş yapma veya geri dönüşleri bir düzenleme/düzeltme tekniği gibi gösterme konularında vazgeçilemez bir hak tanımaz. Israrlı geri dönüşlerden kaçınılması şiddetle önerilir. Israrlı geri dönüşler kullanıcılar için düzgün ve saygılı bir çalışma ortamı yaratmayacaktır. Kullanıcıların aşırı geri dönüş nedeniyle engellenebileceği kuralı, kesinlikle engellenecekleri anlamına gelmez. Aynı şekilde, içeriğe bağlı olarak bazı durumlarda dörtten az geri dönüş yapılması da engellemeyle sonuçlanabilir.
Eğer bir gün içerisinde bir sayfayı bir kez bile geri döndürdüyseniz, bu durum bir problemin habercisi olabilir. Böyle bir durumda, anlaşmazlıkları çözmeyi denemeli ve her zaman söz konusu maddenin tartışma sayfasından işe başlamalısınız.
Belli bir değişikliği birden fazla sayıda geri almamanız şiddetle tavsiye edilir.
| Geçmişte kalan olaylar tamamen kapsam dışıdır. Lütfen yalnızca "güncel" ve "süregelen" sorunları hizmetlilere bildiriniz. |
İstisnalar
[kaynağı değiştir]İhtilaf konusu olmayan ve değişiklik savaşları kapsamına girmeyen geri dönüşler genellikle "Üç geri dönüş kuralı"nın bir istisnası olarak kabul edilir. Bir geri dönüşün, aşağıda konu edilen ihtilaflı olmayan geri dönüş türlerine (örneğin engellenmiş bir kullanıcı tarafından yapılan değişikliklerin geri alınması) dayanarak ihtilaflı olmadığı iddia edildiğinde, sayfanın "tartışma sayfası"nda bu durumu açıklayan bir not bırakmak akıllıca olacaktır; çünkü engelleme yapabilecek olan hizmetliler anlaşmazlık konusunda herhangi bir fikre sahip olmayabilir. Vikiavukatlığın geri dönüşleri aşağıdaki istisnalara tartışmalı şekilde dahil etmeye çalışma girişimlerini delil kabul ettikleri unutulmamalı ve bu tür bir davranıştan kaçınılmalıdır.
Değişiklik savaşı olmadan geri dönüş
[kaynağı değiştir]3GK kuralının amacı değişiklik savaşlarını engellemek olduğundan, bu kural değişiklik savaşı olmadığının aşikâr olduğu durumlarda işletilmez. Örneğin, tek bir kullanıcının birbiri ardına (ardıl olarak) yaptığı değişiklikler tek bir değişiklikmiş gibi değerlendirilir; bunun sonucu olarak bir kullanıcı eğer üç ayrı (ya da daha fazla) ama ardıl değişiklik yapar (araya başka kullancının yaptığı değişiklikler girmeden) ve bu değişiklikler bir sayfanın farklı kısımları, kelimeleri, noktalama işaretleri vb. 'geri alma'ları içerirse bu işlem tek bir geri alma işlemi olarak değerlendirilir. Aynı şekilde, bir kullanıcının yaptığı ardıl geri dönüşler başka bir kullanıcı tarafından açıkça alakasız ya da ihtilafsız biçimde kesiliyorsa (örneğin o sayfada bir botun atıf düzenlemesi), bu durum geri dönüş sayımında bir artışa neden olmaz ve kullanıcının geri dönüşleri tek bir geri dönüş olarak kabul edilir.
Şahsi geri dönüşler
[kaynağı değiştir]Bazen kullanıcı, bir hata yaptığını farkettiği veya fikrini değiştirdiği durumlarda, yaptığı değişiklikleri geri alabilir. Bu geri alma işlemi, 3GK ihlallerini belirleme amacıyla kullanılmaz. Bunun da ötesinde, şahsi geri dönüşler kullanıcının 3GK kuralı ihlali nedeniyle engellenmesinin önüne de geçebilir (Lütfen aşağıdaki "3GK Kuralını İhlal Ettim! Ne Yapmalıyım?" bölümünü okuyunuz).
Engellenmiş kullanıcıların değişikliklerinin geri alınması
[kaynağı değiştir]Vikipedi'deki belli bazı sayfaları değiştirmesi yasaklanmış kullanıcılar ile Vikipedi'nin genelinde engellenmiş kullanıcıların bir şekilde doğrudan veya kukla kullanarak yaptıkları değişiklikler geri alınabilir ve bu geri alma işlemi 3GK'da belirtilen geri dönüş sınırının aşılması olarak değerlendirilmez.
Kendi kullanıcı alanınızdaki değişiklikleri geri almak
[kaynağı değiştir]3GK, "kullanıcı sayfasına sahip olmasanız da kullanıcı sayfası (mesaj sayfaları ile kullanıcı ve mesaj sayfalarında bağlı alt sayfalar da dahil olmak üzere) proje bağlantılı nedenlerle sizindir" ilkesi çerçevesinde, genellikle "kendilerine ayrılmış" kullanıcı sayfalarında (mesaj sayfaları ile kullanıcı ve mesaj sayfalarında bağlı alt sayfalar da dahil olmak üzere) yapılan geri dönüşleri kapsamaz.
Bazı kişiler (şahsi saldırılar haricinde) mesaj sayfalarındaki mesajların arşivlenmesi dışında kaldırılmasına/silinmesine iyi gözle bakmazlar. Çok yoğun mesaj trafiğine maruz kalan bazı kişiler ise okunur okunmaz yazılan her mesajı silmeyi tercih edebilirler. Mesaj sayfalarından silinen bu mesajlara sayfanın geçmişinden ulaşılabilinir.
Tereddütte kalındığında, kendi kullanıcı alanınızda aşırı geri dönüş yapmak maalesef pek de akıllıca değildir. Vikiavukatlık kendi kullanıcı alanınızdaki aşırı geri dönüşleri hem sizin hem de alanınıza müdahil olanın "karışıklık çıkarması" olduğuna yönelik bir yorum getirmiştir.
Bakım amaçlı geri dönüş
[kaynağı değiştir]Vikipedi'de yeni kullanıcıların değişiklik yapmasının teşvik edildiği, ancak, yığılan yorumların çıkartılması ve/veya talimatların yeniden yerleştirilmesi amacıyla "temizlik" yapılması gereken Deneme tahtası, Tanışma gibi sınırlı sayıda sayfa bulunmaktadır. Buna ilaveten, maddelere backlog veya hizmetli backlog şablonlarının eklenmesi/çıkartılması veya maddelere tartışmalı olmayan (yani içerikle ilgili anlaşmazlığın parçası olmayan) şablonlar (örneğin {{çalışma var}} olduğu gibi) konulması/çıkartılması ihtilaf yaratmaz. Bu gibi sayfaların bakım amaçlı olarak "temiz" hale getirilmesi 3GK ihlali oluşturmaz.
Basit vandalizmin geri alınması
[kaynağı değiştir]Genellikle, basit ve açık vandalizmin (örneğin sayfaya anlamsız kelimeler eklenmesi, dış bağlantılara spam niteliği taşıyan internet sayfalarının eklenmesi) geri alınmasının, hizmetlilerin takdiri esas olmak üzere, 3GK ihlali olmadığı kabul edilir. Yine de, vandalizme yönelik aşırı geri almalardan kaçınmak gereklidir. Tek bir kayıtlı kullanıcı ya da IP adresinden kaynaklanan ısrarlı vandalizmi durdurmak için engellemenin, birden fazla kullanıcının yaptığı vandalizmi engellemek içinse söz konusu sayfanın koruma altına alınması tercih edilen çözüm yoludur. Diğer kullanıcıları engelleyemeyecek veya sayfaları koruma altına alamayacak olan hizmetli olmayan kullanıcılar, hizmetlilerden vandalizme karşı müdahale isteyebilir veya Vikipedi:Sayfa koruma talepleri sayfasında bu yöndeki taleplerini dile getirebilirler. Bir sayfaya yönelik vandalizmin sürekli olarak geri alınmasının son aşamada başvurulacak bir çare olduğu gözden kaçırılmamalıdır.
Unutulmaması gereken bir nokta da, genellikle, değişiklik savaşları çerçevesinde bir kullanıcının karşı tarafın değişikliklerini vandalizm olarak adlandırması hem ihtilaflı geri dönüş olarak hem de kötü niyet göstergesi olarak değerlendirilir. Bu gibi durumlarda engelleme yapılması gerekliliği ortaya çıkar.
Potansiyel hakaretlerin geri alınması
[kaynağı değiştir]Tüm kullanıcılardan, yaşayan kişileri tanıtan biyografi sayfalarında ya da başka sayfalarda (tartışma sayfaları da dahil olmak üzere) gördükleri kaynaksız veya zayıf kaynaklı açık karalama ifadelerini veya potansiyel hakaret içeren bilgileri silmeleri beklenir. Vandalizmde olduğu gibi, bu tarz ifadelerin sürekli olarak eklenmesiyle mücadelede en iyi yol engelleme ya da sayfanın koruma altına alınmasıdır. Bu nedenle, sürekli geri dönüş yapılması yalnızca son aşamada başvurulacak bir çaredir. Bu şartın sağlanması için yapılan geri dönüşler, genellikle ihlal olarak kabul edilmez çünkü zaruridir. Ancak, potansiyel hakaretlerin geri alınması işlemini ihtilaflı değişiklik olarak kabul edilen tarafsız bakış açısı üzerindeki "değişiklik savaşlarıyla" karıştırmak olasıdır. Açık olmadığı durumlarda karalama kabul ettiğiniz ifadeleri çıkartmayın/silmeyin ve diğer kullanıcılardan acil olarak yardım isteyin. Durumu Vikipedi tartışma:Yaşayan insanların biyografileri'nde de gündeme getirebilirsiniz.
Yaptırım
[kaynağı değiştir]İngilizce Vikipedi'de 3GK'ya yaptırım gücü kazandırmak amacıyla aşağıda sunulan "kural" hakkında bir oylama yapılmıştır:
"Eğer 3 geri dönüş kuralını ihlal ederseniz, 24 saat içerisindeki dördüncü geri dönüş işleminizden sonra hizmetliler sizi 24 saate kadar veya ihlalin tekrarı halinde daha uzun süreli olarak engelleyebilirler. Birden fazla kişinin 3GK'yı ihlal ettiği durumlarda, hizmetliler taraflara eşit davranmak zorundadır."
Buna ilaveten, 3GK kuralının uygulatılması aşağıda belirtilen yollarla da olabilir:
- Vikipedi ilke ve kurallarına hâkim olmayan kullanıcıların eğitilmesi.
- Örtülü baskınının engellenmesi ve hizmetlilerin diğer kullanıcılara örnek teşkil etmesi.
- Değişiklik savaşları nedeniyle sayfaların koruma altına alındığı durumlarda, hizmetlilerin sayfanın aşırı geri dönüş yapan kullanıcılar tarafından beğenilmeyen bir sürümü üzerinde koruma işlemi yapması. (Bakınız: Koruma politikası) Hizmetliler, tarafsızlık sağlamak adına, sayfanın mevcut halini koruma altına alma seçeneğine de sahiptirler.
Kronik ihlalciler Hakemlik Komitesi kurallarının konusu olabilirler. Bu durum aynı zamanda düzenli olarak 3GK sınırının aşamının denenmesi halinde de (örneğin dördüncü geri dönüşün 24 saatlik zaman dilimi dışında yapılması veya başka kullanıcıların bir sayfada tercih etiği yazım şeklini değiştirmeye yönelik karmaşık geri dönüş yapılması) ortaya çıkabilir.
3GK kuralı nedeniyle engellenen hizmetliler, kendilerine yönelik engellemeyi kaldırmamalıdır.
Hizmetliler sahip oldukları takdir hakkını kullanarak, 3GK kuralını ihlal eden bir kullanıcının pişmanlık beyan ettiği durumlarda kendilerinin ya da bir başka hizmetlinin 3GK kuralı nedeniyle koyduğu engellemeyi kaldırabilirler.
Hizmetlinin dahil olması
[kaynağı değiştir]Vandalizm halleri dışında, eğer bir hizmetli bir sayfa üzerindeki içerik ile ilgili anlaşmazlığa şahsen dahil olduysa, bu hizmetli, kullanıcıları 3GK nedeniyle engellememelidir. Bu durumda kalan hizmetli, 3GK'nın ihlal edildiğine inanıyorsa, diğer hizmetlilerden yardım istemelidir.
3GK kuralı nedeniyle engellendim! Ne yapmalıyım?
[kaynağı değiştir]Öncelikle, dördüncü geri dönüş işlemini 24 saat içerisinde (veya bu süreye çok yakın bir zamanda) yapıp yapmadığınızı kontrol edin.
- Eğer yapmadıysanız, sizi engelleyen hizmetliye (veya başka bir hizmetliye) durumu mesaj veya e-posta yoluyla bildirmeniz ve nezaket sınırları dahilinde bu durumu anlatarak engellemenin kaldırılmasını istemeniz gerekmektedir.
- Eğer yaptıysanız, ya 24 saatlik engelleme süresinin dolmasını beklemeli ya da sizi engelleyen hizmetliye (veya başka bir hizmetliye) mesaj veya e-posta yoluyla hatanızı kabul ettiğinizi belirtip engellemenin kaldırılmasını istemeniz gerekmektedir (Elbette, hizmetliler engellemeyi kaldırmayabilirler).
Bazı hizmetliler anlaşmazlığa konu olan değişikliklerin kalitesini göz önüne almakta, bazıları ise bunu göz ardı etmektedir.
Unutmayınız ki, sizi engelleyen hizmetlinin adının kamuya açıklanması sempati toplamamaktadır. Ancak, bir hizmetlinin 3GK kuralına yönelik, göze batacak derecedeki yanlış uygulamalarını diğer hizmetlilere bildirebilirsiniz.
3GK kuralını ihlal ettim! Ne yapmalıyım?
[kaynağı değiştir]Eğer yanlışlıkla 3GK'yı ihlal ettiyseniz ve bunun farkına vardıysanız veya bir başka kullanıcı mesaj sayfanıza 3GK'yı ihlal ettiğinize dair bir mesaj bıraktıysa, bu durumda kendi geri dönüşünüzü "diğer sürüme" geri çevirebilirsiniz. Genelde, (garantisi olmasa da) bu davranışın sizi engellenmekten kurtarması gerekir.